مقدمه راديو سري نوعي تبليغات بسيار مؤثر است كه همواره، از عملياتهاي نظامي پشتيباني ميكند. چنين راديويي همراه با ديگر تاكتيكهاي عمليات رواني و تبليغاتي مانند فرو ريختن اعلاميه و استفاده از بلندگو، ميتواند قلب و روان مخاطبان را تسخير كند. هر چند نام راديو سري، عملياتهاي آژانس اطلاعاتي و گروههاي چريكي را تداعي ميكند، اما ارتشهاي دنيا، به ويژه ارتش امريكا، همواره از آن در عملياتهاي رواني خويش استفاده ميكردهاند. به باور چاك پاين، عمليات رواني نشر اطلاعات به ظاهر واقعي براي مخاطبان خارجي به منظور پشتيباني از سياست كشور و اهداف ملي است. عمليات رواني، به منزله نوعي نيروي غيرخشونتآميز، بر عواملي، مانند منطق، ترس، رغبت و ديگر عوامل رواني تكيه ميكند تا هيجانها، نگرشها و رفتارهاي خاصي را در مخاطبان پديد آورد. اين رفتار و نگرشهاي دستكاري شده نيز ميتوانند از جلب حمايت مردم در مورد عملياتهاي نظامي تا آماده شدن براي نبرد را در برگيرند. ارتش امريكا عمليات رواني را به منزله نيروي متكثري مينگرد كه ميتواند تواناييها و استعدادهاي غيرخشونتآميز رابراي پشتيباني مناسب از نيروها در حين عمليات به حداكثر برسد. تاريخچه استفاده از جنگ رواني راديويي جنگ رواني راديويي براي نخستين بار در جنگ جهاني دوم، به صورت موفقيتآميز مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن، در سال 1950، ارتش امريكا و كره شمالي در جنگ عليه يكديگر از اين عمليات تاكتيكي بهره بردند. براي نمونه، در 4 ماه اكتبر سال 1950، ژنرال داگلاس مك آرتور با ارسال پيامي براي كيم ايل سونگ از ايستگاه راديويي سفارت امريكا در سئول از وي خواست تا خود را تسليم كند. با افزايش دامنه جنگ بين امريكا و كره شمالي، امريكا پيامهاي تبليغاتي خود را از ايستگاههاي راديويي مستقر روي كاميونهاي سيار براي مردم و نظاميان كره ارسال ميكرد. در آن زمان، اين گونه ايستگاهها نامههاي مختلفي، مانند راديو آواره، راديو ستاره دنبالهدار، راديو سيار و ... داشتند. پس از پايان جنگ كره، يعني در سال 1955، ارتش امريكا كتابچهاي با نام دستورالعمل عمليات جنگ رواني منتشر كرد كه در آن، از اهميت تبليغات راديويي در پشتيباني از عملياتهاي نظامي بحث شده بود. جنگ ويتنام جنگ ويتنام در دهه 60، به منزله مرحلهاي نگريسته ميشود كه در آن، راديو و جنگ رواني كاملاً در يكديگر ممزوج شدند. كندي، رئيس جمهوري وقت امريكا، اين جنگ را يك جنگ متعارف يا جنگ چريكي ميدانست. به همين دليل از سيا خواست تا براي هدف قرار دادن ويتنام و كوبا سرمايهگذاري كند. شواهد تاريخي نشاندهنده آن است كه امريكا براي ايجاد هفت شبكه راديويي در ويتنام جنوبي 5/1 ميليون دلار هزينه كرد، اما از آنجا كه نتوانستند از اين فرستندههاي راديويي براي فرستادن پيامهاي آشكار به ويتنام شمالي استفاده كنند، از آنجا به منزله ايستگاههاي راديويي سري و سياه استفاده و ادعا كردند اين راديو در اختيار كمونيستها قرار دارد. طبق گزارش غيررسمي در سال 1961، دولت امريكا دستور داده بود: «براي به ستوه آوردن كمونيستها و حفظ روحيه ضدكمونيستها و مردم كره جنوبي بر حجم اين گونه سخنپراكنيها، بفزايد». (سولي، ص297) در جنگ ويتنام، فرماندهي گروه مطالعات و مشاهدات ويتنام از مردم ويتنام جنوبي با سرمايهگذاري، آموزش و راهنمايي سياسي پشتيباني ميكرد. بر اساس گزارشها، امريكا در سال 1967، يك بودجه 7/3 ميليون دلاري را به اين موصوع اختصاص داد و 150 نفر را (شامل افسران ويتنام و سيا) به كار گرفت تا در گروه مطالعات و مشاهدات ويتنام به انجام تبليغات سري بپردازند. بدين ترتيب، راديويي سيا تحت با نام راديو هانوي تأسيس شد تا مردم به جاي گوش دادن به راديوي هانوي وييتنام شمالي به اين راديو گوش دهند. بررسيهاي گروه يادشده نشان داده بود كه عدهاي از مردم ويتنام جنوبي به برنامههاي راديو هانوي ويتنام شمالي گوش ميدهند. راديو هانوي از يك هواپيماي اي.سي.131 برنامه پخش ميكرد. بدين ترتيب، هم امكان حمله چريكهاي ويتنام شمالي به ايستگاه راديويي منتفي و هم امكان ارسال برنامه و پيام براي بيشتر بخشها و مناطق ويتنام امكانپذير ميشد. همچنين، گروه مشاهدات و مطالعات ويتنام راديو سري ديگري را نيز تأسيس كردند كه روي تمام فركانسها قابل دريافت بود. گروه ياد شده همچنين، يك ايستگاه راديو خاكستري را راهاندازي نمودند كه دعا ميشد به منزله بخشي از پروژه چني از درون ويتنام شمالي برنامه پخش ميكند. اين ايستگاه راديويي براي جلب توجه مخاطبان به برنامههاي خود از نمايش استفاده ميكرد. براي نمونه، يك روز ناگهان، گوينده اين راديو سراسيمه، به درغ اعلام كرد، اكنون، نيروهاي كمونيست براي تصرف راديو به ايستگاه وارد شدهاند و پس از چند روز سكوت، به داستانسرايي درباره چگونگي تصرف ايستگاه از سوي كمونيستها و بازپسگيري آن پرداخت. راهاندازي راديو كمونيستهاي آزاديخواه يكي ديگر از شيوههاي گروه عمليات رواني امريكا در ويتنام بود. گروه عمليات رواني امريكا، براي تبليغات عليه كمونيستها نه تنها از ايستگاههاي واقعي، بلكه از برنامهها و تفسيرهاي راديو كمونيستهاي آزاد نيز استفاده ميكرد تا چنين القا كند كه كمونيستها از انسجام برخوردار نيستند و رفتارهاي وحشيانهاي دارند؛ بنابراين، پيروزي ويتنام جنوبي و امريكا در اين جنگ ضروري است. گروه عمليات رواني امريكا در ويتنام با هماهنگي سيا آژانس امريكا براي توسعه جهاني در صدد آموزش عوامل كاربران محلي برآمد تا با استفاده از آنان به تنهايي در عمليات رواني، مانند تبليغات راديويي، استفاده كند، اما طبق گزارشها، عملكرد گروه مزبور موفقيتآميز نبود. پس از عقبنشيني نيروهاي امريكايي در ويتنام در سال 1972، راديوي سري زير نظر سيا به فعاليت خود در سايگون ادامه داد. البته بايد يادآور شد كه بررسي فعاليت اين راديو خارج از بحث اين مقاله است و به مطالعه جداگانهاي نيازمند است. جنگ گرانادا 1983 پس از جنگ ويتنام، عمليات گرانادا در 25 ماه اكتبر سال 1983 يكي ديگر از مداخلههاي بزرگ نظامي امريكا در جهان خارج بود. ماجرا اين طور آغاز شد كه سيا گزارشها و عكسهايي را در اختيار دولت امريكا قرار داده بود كه نشان ميداد گروهي از شبهنظاميان كوبايي پايگاهي هوايي را در جزيره كوچك گرانادا در كاريبين ايجاد و فعاليتهاي راديوي و تبليغاتي وسيعي را در آن منطقه آغاز كردهاند. گزارشهاي سيا نشان ميداد كه جزاير همسايه گرانادا از اقدامات شبهنظاميان كوبايي و عوامل گرانادا ناراضي هستند. امريكاييان تنها با اين بهانه به عمليات نظامي عليه گرانادا اقدام كردند. آنان در حين اشغال گرانادا با هواپيمايي تبليغاتي موسوم به اي.سي 130 برنامههاي راديويي را روي امواج كوتاه، اف.ام و اي.ام پخش كردند. افزون بر آن، اشغالگران امريكايي برنامههاي تلويزيوني ويژهاي نيز تهيه و پخش كردند. هرچند يك ميكروفن زنده درون استوديو وجود داشت و چنين القا ميشد كه برنامه به صورت زنده پخش ميشود، اما برنامهها بيشتر در ايستگاههاي زميني از سوي كارشناسان ارتش تهيه ميشد. راديوي گراناداي آزاد نيز در 28 ماه اكتبر سال 1983، يعني زماني كه يك دريادار امريكايي پيامها و استراتژي خاصي را براي عملياتهاي رواني پياده كرد، فعاليت خود را آغاز نمود. به عقيده وي، براي حمايت از مأموريتهاي نظامي و موفقيت در تأسيس يك حكومت جديد، استفاده از عمليات رواني روي گرانادا ضرورت انكارناپذيري بود. پس از راديوي گراناداي آزاد، جرج كريست از طراحان عمليات رواني گروه گويندگان راديو محلي را سازماندهي كرد تا از دولت موقت مورد تأييد امريكا حمايت كنند. در اين مقاومتهايي كه در برابر امريكا صورت گرفت، بسيار محدود بود. كارشناسان عمليات رواني امريكا با به كارگيري روشهاي جنگ رواني و تبليغاتي به زودي توانستند امنيت را در گرانادا ايجاد كنند. پاناما 1988 ـ 1990 پنج سال پس از عمليات گرانادا، ارتش امريكا به خوبي دريافت كه ميتواند از راديو به منزله ابزار كارآمدي در پشتيباني از عملياتهاي اشغالگرانه (مداخلهگرايانه) استفاده كند. از نظر امريكاييان، پاناما كشور استراتژيكي بود؛ زيرا، كانال پاناما، كه اقيانوسهاي اطلس و آرام را به هم متصل ميكند، در حوزه سرزميني آن كشور بود. در سال 1988، مانوئل نوريگا در يك انتخابات محلي شكست خورد، اما از پذيرش نتيجه انتخابات و كنارهگيري از قدرت خودداري كرد. نوريگا در عملياتهاي سيا در طول جنگهاي نيكاراگوئه و السالوادر، كمكهاي سودمندي را به امريكا كرده بود، اما دولت امريكا وي را به قاچاق مواد مخدر متهم كرد و قصد داشت دولت وي را ساقط كند. نوريگا پس از شكست در انتخابات، نيروهاي ويژه ارتش پاناما را موسوم به نيروهاي دفاعي پاناما به خيابانها فرستاد تا هر كسي را كه از رژيم حاكم بر پاناما حمايت نكند، سركوب نمايند. همزمان، رسانههاي امريكا نيز تبليغات گستردهاي را عليه نوريگا و ضرورت احترام به نتايج حاصل از انتخاباتهاي دموكراتيك به راه انداختند، سيا نيز از پيش، با اقدامات جنگ رواني مردم پاناما و نوريگا را به حمله نظامي تهديد كرده بود. راديو امپاكتو كه در كاستاريكا مستقر بود و در آغاز، تنها پيامهايي براي نوريگا ارسال ميكرد، پس از اوجگيري مناقشه پاناما با پشتيباني سيا، تمام پاناما را تحت پوشش امواج خود قرار داد. امريكا طي مدت يك ماه مبلغ حدود 60 هزار دلار هزينه صرف راديو كرد. ارتش و سيا به كمك يكديگر يك راديو موج كوتاه موسوم به راديو آزادي را در پايگاه امريكا مستقر در كانال پاناما راهاندازي كردند. طبق برخي از گزارشها، 10 ميليون دلار صرف اين ايستگاه راديويي شد كه بخش عمدهاي از آن از سوي يكي از تجار امريكا به نام كورت فردريك موس پرداخت شد. طبق گزارش واشنگتن پست، تاجر مزبور ماهانه 3 ميليون دلار را به پروژه جنگ رواني عليه پاناما اختصاص ميداد. درست پيش از آغاز عمليات نظامي، راديو ايمپاكتو عبارتهايي كوتاه و مختصر احساسي را پخش كرد تا نوريگا را با تنش و اضطراب روبرو كند و از ادامه حكومت بازدارد. يكي از نخستين اهداف نيروهاي اشغالگر پاناما، اشغال راديوي ملي در پاناما سيتي بود كه گروه عمليات رواني تحت سرپرستي استيز موفق به انجام آن شد و سپس، تبليغات عليه نوريگا را آغاز كرد. ژنرال پاول همراه با ديك چني به استيز دستور دادند تا به تبليغات خود از راديو ملي پايان بخشند؛ چرا كه دريافته بودند بسياري از نيروهاي امريكايي بيشتر وقت خود را به شنيدن برنامههاي راديو پاناما تحت سرپرستي استيز، كه بر ضرورت انتخابات دموكراتيك و انتخاب دولتي، غيرنظامي تأكيد ميكرد، اختصاص ميدادند. افزون بر ايستگاه راديويي پوششي، راديو اس.سي.ان (شبكه فرماندهي جنوب)، كه از سال 1941 براي سرويس سخنپراكني ارتش تبليغ ميكرد، برنامه اف.ام خود را از آغاز تهاجم به پاناما در 2 ماه دسامبر سال 1989 افزايش داد. اين راديو، كه از فضا برنامه پخش ميكرد، در آغاز، برنامههاي خود را به منظور تقويت روحيه نيروهاي امريكايي از سي.ان.ان و اي.بي.سي دريافت ميكرد، اما در 27 ماه دسامبر، يعني بعد از آن كه نوريگا به سفارت واتيكان پناهنده شد، گروه جنگ رواني برنامههاي آن را از طريق بلندگو و در بيرون از سفارت واتيكان پخش ميكرد. امريكاييان ميدانستند كه نوريگا به اپرا و موزيك راك علاقهمند است، به همين دليل سربازان امريكايي آهنگهايي را براي او درخواست كردند كه پيام موسيقيايي داشت. تبليغات آهنگها در بر دارنده حاوي اشعاري مانند اين بود من براي قانون ميجنگم و قانون پيروز ميشود؛ برو و اشكهايت را پاك كن و بشتاب به سوي اينجا. نوريگا و ديپلماتهاي واتيكان بر اثر تبليغات راديويي، كه از بلندگوهاي مقابل سفارت واتيكان پخش ميشد، آنقدر آشفته شدند كه سرانجام، نوريگا خود را به نيروهاي امريكايي تسليم كرد. يكي از سربازاني كه در طول اشغال پاناما در اس.سي.ان كار ميكرد، اهداف راديو را چنين خلاصه كرده است: «اهداف راديو فرماندهي جنوب اين بود كه به مخاطبان القا كند ما ميخواهيم براي آنان امنيت ايجاد كنيم. در واقع، قصد داشتيم، به شنوندگان و بينندگان خود يادآور شويم كه مخالفت با امريكاييان خطرهاي زيادي را براي آنان در پي دارد، ما ميخواستيم آنان را از دست زدن به فعاليتهاي آسيبزا بر حذر داريم و از پديد آمدن جو دهشت و انتقام جلوگيري كنيم.» (آرتري). جنگ خليج فارس 1991 ـ 1990 در جنگ خليج فارس نيز از راديو سري و جنگ رواني به صورت موفقيتآميزي استفاده شد، به گونهاي كه هزار سرباز عراقي خود را تسليم كردند. در اين جنگ، از برنامه راديويي موج كوتاه به اي.سي 130 كماندو سولو استفاده شد. هواپيماي حامل راديوي سري با پرواز بر فراز عراق، برنامههاي صداي خليج را براي سربازان عراقي پخش ميكرد كه برخي از پيامهاي آن عبارت بودند از: «برادري عربي، قدرت هوايي متحدان و منزوي شدن عراقيها به سبب گسيل تعداد زيادي از سربازان خارجي و عمليات طوفان صحرا.» اين ايستگاه راديويي پس از آن كه دو گردان عمليات رواني به منطقه اعزام شدند، در 6 ماه آگوست سال 1990، براي افزايش تأثير اعلاميهها و برنامههاي تبليغاتي، فعاليت خود را آغاز كرد. اين ايستگاه نخست، فعاليت تبليغاتي خود را با پخش برنامههايي كه با همكاري كره و عربستان سعودي تهيه شده بود، آغاز و برنامههاي خود را از طريق دو شبكه راديويي نيروهاي امريكايي در عربستان پخش كرد. پس از آن كه كويت در ماه ژانويه 1991 آغاز شد، نيروهاي امريكا و متحدان به كشورهاي خود بازگشتند و مأموريت صداي خليج نيز به پايان رسيد. سومالي 1992 ـ 1993 سومالي كشوري در شاخ افريقاست كه در طول جنگ سرد، به بلوك شرق وابسته بود. با فروپاشي شوروي، سومالي نيز فرو پاشيد و گرفتار جنگهاي داخلي شد، با وقوع جنگهاي داخلي و تخريب كشور، سازمان ملل ارسال و توزيع كمكهاي بشردوستانه به مردم سومالي را آغاز كرد، اما دريافت كه توزيع كمكها به دليل جنگ داخلي بدون بهرهگيري از نيروي نظامي امكانپذير نيست. به همين دليل امريكا در ماه دسامبر سال 1992، نيرويي نظامي را در قالب نيروهاي حافظ صلح به آن كشور اعزام كرد. همزمان با ورود نيروهاي نظامي به سومالي، يگان عمليات رواني ارتش امريكا به انجام عمليات رواني راديويي با يك ايستگاه 600 واتي اقدام كرد. اين راديو كه امريكاييان آن را راديو اميد ناميدند، نخست روي فركانس 1480 كيلوهرتز و از ماه ژانويه سال 1993، روي موج كوتاه 9540 كيلوهرتز پخش ميشد. از آنجا كه چند كشور كمكهاي بشردوستانه به سومالي ارايه ميدادند، به همين سبب ايستگاه راديويي مزبور خود را صداي گروه ضربت متحدان معرفي ميكرد. با آغاز مرحله دوم عمليات كمكرساني به سومالي، راديو اميد تحت پوشش سازمان ملل درآمد و نام خود را به راديو مانتا (راديو امروز) تغيير داد و بعد از آن، برنامههاي خود را روي هر دو فركانس قبلي 9540 و فركانس جديد 6170 كيلوهرتز پخش ميكرد. نيروهاي عمليات رواني ايتاليا نيز برنامههاي تبليغاتي راديو مانتا را روي فركانس 7/89 كيلوهرتز موج اف.ام پخش ميكردند. سرانجام اين راديو با بازگشت نيروهاي سازمان ملل به كشورهايشان فعاليت خود را پايان داد. هائيتي 1994 در پايان سال 1993، كشور فقير هائيتي، به دنبال سرنگوني دولت اين كشور با يك كودتا با بحران روبرو شد. به دنبال آن، موج عظيم پناهندگان به سوي پايگاه امريكا، در گوانتانامو سرازير گرديد. دولت كلينتون، رئيس جمهور وقت امريكا، در صدد برآمد تا از آواره شده بيشتر مردم هائيتي جلوگيري كند و افزون بر آن، از آريستيد، رئيس جمهور هائيتي، كه به امريكا پناهنده شده بود استقبال كرد. به دنبال حوادث سومالي، امريكا عمليات را با نام عمليات براي بازگرداندن دموكراسي طراحي كرد. گروه عمليات ويژه ارتش امريكا 193 ـ آر.دي، كه در طول عمليات طوفان صحرا، راديو صداي خليج را براي عراق راه انداخته بود و نيز به هنگام اشغال گرانادا و پاناما ايستگاههاي راديويي پيشين را در آنجا اداره كرده بود، به هائيتي اعزام شد. بخش دولتي امريكا از گروه چهارم عمليات رواني ارتش خواست تا برنامههاي عمليات رواني را در هائيتي بر عهده گيرد. برنامههاي راديو آزادي در واشنگتن تهيه ميشدند و سپس، با ماهواره براي هواپيماي مخصوص پخش برنامه راديو سري ارسال ميشد. راديو آزادي فعاليت خود را از 15 ماه جولاي سال 1994 روي فركانس 1035 كيلوهرتز آغاز كرد. اهداف اوليه راديو آزادي آماده كردن جزيره براي اشغال و مجبور كردن مردم هائيتي براي توقف مهاجرت به امريكا بود. سرانجام، راديو آزادي با اشغال كامل هائيتي و باز گرداندن آريستيد به قدرت فعاليت خود را پايان بخشيد. بررسيهاي بعدي نشان داد كه راديو آزادي امريكا و تيمهاي عمليات رواني آن كشور نقش زيادي در بازگرداندن دولت غيرنظامي هائيتي و جلوگيري از وقوع قتلعامهاي گسترده داشته است. بوسني 1995 تا كنون نيروهاي امريكايي كه به نيروهاي حافظ صلح در بوسني پيوسته بودند و به شكلگيري يك دولت مستقل كمك ميكردند، هم زمان با اقدامات نظامي، فعاليت تبليغاتي خود را نيز آغاز نمودند. در ماه فوريه سال 1996 سرويس سخنپراكني ارتش ايستگاههاي راديويي را روي فركانس 1670 كيلوهرتز راهاندازي كرد. اين ايستگاه پيش از آغاز فعاليت خود، در توزلاي بوسني، از سوي اي.بي.اس از نظر فني مورد آزمايش قرار گرفت. اين ايستگاه براي ارسال امواج كوتاه خود از موج 5 kw استفاده ميكرد. در آغاز، اين ايستگاه از فضا برنامه پخش ميكرد، سپس، ايستگاه راديويي به توزلا منتقل شد و روي امواج اف.ام، فركانسهاي 1143 و 1/100 كيلوهرتز برنامه پخش ميكرد. هدف اي.بي.اس آن بود كه با تكيه بر پيامهاي تهيه شده از سوي شبكههاي راديويي و تلويزيوني نيروهاي امريكايي، از پرسنل خود در آن كشور پشتيباني كند. در آغاز اي.بي.اس در پي انجام عمليات رواني نبود. اما همان گونه كه راديو اس.سي.ان در طول اشغال پاناما نشان داد، سرويس سخنپراكني از عملياتهاي رواني اين كشور نيز پشتيباني ميكرد. البته هر چند دقيقاً مشخص نيست كه اي.بي.اس در توزلا چه قدر توانسته است از عمليات رواني پشتيباني كند، اما آشكار است كه نيروهاي امريكايي در ويتنام به شكلهاي مختلف، از جمله چاپ كتابها، مانند كتابهاي خندهداري(كه به كودكان در مورد خطرهاي مينهاي زميني هشدار ميدهند)، نيز به جنگ رواني ميپرداختند. در سال آخر، حضور امريكا در بوسني ايستگاهي راديويي در اين كشور تأسيس شد كه روي امواج متوسط و اف.ام برنامه پخش ميكرد. بخشي از برنامههاي عمليات رواني امريكاييها در بوسني بود. عراق 1998 هر چند نيروهاي امريكايي از ماه اكتبر سال 1997، با اقدامات رواني و نظامي از برنامه بازرسيهاي سازمان ملل در عراق براي يافتن جنگافزارهاي كشتار جمعي حمايت ميكردند، اما در 11 ماه فوريه سال 1998 با انجام عملياتي به نام عمليات تند صحرا مجدداً حضور نيروهاي عمليات رواني امريكا در عراق ضرورت يافت. مطمئناً از سال 1991، عمليات رواني بخش مهمي از مداخله امريكا در عراق را به خود اختصاص ميداد. سازمان جاسوسي امريكا نيز با تأسيس و راهاندازي ايستگاههاي راديوي سري پيامهاي نامحدودي را از طريق امواج هوايي براي عراق فرستاده بود. گروه عمليات ويژه 193 ـ آر.دي كه در جنگ خليج فارس (1991) و جنگ 1994 هائيتي برنامه تهيه و پخش ميكرد، در سال 1998، هنوز به منطقه اعزام نشده بود، اما با افزايش خصومتها از نظر امريكاييان، اعزام آن گروه اجتنابناپذير بود. نتيجهگيري به طور خلاصه، ميتوان گفت كه عمليات رواني يكي از ابعاد اساسي از مجموعه فعاليتهاي سياسي، نظامي، اقتصادي و ايدلوژيكي است كه از سوي دولت امريكا براي تأمين و دستيابي به اهداف امنيت ملي صورت ميگيرد. امروز، مأموريت گسترش و اجراي عمليات رواني از سوي ارتش امريكا با بخش امور غيرنظامي اين ارتش در هم آميخته است و از طريق فرماندهي عمليات رواني در فورت براگ در كاروليناي جنوبي صورت ميگيرد. با هنجار (نرم) شدن جنگ نامنظم پس از جنگ سرد، كارشناسان عمليات رواني در ارتش امريكا براي غلبه به عموم، ناگزير بايد عوامل زيادي، مانند عوامل فرهنگي، تاريخي و اجتماعي را در نظر بگيرند. ويژگيهاي مثبت و منفي استفاده از راديو در عمليات رواني در اينجا، برخي از مهمترين ويژگيهاي مثبت و منفي استفاده از راديوي سري در عمليات رواني مرور ميشوند. ويژگيهاي مثبت - سرعت: برنامههاي راديويي را ميتوان به سرعت تهيه و براي مخاطبان پخش كرد. اين ويژگي، به ويژه زماني كه قصد استفاده بهينه از فرصتها را داريم، بسيار مهم است. - پوشش گسترده: برنامههاي راديويي ميتواند مخاطبان متعددي را هم زمان تحت پوشش قرار دهند. - تسهيل ادراك: براي تجسم پيامهاي راديويي تلاش زيادي لازم نيست. افزون بر آن، بيسوادي نيز مانع از دريافت و درك پيامهاي راديويي نميشود. - چند كابردي بودن: از راديو ميتوان براي پخش نمايش، موزيك، اخبار و انواع پيامهاي ديگر استفاده كرد. - قدرت هيجاني: يك گوينده حرفهاي راديو به سادگي ميتواند از طريق تن صدا، استدلال، عاطفه يا زمانسنجي، بر مخاطبان خود تأثير بگذارد. - دسترسي به گيرندهها: هنگامي كه دسترسي يا داشتن گيرنده ساده باشد، استفاده از آن به عادت تبديل ميشود و ساختن راديوهاي ترانزيستوري، دسترسي به گيرنده راديويي براي همگان امكانپذير شده است. ويژگيهاي منفي - محدوديتهاي اعمال شده از سوي دشمن: كشور يا گروههاي هدف ممكن است با اعمال سانسور مانع از دستيابي شهروندان و نيروهاي خود به راديويي دشمن شوند. آشكار است كه در صورت اعمال چنين محدوديتي اثربخشي پيامدهاي راديويي كاهش مييابد. در بعضي از كشورها، شبكههاي راديويي بسيار محدودند و شهروندان آنها تنها ميتوانند پيامهاي راديويي كشور خود را دريافت دارند. در بعضي از كشورها نيز، استفاده از راديوي كشورهاي دشمن مجازات دارد. - پارازيت: پارازيت ميتواند گروههاي هدف را از دريافت برنامههاي راديويي مشخص باز دارد. - فناوري: شرايط جوي و محدوديتهاي فناوري ممكن است در برخي از اماكن و كشورها امكان دريافت برنامههاي راديوها را محدود كند. - نداشتن گيرنده: در برخي از مكانها ممكن است مخاطبان به سبب در اختيار نداشتن گيرنده از دريافت پيامهاي راديويي محروم شوند. - براداشتهاي گذرا: رسانههاي شنيداري، بر خلاف رسانههاي نوشتاري، ممكن است تأثير كوتاه و موقتي بر مخاطبان بگذارند. بسياري از پيامها ممكن است خيلي سريع فراموش شوند. تهيه برنامه راديويي تهيه برنامه براي راديو مستلزم برنامهريزي براي زمانبندي، تعيين محتوا و توليد برنامهها در طول دوره زماني معيني است. واژهها، موزيك و صدا از راههاي مختلفي در هم آميخته ميشوند تا برنامههاي اثر بخش مختلفي تهيه و پخش شوند. انواع اصلي برنامههاي راديويي به شرح زيرند: 1) گزارشهاي خبري مستقيم (بدون تفسير)؛ 2) موسيقي( پاپ، محلي و كلاسيك)؛ 3) نمايش؛ 4) گفت و گو، مذاكره و مناظره؛ 5) ورزش؛ 6) مصاحبه؛ 7) حوادث ويژه مانند گزارش انتخابات؛ 8) برنامه مذهبي؛ 9) گوناگون (تركيب موسيقي، فكاهي وكمدي و ...)؛ 10) اطلاعيهها. اصول - نظم و ترتيب: در برنامهريزي راديويي، رعايت نظم و ترتيب از شروط اصلي محسوب ميشود و برنامهريز راديويي براي جذب مخاطبان ثابت، بايد الگوي برنامه معمول و ثابتي را تنظيم كند. همچنين، محتوا، سبك و زمانبندي برنامه بايد الگوي خاصي داشته باشد. - تكرار: براي يادگيري شفاهي (شنيداري) تكرار بسيار ضروري است؛ بنابراين، موضوعات، عبارت و اشعار كليدي و مهم بايد بارها تكرار شوند. - مناسب بودن: برنامه راديويي بايد با سليقه و نيازهاي مخاطبان تناسب داشته باشد، يعني سبك و شكل برنامه بايد به گونهاي تنظيم شود كه مخاطبان به آن عادت كنند، - بهرهبرداري از سانسور: بحث درباره كتابها يا معرفي آنها همچنين، موزيكها، موضوعات سياسي و كتابهاي غيرقابل چاب ميتواند نظر گروهي از مخاطبان را به خود جلب كند؛ موضوعي كه در مورد اخبار ممنوع شده نيز صدق ميكند. عامل جنگ رواني در شكستن سانسور بايد به اين نكته توجه داشته باشد كه تنها به موضوعاتي بپردازد كه به سبب مسائل سياسي و نه اخلاقي سانسور شدهاند. - صدا: براي جذب مخاطب بايد از صداي جذاب استفاده كرد. آهنگ هيجاني همراه با صداي جذاب بيش از منطق و استدلال ميتواند بر مخاطبان تأثير بگذارد. از گويندگان داراي صداهاي غيرجذاب و ناهنجار به هيچ وجه نبايد استفاده كرد. از صداي گوينده زن ميتوان براي ايجاد احساس نوستالژي و جذب مخاطبان بهره گرفت. با اين وصف، نبايد فراموش كرد كه در برخي از مناطق جهان پخش صداي زنان، بر اساس موقعيت آنان، ممنوع است. مقولهبندي - در نهايت، برنامه راديويي بر اساس محتوا، قصد و مبداً مقولهبندي ميشود. - محتوا: سودمندترين طبقهبندي برنامه راديويي، طبقهبندي بر اساس محتواست. براي نمونه، بر اساس محتوا، برنامههاي راديويي را ميتوان در مقولههايي، چون گزارشهاي خبري، تفسيرها و تحليلها، اطلاعيهها، برنامههاي آموزشي و اطلاعاتي، موزيك، مصاحبه، مناظره، برنامههاي مذهبي، نمايش و برنامههاي ويژه زنان تقسيمبندي كرد. - قصد: مقولهبندي بر اساس قصد نيز براي دستيابي به واكنشهاي مورد انتظار در مخاطبان مفيد است. بر اين اساس ميتوان، برنامهها را براي القا و ايجاد واكنشهاي هيجاني، اعتماد، اميد، ترس، نوستالژي، ناكامي و جز آن تهيه و تدارك ديد. - مبدأ: برنامههاي راديويي را ميتوان بر اساس مبدأ مرتبط به منبع پيام مقولهبندي (دستهبندي) كرد. براي نمونه، مبدأ پيام را ميتوان به انواع رسمي، غيررسمي، موثق، فرماندهي، مالي، نظامي، جزب سياسي و ... تقسيم كرد نيك گراس دكتر محمدحسين الياسي |