1. مفهوم اخلاص
اخلاص به معني خالص كردن، ويژه كردن و ارادت صادق داشتن است.
بر اين اساس، مخلص كسي است كه طاعات و عبادات خود را از هرگونه آلودگي و آميختگي به غير خدا خالص كرده، انگيزهاي جز تقرّب به درگاه خدا نداشته باشد.
حضرت عليعليه السلام در اين باره فرموده:
اَلْعِبادَةُ الْخالِصَةُ أَنْ لايَرْجُوَ الرَّجُلُ إِلّا رَبَّهُ، وَ لايَخافُ إِلا ذَنْبَه
عبادت خالص آن است كه مرد جز به پروردگارش اميدوار نبوده و جز از گناه خويش نهراسد.
امام صادق عليه السلام فرمود:
لايَصيرُ الْعَبْدُ عَبْداً خالِصاً للَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَتّي يَصيرَ الْمَدْحُ وَ الذَّمُّ عِنْدَهُ سَواءً...
انسان، بنده خالص خداي بزرگ نميشود تا اينكه ستايش و نكوهش (ديگران) در نظرشيكسان باشد.
2. ارزش و اهميّت اخلاص
اخلاص، معيار قبولي طاعات و يكي از مقامات مقرّبان الهي است و خداوند متعال،بندگانش را به آن امر كرده، ميفرمايد:
فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ غافر:
خدا را بخوانيد، در حالي كه تنها براي او در دين اخلاص ميورزيد، اگرچه كافران را ناخوش آيد.
علي عليه السلام فرمود:
مَنْ لَمْ يَصْحَبِ الاِخْلاصُ عَمَلَهُ لَمْ يُقْبَلْ
عمل هر كس كه با اخلاص همراه نباشد، قبول نميشود.
پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله فرمود:
بِالاِخْلاصِ تَتَفاضَلُ مَراتِبُ الْمُؤمِنينَ
درجات مؤمنان به وسيله اخلاص برتري مييابد.
3. راههاي كسب اخلاص
در سخنان پيشوايان معصوم، راههايي براي رسيدن به اخلاص بيان شده كه به اختصارذكر ميكنيم:
قطع طمع از غير خدا
امام باقرعليه السلام در اين باره ميفرمايد:
»بنده، پرستشگر واقعي خدا نميشود، مگر آنكه از همه مخلوقات بريده و به او بپيوندد، آنگاهخداوند ميفرمايد: اين عمل خالص براي من است و به كرمش آن را ميپذيرد.«(725)
افزودن بر علم و يقين
علي عليه السلام در اين باره فرمود:
ثَمَرهَ الْعِلْمِ إِخْلاصُ الْعَمَلِ
اخلاص عمل، ثمره و ميوه علم است.
يعني هر چه آگاهي انسان از حقايق هستي بيشتر شود و به عظمت خالق و ناچيزي خودعلم پيدا كند، اخلاص او بيشتر ميشود و نيز فرمود:
اِخْلاصُ الْعَمَلِ مِنْ قُوَّةِ الْيَقينِ...
اخلاص عمل از قوت يقين است.
كم كردن آرزوها
اميرمؤمنان در اين زمينه فرمود:
قَلِّلِ الاْمالَ تُخْلَصْ لَكَ الأَعْمالُ
آرزوها را كم كن، تا اعمالت خالص گردد.
4. آثار اخلاص
اخلاص، آثار ارزندهاي در سعادت انسان دارد كه برخي از آنها به شرح زير است:
تقرّب به خدا
حضرت علي عليه السلام در اين باره فرمود:
تَقَرُّبُ الْعَبْدِ إِلي اللَّهِ سُبْحانَهُ بِإِخْلاصِ نِيَّتِهِ
نزديك شدن بنده به خداي سبحان به سبب خالص كردن نيت اوست.
امدادهاي الهي
حضرت زهرا عليها السلام فرمود:
مَنْ أَصْعَدَ إِلياللَّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، أَهْبَطَاللَّهُ إِلَيْهِ أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ
كسي كه عبادت خالصانهاش را به سوي خدا بالا بفرستد، خداوند بهترين مصلحتش را به سوياو فرو خواهد فرستاد.
بصيرت و حكمت
رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمود:
ما أَخْلَصَ عَبْدُللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَرْبَعينَ صَباحاً إِلّا جَرَتْ يَنابيعُ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلي لِسانِهِ
هيچ بندهاي براي خدا چهل روز اخلاص نورزيد، مگر اينكه چشمههاي حكمت از قلب او، برزبانش جاري گرديد.
حضرت علي عليه السلام فرمود:
عِنْدَ تَحقيقِ الاِخْلاصِ تَسْتَنيرُ الْبَصائِرُ
هنگام محقق شدن اخلاص، ديدگاهها نوراني ميشوند.
پيروزي و موفقيّت
حضرت عليعليه السلام در اين باره فرمود:
في إِخْلاصِ النِّيَاتِ نَجاحُ الاُمُورِ
موفقيت در كارها، به خالص كردن نيتهاست.
هيبت و شوكت
امام صادقعليه السلام در اين باره فرمود:
إِنَّ الْمُؤمِنَ لَيَخْشَعُ لَهُ كُلُّ شَيءٍ وَيَهابُهُ كُلُّ شَيءٍ ثُمَّ قالَ: إِذا كانَ مُخْلِصاً للَّهِ أَخافَاللَّهُ مِنْهُ كُلِّ شَيءٍحَتّي هَوامِّ الأرْضر وَ سِباعِها وَطَيْرِ السَّماءِ
همانا همه چيز براي مؤمن خشوع ميكند و او را بزرگ و باشكوه ميدارد. سپس فرمود: هرگاهمؤمن، مخلص خدا باشد خداوند همه چيز را از او ميترساند حتي جنبندگان و درندگان زمينو پرندگان آسمان را.
جمع بندي و نتيجه گيري
- اخلاص به معناي انجام عبادت عاري از هرگونه شائبه براي خداوند است.
- اخلاص معيار پذيرش طاعات و عبادات است و مقربان درگاه الهي از اين ويژگيبرخوردارند.
- اخلاص از راه قطع طمع از غيرخدا، كسب علم و حصول يقين، كاستن از آرزوها، پرهيزاز گناه و مبارزه با نفس قابل حصول است.
- اخلاص دستاوردهاي نيكويي همچون تقرب به خدا، امدادهاي الهي، بصيرت،موفقيت، هيبت و شوكت، براي مؤمنان به همراه دارد.
منبع: کتاب انسان مطلوب (پژوهشکده تحقیقات اسلامی) |