و نیز فرموده: «خدا در زمین بقعهای نیافرید كه گرامیتر باشد نزد او از كعبه.»[1]
و بالجمله نزد هر مسلمان دینداری، ضروری و بدیهی است كه اهانت به كعبه گناهی بس بزرگ است بلكه لزوم و وجوب رعایت احترام تمام شهر مكه بلكه تمام حرم (كه قرقگاه الهی است) ظاهر و روشن است.
سفارش كعبه: علاوه بر این، بر كبیره بودن این گناه نص وارده شده و صریحاً پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ میفرماید: «از گناهان كبیره، حلال و مباح دانستن ترك رعایت و حرمت بیت الله الحرام است و میفرماید: و استحلال البیت الحرام».[2]
و در سورهی مائده میفرماید: «یا ایها الذین آمنوا لاتحلوا شعائر الله» (سورهی 5 آیهی 2).
در تفسیر المیزان مینویسد: احلال یعنی مباح دانستن كه ملازم است با بیمبالاتی نسبت به حرمت و منزلت هر چیز، و معنی احلال شعائر الله محترم نشمردن شعائر الهی و ترك آنها است.
و شكی نیست كه كعبهی معظمه، اعظم شعائر الهی است.
در سورهی حج میفرماید: «و هر كس حرمتهای خدا را بزرگ دارد، او را بهتر و نیكوتر باشد نزد پروردگارش.»[3]
بعضی از مفسرین فرمودهاند: مراد از حرمات الله در این آیه شریفه، كعبه معظمه كه بیت الله الحرام است و مسجد الحرام و مكه معظمه كه بلد حرام است و شهر حرام و تمام حرم است.
مراتب اهانت: چنانچه اشاره شد، بعضی مراتب هتك آن، موجب ارتداد و كفر است. مانند خراب كردن یا ملوث نمودن آن عمداً به نجاست. و مانند آنچه در بحث هتك قرآن ذكر شد. اما در اینجا به پارهای از مراتب هتك، در ضمن چند فرع اشاره میشود:
1ـ الحاد در حرم: هر نوع گناه و خلاف شرعی كه در مكه معظمه واقع شود، اهانت و هتكی نسبت به بیت الله حرام و بلد حرام است. زیرا خلاف حكم خدا، در خانهی او كمال بیادبی و بیمبالاتی و بیاعتنایی است. و لذا در بعضی روایات است كه ثواب حسنه در حرم دو چندان است، چنانچه عذاب گناه در آن دو برابر است نسبت به مكان دیگر.
و نیز مستفاد از روایات آن است كه اگر كسی گناهی در حرم مرتكب شود كه برای آن حد یا تعزیر معین شده است، باید زیادتر از آنچه مقرر شده، معاقب شود. چون هتك حرم خدا را كرده است. و بنابراین هر گناهی در حرم خدا كبیره خواهد بود.
و بعضی از فقهاء[4] فرموده است: دلیل بر كبیره بودن هر گناهی در حرم خدا (علاوه بر اینكه هتك است) آن است كه در قرآن مجید بر آن وعدهی عذاب داده شده است[5] چنانچه در سورهی حج میفرماید: «و هر كه در حرم الحاد را خواهد، یعنی انحراف از حق و قانون الهی به ظلم و عدوان، بچشانیم او را عذاب دردناك.»[6]
و از روایات فهمیده میشود كه مراد، الحاد در تمام حرم است و معنی الحاد، هر گناه و خلاف شرعی است.
حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ میفرماید: «هر ظلمی كه شخص به خودش كند در مكه معظمه مانند دزدی یا ظلم به كسی یا هر تجاوزی از قانون شرع الهی، پس من آن را الحاد میدانم و به همین جهت اهل تقوا از اقامت در حرم پرهیز میكردند.»[7]
یعنی برای اینكه به گناه در حرم مبتلا نشوند، تا مورد عقوبت الهی قرار گیرند. و مانند این روایت در وافی چند روایت ذكر شده است.
علامه مجلسی ـ علیه الرحمه ـ در شرح این حدیث میفرماید: از این حدیث دانسته میشود كسی كه بتواند خود را از ارتكاب گناه نگه دارد،مجاورت مكه برایش كراهت ندارد.
به حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ گفتند: «پرندهی درندهای است كه كبوترهای حرم را هر چه ببیند آزار میرساند. امام ـ علیه السّلام ـ فرمود: او را بگیرید و بكشید زیرا در حرم الحاد كرده است.»[8]
ناگفته نماند كه حد حرم چهار فرسخ از چهار طرف میباشد كه مجموعاً شانزده فرسخ میشود.[9]
2ـ حرم محل امن است: هرگاه كسی در بیرون حرم، جرمی یا خیانتی كند و به حرم پناهنده شود، كسی نمیتواند متعرضش شود بلكه باید مجالست و معاشرت با او را ترك كنند و در داد و ستد به او سخت بگیرند تا هنگامی كه به اختیار از حرم خارج شود، آن گاه او را مجازات نمایند. ولی اگر كسی در داخل حرم كاری كه موجب قصاص یا حد یا تعزیر باشد انجام دهد، باید در همان حرم قصاص شود و حد الهی جاری گردد.
از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ سئوال شد، نسبت به مردی كه كسی را در بیرون حرم بكشد و پس از آن داخل حرم شود. امام ـ علیه السّلام ـ فرمود: نباید كشته شود، او را اطعام و سیراب نكنند و با او معامله ننمایند و او را جای ندهند تا هنگامی كه از حرم بیرون رود، آن گاه حد بر او جاری میشود. پرسید، چه میفرمایید: دربارهی مردی كه داخل حرم كسی را بكشد یا دزدی كند. امام ـ علیه السّلام ـ میفرماید: در همان حرم، حد بر او جاری میشود. زیرا این شخص برای حرم حرمتی نمیداند.[10] سماعه از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ پرسید كه مال من نزد مردی بود كه مدتی از من پنهان شده، پس او را در حال طواف كعبه معظمه دیدم. آیا طلب خود را از او مطالبه كنم؟ فرمود: نه و بر او سلام مكن (تا تو را بشناسد) و او را ترسناك نكن تا هنگامی كه از حرم خارج شود.[11]
3ـ كشتن حیوان و كندن گیاه: جز شتر و گاو و گوسفند و مرغ، كشتن هر حیوانی در حرم حرام است مگر افعی و مار و عقرب و موش و شپش و پشه و هر حیوان موذی كه برای دفع شرش، باید كشته شود جایز است.[12]
و نیز كندن درخت و گیاهی كه در حرم روئیده شده حرام است.[13]
دخول حرم بدون احرام: جایز نیست دخول به مكه معظمه بلكه حرم، بدون احرام. یعنی در ایام سال هر وقت كسی بخواهد وارد حرم و مكه معظمه بشود، واجب است از میقات محرم شود و با احرام وارد گردد. و پس از طواف و سعی و تقصیر، از احرام بیرون میرود، مگر كسی كه زیاد در تردد بین حرم و بیرون است مانند هیزم كش و قاصد، و مگر كسی كه بین احرام سابق و داخل شدنش كمتر از یك ماه باشد.
و بعضی از فقهاء استحلال البیت (كه تصریح به كبیره بودنش شده چنانچه ذكر گردید) را راجع به این مسأله دانستهاند یعنی داخل شدن به مكه معظمه محلاً (بدون احرام).
تخلیه رو به قبله و پشت به قبله: در حال بول یا غائط كردن، رو به قبله یا پشت به قبله بودن، حرام است. خواه در صحرا باشد یا در آبادی و عمارت. و احتیاطاً بچه را رو به قبله یا پشت به آن ننشانند. بلی اگر خودش چنین كرد جلوگیریش واجب نیست، اما اگر عاقل بالغ چنین كرد، اگر مسأله را نمیداند باید به او فهماند و اگر میداند و عمداً چنین كرد، واجب است از باب نهی از منكر او را باز داشت (به شرحی كه در باب نهی از منكر گذشت).
در صورتی كه كمی از قبله به سمت راست یا چپ منحرف شود، دیگر حرام نیست هر چند كاملاً به سمت شرق یا غرب هم نباشد و برای اختصار، مدارك این حكم هم مانند مسائل سابقه ذكر نگردید.
هتك مساجد
هر مكانی كه به نام مسجد به وسیلهی مسلمانی بنا شود، شیعه باشد یا از سایر فرقههای اسلامی، رعایت حرمت آن واجب و اهانت و هتك آن، مانند خراب كردن یا آلوده ساختن آن به نجاست، گناه كبیرهای است. نزد هر دینداری به طوری كه نزدش بدیهی است كه مسجد به حضرت آفریدگار نسبت دارد و ان المساجد لله و اهانت به آن اهانت به خدا است.
ابو بصیر از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ پرسید: «چرا امر شده به بزرگداشتن مساجد؟ حضرت فرمود: چون مساجد خانههای خداوند است در روی زمین.»[14]
مروی است كه خداوند تبارك و تعالی فرموده است: «خانههای من در زمین، مساجد است. خوشا به بندهای كه در خانهاش وضو بگیرد و با طهارت مرا در خانهام زیارت كند و جز این نیست كه بر صاحب خانه لازم است، گرامی داشتن كسی كه به زیارت او آمده. بشارت ده حركت كنندگان در تاریكیهای شب به سوی مساجد را به نور روشنی كه به آنها در قیامت داده میشود.»[15]
علاوه بر اینكه بزرگی گناه هتك مساجد، نزد هر دینداری ارتكازی است، در قرآن مجید یكی از اقسام هتك كه خراب كردن باشد، از بزرگترین مراتب ظلم شمرده شده است.[16]
در اینجا به ذكر چند حكم راجع به مسجد، بدون ذكر مدارك برای اختصار نقل میشود.
1ـ تنجیس مسجد، حرام است: نجس كردن مسجد حرام است و نیز داخل كردن عین نجس در مسجد اگر مستلزم نجس شدن مسجد شود نیز حرام است. و اگر مسجد را نجس نكند، در صورتی كه موجب هتك حرمت باشد نیز حرام است. چنانچه چیز متنجس هم همین است. هر چند خشك باشد و موجب نجاست مسجد نشود. بلی در صورتی كه موجب نجس شدن یا هتك مسجد نشود جایز است.
و بنابر احتیاط، عین نجس را مطلقاً داخل مسجد نكند.
2ـ تطهیر مسجد واجب است: بر طرف نمودن نجاست از مسجد و طاهر كردن آن فوراً واجب است. به طوری كه در عرف گفته شود در طاهر كردن مسجد مسامحه نشده. و معنی وجوب فوری آن است كه مثلاً اگر وقت نماز تنگ نباشد باید اول مسجد را تطهیر كرد.
در این حكم فرقی نیست بین زمین و دیوار و سقف و پشت بام و پشت دیوار، و همچنین تطهیر فرش مسجد نیز واجب است. ضمناً باید دانست كه وجوب تطهیر مسجد اختصاص به كسی كه آن را نجس كرده است ندارد، بلكه وجوب كفایی بر تمام مسلمانان واجب است. و اگر احتیاج به صرف مال شود و اجب است، پول خرج كنند و مسجد یا فرش آن را طاهر سازند. و اگر به تنهایی نمیتواند، واجب است كمكی بگیرد به همین ترتیبی كه ذكر شد.
3ـ توقف جنب و حائض و نفساء: بر شخص و زن حائض و نفساء، توقف در مسجد حرام است.
[1] . ما خلق الله فی الارض بقعه احب الیه من الكعبه ولا اكرم علیه منها (فقیه، ج2، ص175).
[2] . وسائل الشیعه، كتاب جهاد، باب 45، تعیین الكبائر، حدیث 37، ج11، ص263.
[3] . و من یعظم حرمات الله فهو خیر له عند ربه... (سورهی 22، آیهی 29).
[4] . شیخ احمد جزائری در آیات الاحكام كتاب الحج، ص161.
[5] . در باب اول ثابت شد كه هر گناهی كه در قرآن وعدهی آتش بر آن داده شده كبیره است.
[6] . و من یرد فیه بالحاد بظلم نذقه من عذاب الیم (سورهی 22، آیهی 25).
[7] . كافی،كتاب الحج، باب 141.
[8] . همان.
[9] . مسالك، كتاب الحج، ص142.
[10] . كافی، كتاب الحج، باب 141.
[11] . وافی، نقل از كافی، ص17.
[12] . برای دانستن روایات این حكم و فروعات آن به كتاب مستند الشیعه، صفحه 318 مراجعه شود.
[13] . برای اطلاع به روایات و فروعات این مسأله به كتاب حج مستند صفحه 214 مراجعه شود.
[14] . عن ابی بصیر قال سئلت ابا عبدالله ـ علیه السّلام ـ عن العله فی تعظیم المساجد فقال ـ علیه السّلام ـ انما امر بتعظیم المساجد لانها بیوت الله فی الارض (وسائل كتاب الصلوه، باب 7،ج3، ص557).
[15] . وسائل الشیعه، كتاب الصلوه، باب 29.
[16] . و من اظلم ممن منع مساجد الله ان یذكر فیها اسمه و سعی فی خرابها (سورهی 2، آیهی 114).
آيت الله شهيد دستغيب - گناهان كبيره.
http://www.andisheqom.com/Files/razael.php?idVeiw=29809&level=4&subid=29809&page=2
|