مسلمانان همچنان كه در زمان حضور پيشواي معصوم وظايفي برعهده دارند، در دورانغيبت او نيز عهدهدار وظايفي هستند. در اينجا به برخي از مهمترين اين وظايف اشارهميشود. 1. شناخت حجّت خدا، شخصيت و جايگاه او نخستين وظيفه مردم، كسب معرفت نسبت به وجود مقدس امام و حجّت زمان خويشاست. اين موضوع تا بدان درجه از اهميت است كه در روايات بسياري - كه به طريق شيعه واهلسنت از پيامبر گرامي اسلام و ائمه معصومين نقل شده - آمده است: »هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلي مرده است«.(529) همچنين بخشي از وظايف مسلمانان در عصر غيبت، درباره شناخت شخصيّت و جايگاهامام و يا به عبارتي، مربوط به شخصيت حقيقي و حقوقي امام است. مراد از آن، اين است كهامام دوازدهم حضرت حجةبن الحسن العسكريعليه السلام، با توجه به جايگاه رفيع امامت ورسالت خاص الهياش، به عنوان آخرين حجت خدا مطرح است و به امر الهي از ديدههاپنهان شده و منتظر فرمان اوست تا ظهور كند. اين شناخت و آگاهي وظايف و تكاليفي رابراي پيروان آن حضرت ايجاب ميكند كه از مهمترين آن، ضرورت محبت و عشق به ساحتمقدس ايشان و پذيرش ولايت آن حضرت ميباشد؛ اين ارتباط روحي و معنوي داشتن با آنوجود مقدس و قطب دايره امكان، آثار و بركات بيشماري را براي مؤمنان در پي خواهدداشت. وظايف ديگر عبارتند از: - دعا براي سلامتي آن حضرت، به گونهاي كه ائمهعليه السلام تعليم دادهاند.(530) - صدقه دادن براي سلامتي حضرت؛(531) اين صدقه نوعي ابراز محبت به آن حضرت است. - اندوهناك بودن از دوري حضرت و ندبه خواني؛(532) سزاوار است كه در صبح جمعه،دعاي ندبه خوانده شود. آن دعا، ناله عشقي است در فراق آن حضرت؛ همانگونه كه امامصادقعليه السلام در فراق آن حضرت اشك ميريخت.(533) - توسل و استغاثه به آن حضرت؛(534) آن حضرت فريادرس بيچارگان و درماندگان است ودر پرتو توسل به آن حضرت بسياري از مشكلات رفع شده و نيازها و خواستهها برآوردهميشود.(535) - به پا خاستن هنگام گفتن يا شنيدن نام ويژه آن حضرت )قائم آل محمدصلي الله عليه وآله( براي تعظيمو تكريم ايشان.(536) 2. انتظار فرج اعتقاد به مهدويت و انتظار ظهور موعود عدالتگستر، از نابترين و مترقّيتريننظريات سياسي - ديني درهمه اديان، مكاتب و مذاهب است. انتظار در فرهنگ شيعهجايگاهي بس والا و ارجمند دارد و شيعه حيات و بالندگي خود را مديون آن است. لذا اينموضوعِ بسيار مهم، تأكيد و توجه ويژه ائمه معصومينعليه السلام بوده است پيامبر اكرمصلي الله عليه وآله در اينزمينه ميفرمايد: اَفْضَلُ أعمال اُمّتي إنتظار الفرجِ مِنَاللَّه عزّوجَلَّ.(537) برترين اعمال امتم، انتظار فرج )حضرت مهدي)عج(( از سوي خداي بزرگ است. البته منظور از انتظار، انتظار سازنده، مثبت و انقلابي است؛ چرا كه ما دوگونه انتظار داريم:انتظار مثبت و انتظار منفي. در انتظار منفي كه با جمود و سستي همراه است، ترويج فساد وظلم و ستم مقدمه ظهور پنداشته ميشود. پيروان اين ديدگاه بر اين باورند كه امام زمان)عج(زماني ظهور ميكند كه زمين پر از ظلم و جور شده باشد، پس ظلم و جور و تباهي موجبتسريع ظهور حضرت ميگردد! اين گروه نه تنها خود از اقدامات اصلاحي خودداريميورزند، بلكه به مصلحان، مجاهدان و آمران به معروف و نهي كنندگان از منكر با بغض وعداوت نگريسته، آنها را تأخيراندازان در ظهور ميشمارند! اين نوع برداشت منفي از انتظار،كه ثمره آن رواج و اشاعه ظلم، تبعيض، اختناق، حقكشي و تباهي و در يك كلام يكهتازيباطل و سير قهقهرايي جامعه است، به هيچ وجه با موازين اسلامي و قرآني وفق نمييابد و بهصراحت و شدت، تقبيح و نفي گرديده است.(538) نوع ديگر انتظار، انتظار مثبت و سازنده است كه مباني آن در آيات قرآن و روايات اسلاميريشه دارند. اين انتظار است كه برترين عبادت شمرده ميشود. در اين ديدگاه تحرك آفرين وتعهدبخش فرد منتظر بايستي با برخورداري از اعمال پاك، شهامت و آگاهي، خود و جامعه رامهياي ظهور امام منتظر نمايد. دستيابي، بيتفاوتي و همنوايي با وضع موجود و صرفاً منتظرظهور موعود نشستن در اين نگرش كاملاً مطرود است؛ چرا كه دولت ايدهآل عصر ظهور رامحصول سير استكمالي جامعه انساني ميداند نه از نوع انفجار تاريخي.(539) از اينرو ما بايد در دوران انتظار، آنگونه عمل كنيم كه اگر امام ظهور كند ما را در زمرهياران خويش بپذيرد. چنين انتظاري است كه شايستگي همراهي امام را فراهم ميكند و حتّيپاداش شهيد را در پي دارد. امام محمدباقرعليه السلام ميفرمايند: اگر به دستورها و سفارشهاي ما بدون كم و كاست عمل كنيد، هر كس از شما پيش از ظهورقائم ما در اين حال بميرد، شهيد از دنيا رفته است.(540) امام جعفرصادقعليه السلام نيز چنين شخص منتظري را همچون كسي ميداند كه پيش رويپيامبر اكرمصلي الله عليه وآله آنگونه جهاد كند كه خونش در راه خدا ريخته شده و به شهادت برسد.(541)ايشان در روايت ديگري ميفرمايند: كسي كه دوست دارد از ياران قائم)عج( باشد، پس منتظر بماند و به پرهيزكاري و روشهاينيك خو بگيرد، اگر او بميرد و پس از او قائم)عج( قيام كند، براي او پاداش كسي خواهد بود كهآن حضرت را درك كرده باشد. پس )در عمل به وظايف خود( جدّيت و تلاش كنيد؛ و اي گروهيكه مورد عنايت و رحمت خدا هستيد )پاداش الهي( گوارايتان بادا منتظر بمانيد.(542) همانگونه كه ذكر شد انتظار مثبت و سازنده الزاماتي دارد و مستلزم يك سري اقداماتاصلاحگرانه و بالنده است كه در ادامه به برخي از آنها اشاره ميشود. 3. كسب آمادگي از منابع ديني چنين برميآيد كه يكي از وظايف مهم مردم در عصر غيبت امام زمانعليه السلام،كسب آمادگي لازم است. اين آمادگي شامل هر دو بخش نرمافزاري و سختافزاري، چه دربعد فردي و چه در بعد جمعي و گروهي ميشود. قرآن كريم در يك فرمان صريح، فراگير و جاودانه، در اين باره ميفرمايد: »وَأَعِدُّوا لَهُم مَااستَطَعْتُم مِن قُوَّةٍ وَمِن رِبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ مِندُونِهِمْ لاَتَعْلَمُونَهُمُ اللّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِن شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنْتُمْ لاَتُظْلَمُونَ«)انفال: 60) براي مقابله و نبرد با آنها )دشمنان و بدخواهان( هر چه در توان داريد از نيرو و اسبان زين بسته)و آماده براي نبرد(، فراهم آوريد، تا به وسيله آن دشمنان خدا و دشمنان خودتان و ديگراني راكه شما نميشناسيد و خدا آنها را ميشناسد، بترسانيد و )بدانيد( آنچه در راه خدا )و برايكسب آمادگي بيشتر و تقويت بنيه دفاعي اسلام(، بدهيد بيكم و كاست به شما بازگرداندهميشود و به شما ستمي نخواهد شد. حضرت امام صادقعليه السلام در زمينه ضرورت كسب آمادگي لازم ميفرمايد: لِيُعِدَّنَّ أحَدُكُم لِخُروج القائِمِ وَلَو سهماً(543) هر يك از شما بايد خود را براي ظهور قائم ما آماده سازد، هر چند به تهيه كردن يك تير باشد. رمز اين كه شيعه بايد هر لحظه آماده ياري از امام خود باشد اين است كه زمان ظهور برايما مشخص نيست. در ضمن بين انتظار و جهاد رابطهاي عميق است چرا كه انتظار انقلابي، آنگستردگي خود بهطور حتم با جهاد و مبارزه همراه خواهد بود. 4. پشتيباني از مستضعفان و دشمني با مستكبران يكي ديگر از وظايف منتظران حقيقي در عصر غيبت، پشتيباني و حمايت از مستضعفان ومظلومان جهان - چه مسلمان و چه غيرمسلمان - و دشمني و مبارزه با مستكبران و ستمكارانميباشد. اين موضوع ديني در آياتي مانند آيه 5 سوره قصص و آيه 55 سوره نور مورد توجهقرار گرفته، كه در آن رهايي مستضعفان جهان از دست مستكبران )در پرتو قيام و مبارزهحضرت مهدي)عج(( نويد داده شده است. در قاموس مكتب منتظران واقعي سازش و تسليم در برابر حاكميت ظالمانه اباطيل وطواغيت جايي نداشته و همراهي و همنوايي با مفسدان و ستمگران و سكوت در برابر مظالمو مفاسد بسيار مذموم شمرده ميشود. بر همين اساس منتظران در عصر غيبت بايد سعي كننددر راه حاكميت عدل و قسط در جامعه و مبارزه با ظلم و بيداد قدم برداشته، از اين طريقجامعه را براي بزرگ پرچمدار عدالت مهيا سازند. بنيانگذار انقلاب و نظام جمهورياسلامي ايران، امام خمينيرحمهم الله نيز به عنوان كسي كه منتظر حقيقي امام زمان)عج( بود، دفاع ازمظلوم و مبارزه با ظلم را تكليف ديني ميداند: »تكليف ما اين است كه در مقابل ظلم بايستيم، تكليف ما اين است كه با ظلم مبارزه كنيم،معارضه كنيم!«(544) 5. پيروي از حكومت ديني و وليفقيه پس از آغاز دوران غيبت كبري وظيفه مردم پيروي از نواب عام حضرت و وليفقيه است.به هنگام غيبت مردم بايد فقيهي عادل، مدير و مدبّر را به عنوان »ولي« جامعه بپذيرند و درتقويت رهبري و هدايت او به انجام امور سياسي، اجتماعي و اقتصادي و... همت بگمارند. چنانچه ميدانيم انقلاب اسلامي ايران از آغاز تاكنون در پرتو رهبري ولايت فقيه واطاعت و حمايتهاي مردمي و همچنين عنايتهاي غيبي توانسته است در مقابل ستمگرانو مستكبران عالم ايستادگي نمايد و عزّت و سرافرازي خويش را حفظ كند. از اينرو، دفاع و حمايت همه جانبه از اين حكومت ديني و رهبري ولايت فقيه )به عنواننائب امام زمان(، بدون ترديد با مفهوم راستين »انتظار فرج« همخواني دارد و از وظايف مهممنتظران حقيقي امام زمان)عج( ميباشد؛ چرا كه اين انقلاب و نظام ديني ميتواند زمينهسازانقلاب و حكومت جهاني آن حضرت باشد. بنيانگذار انقلاب و نظام اسلامي ايران، امام خميني درباره نقش مردم در پيدايش انقلاباسلامي و پاسداري از نظام جمهوري اسلامي ايران، ميفرمايد: مهم اين است كه انقلاب اسلامي ما انقلابي است كه به دست مردم صورت گرفته، مردم انقلابكردهاند و مردم بايد آن را به آخر برسانند. مردم قيام كردهاند... و نظام اسلامي را كه به نفعمستضعفين است جايگزين آن )نظام شاهنشاهي( كردهاند؛ پس مردم بايد پاي كاري كهكردهاند بايستند. هر چه عمل بزرگ شد، دشمنش بيشتر و بزرگتر است.(545) همچنين بر منتظران واجب است علاوه بر حمايت و پشتيباني از حكومت ديني، ازوليفقيه نيز پيروي مطلق داشته باشند. همانگونه كه بر منتظران لازم است بنابه فرموده امامانخود، در زمان غيبت با پيروي از فقها و مجتهدان جامع الشرايط، اعمال ديني خود را انجامدهند، در زمينه امور سياسي و اجتماعي نيز وظيفه مردم، اطاعت از فقيهي است كه از سويعلما و بزرگان شيعه )كه آنها هم منتخبان مردم هستند( به عنوان »وليفقيه« انتخاب شدهاست. جمعبندي و نتيجهگيري - مردم مسلمان در دوران غيبت وظايفي دارند كه مهمترين آنها عبارتند از: شناختحجت خدا، شخصيت و جايگاه او؛ دعا براي سلامتي آن حضرت، انتظار سازنده و مثبت،كسب آمادگي براي همراهي و ياري امامعليه السلام، پشتيباني از مستضعفان و دشمني با مستكبران،پيروي و حمايت از حاكميت ديني و ولايت فقيه. - منتظران حقيقي بايد اين وظايف را در دوران غيبت انجام دهند تا شرايط و زمينه را برايظهور امام زمان)عج( مهيّا نمايند؛ در واقع اين وظايف اقداماتي در راستاي تسريع ظهور قائمآل محمدصلي الله عليه وآله ميباشد. منبع : پژوهشکده تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه ----------------------------------------------- پاورقی 529) بحارالانوار، ج 8، ص 368. 530) الغيبة، شيخ طوسي، ص 176. 531) مكيال المكارم في فوائد الدعا للقائم، سيدمحمدتقي موسوي اصفهاني، ج 2، ص 207 - 205، قم. 532) كمالالدين و تمام النعمه، ج 2، ص 371، دارالكتب الاسلاميه. 533) همان، ص 353 و 354. 534) بحارالانوار، ج 94، ص 22 و 35. 535) ر.ك: مكيال المكارم، ج 2، ص 274 - 271. 536) منتخب الاثر،لطفاللَّه صافي، ص 506 - 505، مكتبه الصدر. 537) بحارالانوار، ج 52، ص 128. 538) ر.ك: قيام و انقلاب مهدي از ديدگاه فلسفه تاريخ، مرتضي مطهري، ص 62 و 63. 539) مجموعه آثار، مرتضي مطهري، ج 18، ص 179. 540) بحارالانوار، ج 52، ص 23. 541) منتخب الاثر، ص 498. 542) منتخب الاثر، ص 497 و 498. 543) غيبه، نعماني، ص 173، مكتبه الصدوق. 544) صحيفه نور، ج 21، ص 207. 545) صحيفه نور، ج 19، ص 58، از بيانات امام در جمع اعضاي ستاد تبليغات جنگ در 1363/6/18. |