به نظر من آنچه كه ملت ایران در باب عید نوروز انجام داده است، یكى از زیباترین و شایستهترین كارهایى است كه مىشود با یك مراسم تاریخى و سنّتى انجام داد نوروز براى ملت ما، امروز عبارت است از اوّلاً : توجّه مردم به خدا. اوّلِ تحویلِ سال كه مىشود، مردم دعا مىخوانند، «یا محوّل الحول والاحوال» مىگویند، آغاز سال را با یاد خدا شروع مىكنند، توجّه خود را به خدا زیاد مىكنند. این، ارزش است. ثانیاً نوروز را بهانه اى براى دید و بازدید و رفع كدورتها و كینهها و محبّت به یكدیگر قرار مىدهند. این همان برادرى و عطوفت اسلامى و همان صله رحم اسلام است؛ بسیار خوب است.
به نظر من آنچه كه ملت ایران در باب عید نوروز انجام داده است، یكى از زیباترین و شایستهترین كارهایى است كه مىشود با یك مراسم تاریخى و سنّتى انجام داد. اوّلِ سال شمسى ما ایرانیها، - یعنى اوّل بهار - عید نوروز است. اوّلاً ملت ایران افتخار دارد كه سال شمسى او هم سال هجرى است؛ یعنى همچنان كه سال قمرى ما - كه سال 1418 است - از مبدأ هجرت خاتم الانبیاء علیه و على آله الصّلاة والسّلام است، سال شمسى ما هم از مبدأ هجرت است. بقیه ملتهاى مسلمان براى سال شمسى خود، از سال میلادى استفاده مىكنند؛ ولى ما ایرانیها، هجرت نبىّ اكرم را، هم مبدأ سال قمرى قرار دادیم، هم مبدأ سال شمسى.
این، مطلبِ اوّل كه به نظر من نشانگر هنر و عشق و علاقه ایرانى به تعالیم مقدّس اسلام و به آثار مطهّر و مقدّس نبوى است. در ضمن، اوّلِ سال را اوّلِ فصل بهار انتخاب كردهایم، در حالى كه مسیحیان، اوّلِ زمستان را اوّلِ سال قرار مىدهند! البته فرق آنها با ما این است كه ولادت حضرت مسیح، تاریخ مشخّصى ندارد و یك مطلب حدسى است؛ در حالى كه هجرت نبىّ مكرّم اسلام، از نظر تاریخى كاملاً دقیق و مشخّص است. به هر حال ما اوّلِ بهار را اوّلِ سال خودمان قرار دادهایم كه این هم یك ذوق و سلیقه ایرانى است. اوّلِ بهار، اوّلِ رویش طبیعت، اوّلِ بیدارى باغ و راغ و بوستان و اوّلِ بالندگى همه موجودات زنده است. این بهتر از زمستان است كه وقت مردن و انجماد طبیعت و گیاه و نباتات است.
در تعالیم اسلام نكتهاى وجود دارد كه خوب است برادران و خواهران به آن توجّه كنند. اسلام با سنّتهایى كه از قبل از اسلام باقى مانده است، دو نوع رفتار مىكند. اوّلاً بعضى سنّتهاى غلط را بهكلّى از بین مى برد و نابود مى كند؛ چون سنّتهاى درستى نیست. مثل این كه عربها قبل از اسلام، دختران خودشان را نگه نمى داشتند، یا بیشترِ ملتهاى غیرمسلمان، جنس زن را تحقیر و اهانت مىكردند! اسلام این سنّت را به كلّى از بین برد؛ چون بهكلّى غلط بود.
ثانیاً اسلام بعضى از سنّتها را از بین نبرده است. كالبد سنّت را نگه داشته و محتوا و روح آن را عوض كرده است؛ مثل بسیارى از اعمال و مراسم حج. این طوافى را كه ملاحظه مى كنید، قبل از اسلام هم بود؛ منتها محتواى طواف، محتواى شرك بود! اسلام آمد و این عمل را از محتواى شرك آلود، خالى و از محتواى توحید پُر كرد. طواف در آن زمان، مظهر گرایش انسان به آلهه و اربابِ ادّعایى و پندارى بود؛ آن را تغییر داد و مظهر ارادت انسان به مركز عالم وجود - یعنى حضرت حق متعال و وجود مقدّس پروردگار - قرار داد. ظاهر را نگه داشت و باطن را عوض كرد.
اسلام در بسیارى از مواقع، با سنّتها این كار را مى كند. مردم ما عینِ همین كار را با نوروز كردند؛ نوروز را نگه داشتند و محتواى آن را عوض كردند. نوروز در ایران، جشنى در خدمت حكومتهاى استبدادىِ قبل از اسلام بود! به همین خاطر است كه «نوروز باستانى»، «نوروز باستانى» مىگویند! «نوروز» اش خوب است، ولى «باستانى» اش بد است! «باستانى» یعنى این كه همه این جشنهاى دوره سال - مثل جشن «نوروز»، یا جشن «مهرگان»، یا جشنهاى دیگرى نظیر «خردادگان»، «مردادگان» و جشنهاى گوناگونى كه قبل از اسلام بوده است - در خدمت حكومتهاى استبدادى و سلطنتهاى پوسیده دوران جاهلیت ایران بود! محتواى نوروز، محتواى مردمى و خدایى نبود؛ توجّه و ارادت به حضرت حق در آن نبود؛ جهات عاطفى و انسانى و مردمى در نوروز نبود! ملت ایران نوروز را نگه داشتند؛ اما محتواى آن را عوض كردند. این محتواى امروز نوروز ایرانى، غیر از محتواى باستانى است.
نوروز براى ملت ما، امروز عبارت است از اوّلاً : توجّه مردم به خدا. اوّلِ تحویلِ سال كه مىشود، مردم دعا مىخوانند، «یا محوّل الحول والاحوال» مىگویند، آغاز سال را با یاد خدا شروع مىكنند، توجّه خود را به خدا زیاد مىكنند. این، ارزش است. ثانیاً نوروز را بهانهاى براى دید و بازدید و رفع كدورتها و كینهها و محبّت به یكدیگر قرار مىدهند. این همان برادرى و عطوفت اسلامى و همان صله رحم اسلام است؛ بسیار خوب است. ضمناً نوروز را بهانهاى براى زیارت اعتاب مقدّسه قرار مىدهند؛ به مشهد مسافرت مىكنند - كه همیشه یكى از پرجمعیتترین اوقات سال در مشهد مقدّس، اوقات عید نوروز بوده است - این بسیار خوب است.
پس مى بینید كه نوروز را نگه داشتند، محتواى آن را كه غلط بود، به محتواى صحیح و درست تبدیل كردند. این هنر ملت ایران و ذوق و سلیقه ایرانى مسلمان است. ما عید نوروز را از دیدگاه كسانى كه با اسلام سر و كار دارند، تأیید مى كنیم. عید نوروز، چیز خوبى است. وسیلهاى است كه با آن دلها شاد مى شود، انسانها با یكدیگر ارتباط برقرار مى كنند، صله رحم و صله احباب مى كنند؛ چون دوستان و رفقا هم مثل ارحام، احتیاج به صله دارند. انسان باید با ارحام صله كند، باید با دوستان و رفقا هم صله كند؛ یعنى ارتباط برقرار كند. این، ارتباط عید نوروز است كه بسیار خوب است.
یك نكته اساسى در نوروز هست كه در روایات ما به آن توجّه شده است. من مایلم شما عزیزانى كه امروز در این صحن و در صحنهاى دیگر و مراكز آستان قدس رضوى هستید - اجتماع عظیم مردم - و این سخن را مى شنوید، به آن توجّه كنید. هر یك از آحاد ملت ایران هم كه مىشنود، به آن توجّه كند.
نوروز، یعنى روز نو. در روایات ما - بخصوص همان روایت معروفِ «معلّى بنخنیس(1)» - به این نكته توجّه شده است. معلّى بنخنیس كه یكى از رُوات برجسته اصحاب است و به نظر ما «ثقه» است، جزو شخصیتهاى برجسته و صاحب راز خاندان پیغمبر محسوب مى شود. او در كنار امام صادق علیه الصّلاة والسّلام زندگى خود را گذرانده و بعد هم به شهادت رسیده است. معلّى بنخنیس - با این خصوصیات - خدمت حضرت مى رود؛ اتفاقاً روز «نوروز» بوده است - در تعبیرات عربى، «نوروز» را تعریب مى كنند و «نیروز» مىگویند حضرت به او مى فرمایند : «أتدرى ماالنیروز؟» آیا مى دانى نوروز چیست؟
بعضى خیال مى كنند كه حضرت در این روایت، تاریخ بیان كرده است! كه در این روز، هبوط آدم اتّفاق افتاد، قضیه نوح اتّفاق افتاد، ولایت امیرالمؤمنین علیه السّلام اتّفاق افتاد و چه و چه. برداشت من از این روایت، این نیست. من این طور مى فهمم كه حضرت، «روز نو» را معنا مى كنند. منظور این است: امروز را كه مردم، «نوروز» گذاشتهاند، یعنى روزِ نو! روزِ نو یعنى چه؟ همه روزهاى خدا مثل هم است؛ كدام روز مىتواند «نو» باشد؟
شرط دارد. روزى كه در آن اتّفاق بزرگى افتاده باشد، نوروز است. روزى كه شما در آن بتوانید اتّفاق بزرگى را محقَّق كنید، نوروز است. بعد، خود حضرت مثال مى زنند و مى فرمایند: آن روزى كه جناب آدم و حوّا، پا بر روى زمین گذاشتند، نوروز بود؛ براى بنى آدم و نوع بشر، روز نویى بود. روزى كه حضرت نوح - بعد از توفان عالمگیر - كشتى خود را به ساحل نجات رساند، «نوروز» است؛ روز نویى است و داستان تازهاى در زندگى بشر آغاز شده است. روزى كه قرآن بر پیغمبر نازل شد، روز نویى براى بشریت است - حقیقت قضیه همین است؛ روزى كه قرآن براى بشر نازل مىشود، مقطعى در تاریخ است كه براى انسانها روز نو است - روزى هم كه امیرالمؤمنین علیهالسّلام به ولایت انتخاب شد، روز نو است.
اینها همه، «نوروز» است؛ چه از لحاظ تاریخ شمسى، با اوّلِ ماه «حَمَل» مطابق باشد یا نباشد. این نیست كه حضرت بخواهند بفرمایند كه این قضایا، روز اوّلِ «حَمَل» - روز اوّلِ فروردین - اتّفاق افتاده است؛ نخیر. بحث این است كه هر روزى كه این طور خصوصیاتى در آن اتّفاق بیفتد، روز نو و «نوروز» است؛ چه اوّل فروردین، چه هر روز دیگرى از اوقات سال باشد.
خوب؛ من حالا به شما عرض مىكنم. روزى كه انقلاب پیروز شد «نوروز» است، روز نویى بود. روزى كه امام وارد این كشور شد، براى ما نوروز بود. روز فتوحات عظیم این جوانان مؤمن و این ایثارگران ما در جبهه نبرد - علیه نظامیانى كه از «ناتو» و «ورشو» و امریكا و شوروى و خیلى از مراكز دیگرِ قدرت تغذیه مى شدند - روز پیروزى جوانان ما - با ایمانشان - بر آنها «نوروز» است؛ روز نو است.
حال اگر شما مىخواهید روز اوّلِ فروردین را هم براى خودتان روز «نو» و نوروز قرار دهید، شرط دارد. شرطش این است كه كارى كنید و حركتى انجام دهید؛ حادثهاى بیافرینید. آن حادثه در كجاست؟ در درون خود شما! «یا مقلّب القلوب والابصار. یا مدبّراللیل والنّهار. یا محوّل الحول والاحوال. حوّل حالنا الى احسن الحال».(2) اگر حال خود را عوض كردید، اگر توانستید گوهر انسانى خود را درخشانتر كنید، حقیقتاً براى شما «نوروز» است! اگر توانستید پیام انقلاب، پیام پیامبران، پیام امام بزرگوار و پیام خونهاى مطهّرِ بهترین جوانان این ملت را - كه در این راه ریخته شده است - به دل خودتان منتقل كنید، براى شما «نوروز» است.
عزیزان من! سعى كنید روز اوّل فروردین را براى خودتان «نوروز» كنید. بعضى كسان روز اوّلِ فروردینشان «نوروز» نیست. ممكن است اوّل فروردین براى آنها از هر روز نحسى هم نحستر باشد! اوّل فروردین - «نوروز» - براى آنهایى كه در درون خود، به فساد و انحطاط گرایش پیدا مى كنند، آنهایى كه خود را از خدا دور مىكنند، آنهایى كه خود را از هدفهاى بلند این ملت و این انقلاب جدا مى كنند، نوروز نیست، روز عید نیست، روز جشن و روز شادى نیست؛ شوم است! این، آن حقیقت مسأله در باب نوروز است.
پس «نوروز» به طور خلاصه خوب است. اوّلِ سال هجرى شمسى است، روز نو، اوّلِ بهار، اوّلِ رویش و جوشش طبیعت و اوّلِ شروع زیباییها در عالم طبیعت است. این را براى خودتان هم اوّلِ بالندگى و جوشش و اوّلِ بروز زیباییها قرار دهید و براى خودتان «روز نو» كنید.
منبع : بیانات امام خامنه ای در بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) فرودین 1390 |