آموزش پزشكى
انجام تحقيقات پزشكى روى حيوانات
س: اگر آزمايشات طبى روى حيوانات انجام شود و در پايان، حيوانات از بين بروند، صرف نظر از ضمان، آيا چنين کارى براى پيشرفت پزشکى جايز است؟
ج) فى نفسه منعى ندارد لکن بايد طورى عمل شود که موجب اذيت و آزار حيوان نشود.
ضرورت يادگيرى پزشكى براى بانوان
س: با توجه به مراجعه زنان به برخى پزشکان مرد و آثار مترتب بر آن، آيا بر زنانى که استعداد يادگيرى علوم پزشکى مربوط به زنان را دارند، واجب است که اين علوم را ياد بگيرند؟
ج) يادگيرى درحد رفع نيازهاى ضرورى، واجب كفائى است.
قرار دادن خود در معرض آزمايشات خطرناك، براى پيشرفت علم پزشكى
س: اگر فايده آزمايشها به سود تمامى افراد بشر باشد، آيا مىتواند خود را در معرض چنين آزمايشهايى قرار دهد، با فرض اينکه علم به ضرر يا احتمال ضرر و يا عدم علم به ضرر داشته باشد؟
ج) جايز نيست مگر ضرورت پزشکى و مصلحت اهم اقتضا نمايد و تأمين اين ضرورت از راههاى ديگر و بىخطر و يا کمخطرتر امکانپذير نباشد.
انجام آزمايشات پزشكى بر روى بيمار بدون اطلاع او
س: در صورتى که آزمايش خاص پزشكى براى پيشرفت علم هيچگونه ضررى براى بيمار نداشته باشد، آيا پزشک بدون اطلاع به بيمار و بدون کسب اجازه او مىتواند چنين اقدامى نمايد؟
ج) جايز نيست.
فاش كردن اسرار بيمار براى پيشرفت علم پزشكى
س: آيا جهت امر آموزش بالينى دانشجويان و انترنها و رزيدنتها مجاز هستيم شرح حال مريض و بعضاً اسرار وى را در جمع پزشکان مطرح کنيم يا خير؟
ج) اگر اين امر به مصلحت بيمار بوده و يا براى آموزش دانشجويان مفيد باشد مانعى ندارد.
پژوهش در طب اسلامى
س: انجام دادن تحقيق و پژوهش در مورد حجامت و فصد (و ساير موضوعات پزشکى مشابه که در روايات موجود است)، مطابق با استانداردهاى علمى بين المللى و بررسى آمارى نتايج حاصل از آن، از نظر شرعى چه وجهى دارد؟
ج) با رعايت اصول و موازين پزشکى روز بلامانع مىباشد.
آموزش اقشار جامعه براى مبارزه با ايدز
س: با توجه به مصيبتبار بودن بيمارى ايدز، آيا آموزش گروههاى مختلف سنى را در مورد راههاى انتقال و نحوه پيشگيرى از بيمارى ايدز، جايز مىدانيد؟
ج) فى نفسه منعى ندارد مگر آنكه مستلزم مفسده بوده و نتايج سوئى داشته باشد.
نگاه دانشجو به عكسهاى عريان كتب پزشكى
س: نگاه به عکسهاى عريان که در کتب پزشکى هست، اگر به قصد آموزش باشد جايز است يا خير؟ آيا بايد قدر ضرورت اکتفا نمود؟ اگر ريبهآور باشد، ولو براى آموزش، جايز است يا خير؟ اگر ريبهآور نباشد، آيا بدون قصد آموزش هم جايز است يا خير؟
ج: نگاه به عکسهاى مذکور اگر همراه با لذت نبوده و مستلزم مفسده هم نباشد مانعى ندارد. در غير اينصورت جايز نيست مگر آنکه ضرورتى مثل آموزش لازم در کار باشد.
تشريح جسدى كه غسل آن معلوم نيست
س: آيا در صورتى که شخصى نداند جسدى را که تشريح مىکند مسلمان است يا نه و اگر مسلمان است غسل داده شده يا نه و آن را لمس کند غسل دارد؟
ج) غسل واجب است.
لمس و نظر پزشک
انجام آزمايشات پزشكى توسط غير مماثل
س: اگر براى ازدواج، نياز به آزمايش خون باشد، چنانچه دکتر زن براى اين کار نباشد آيا دکتر مرد که نامحرم است مىتواند اين کار را انجام دهد؟ در صورتى كه دکتر زن وجود دارد ولى در اثر بىتوجهى و امثال آن، دکتر مرد اقدام به اين کار مىکند تکليف چيست؟
ج) اگر ضرورت باشد مانعى ندارد لکن سهلانگارى و بىتوجهى مجوز اين امر نيست.
معاينه پزشكى توسط نامحرم براى كنترل سلامتى
س: آيا معاينه افراد غير بيمار براى کنترل سلامتى آنها، توسط پزشك نامحرم جايز است؟
ج) اگر ضرورت نباشد جايز نيست.
نگاه به جسد همجنس و غيرهمجنس
س: نگاه به جسد همجنس و غيرهمجنس، مسلمان باشد يا غيرمسلمان تا چه حدى جايز است؟
ج) نگاه به جسد همجنس غير از عورتين اشکال ندارد و در غير همجنس حکم زمان حيات را دارد.
محرميّت پزشك غيرمماثل براى درمان نازائى
س: آيا نازايى حکم مرض را دارد تا مراجعه به دكتر مرد حاذقتر، مجاز باشد؟ و با توجه به بالا رفتن سن بنده و اينکه تا جايى که توانستهام نزد دکترهاى مجرب زن رفتهام، فعلاً مجاز به معاينه شدن توسط دکتر مرد هستم يا خير؟
ج) نازائى فى نفسه، بيمارى محسوب نمىشود و مجوز مراجعه به پزشک نامحرم براى لمس و نظر حرام نمىگردد بلى اگر احتمال عقلايى مىدهيد که نازايى شما ناشى از بيمارى قابل علاج باشد و دسترسى به پزشک زن که بتواند شما را معالجه و معاينه کند نداريد، مراجعه به پزشک مرد جهت معاينه و معالجه اشکال ندارد.
مراجعه به پزشك نامحرم در موارد ضرورى
س: اگر بيمار خانمى که جانش در خطر است به تنها پزشک يک روستاى دورافتاده که مرد است، مراجعه کند آيا اين پزشک مجاز است هرگونه معاينه ضرورى را در مورد بيمار انجام دهد؟
ج) چنانچه مورد ضرورت باشد اشکال ندارد.
مراجعه روستائيان به پزشك نامحرم
س: اگر زنى دچار بيمارى خفيفى شده بطورى كه جانش در خطر نيست، با فرض دورى او از شهر و وجود پزشك مرد در روستا حتماً بايد به پزشک خانم در شهر مراجعه کند و يا در همان جا پزشک مرد مجاز است با انجام معاينات ضرورى، اقدام به تشخيص و درمان نمايد؟
ج) چنانچه به طور عادى و بدون حرج و مشقت، رفتن به شهر ميسّر است، بايد در شهر به پزشک زن مراجعه نمايد.
نگاه كردن به داخل شكم بيمار نامحرم
س: در صورتى که شکم بيمار توسط دستيار زن باز شود، با توجه به اينکه نظر به پوست و ظاهر شکم صورت نمىگيرد و بيشتر داخل شکم مشاهده مىشود، آيا پزشک مرد مىتواند به عمل بستن لولهها بپردازد؟
ج) نگاه به باطن بدن زن و ظاهر آن فرقى ندارد و در هر دو صورت اگر ضرورت باشد جايز است و در غير اين صورت جايز نيست.
برهنه كردن بيمار براى حفظ حالت استريل اتاق عمل
س: آيا به خاطر حفظ فضاى استريل اتاق عمل مىتوان مجروح را برهنه کرده و از مقابل انظار پزشکان و پيراپزشکان عبور داد؟
ج) مىتوان از لباسها يا ملحفهاى که قبلاً استريل شده، بعد از بيرون آوردن لباسهاى بيمار استفاده نمود تا بيمار برهنه نباشد.
كمك مرد به زن در حال زايمان
س: بفرماييد در صورتى كه زنى نباشد تا به زائو در وضع حمل كمك كند، آيا مرد مىتواند دخالت كند؟
ج) اگر عدم دخالت مرد موجب تهديد حيات مادر يا كودك باشد، مانعى ندارد.
حجامت كردن نزد نامحرم
1- آيا مرد مىتواند نزد زن نامحرم حجامت کند؟
2- آيا مرد مىتواند نزد دکتر زن نامحرم رود؟ (با لمس بدن)
ج1) با توجه به اينكه حجامت مستلزم نظر به بدن مرد و احياناً لمس است جايز نيست.
ج2) با امكان لمس از روى لباس يا با دست كردن دستكش هنگام معالجه مانع ندارد وبهتر است اگر ضرورت ندارد مرد به دكتر زن مراجعه نكند وچنانچه مستلزم لمس يا نظر حرام باشد، جايز نيست.
نگاه يا لمس بدن غير همجنس توسط پزشك زن
س: با عنايت به اينکه زن نبايد به بدن مرد نامحرم نگاه کند، بفرماييد در مورد دختران جوان رشتههاى پزشکى و پرستارى و ... که به تناسب رشته خود گاه به بدن مرد نامحرم آمپول تزريق مىکنند و گاهى جهت آموزش و... ، از آنها خواسته مىشود سوند مثانه مرد نامحرم را بگذارند، در حالى که عمل مزبور مستلزم لمس عورت بيمار (نامحرم) است، تکليف چيست؟ نگاه کردن به عمل مزبور چه حکمى دارد، اگر ضرورت مجوز است، چه چيزى مىتواند ضرورت باشد؟ آيا صرف تحصيل در رشتههاى مزبور ضرورت محسوب مىشود؟ اصولا تحصيل در چنين رشتههايى براى خواهران چه حکمى دارد؟
ج: در جمهورى اسلامى لازم است به نحوى ترتيب اين کارها داده شود که دختر دانشجو مجبور نباشد به کارى که شرعاً حرام است، دست بزند. بلى، در موارد اضطرارى يعنى آنجايى که مرد نيست يا براى يادگرفتن چيزى که نجات جان مردان متوقف بر آن است مانع ندارد.
وظيفه پزشك مرد در مقابل بيماران زن
س: همانطور که مستحضر مىباشيد تخصصهاى علوم پزشکى بسيار زياد است و متخصصين خانم در هر رشته معمولاً در حال حاضر در ايران به جز در برخى رشتهها يا نادر يا کم مىباشند، فلذا در شهرهاى کوچک و بزرگ نيز بايد به خاطر تعداد زياد بيماران و تعداد کم پزشک، بيماران زن به پزشک مرد مراجعه کنند. در اين صورت وظيفه پزشک مورد مراجعه چيست؟ آيا اگر بتواند و يا احتمال دهد که مىتواند با معاينات مختلف و ضرورى بيمارى را تشخيص و درمان کند، مکلّف است چنين کارى را انجام دهد و يا بايد وى را به يک پزشک خانم ارجاع دهد؟ در شرايطى که خيلى از بيماران به دلايل فوق قادر به اين کار نيستند، آيا در صورت ارجاع و تأخير در تشخيص و درمان بيمارى وى، اين پزشک مسئول نيست؟
ج) به طور کلى با وجود پزشک مماثل رجوع به غير مماثل در صورتى که مستلزم لمس يا نظر حرام باشد جايز نيست ولى اگر پزشک مماثل در مورد يک بيمارى وجود نداشته و يا تخصص کافى را نداشته باشد، رجوع به غير مماثل اشکال ندارد لکن بايد به مقدار ضرورت اکتفا شود.
ضرورت در لمس و نظر حرام
س: آيا براى درمان نابارورى زنان به روش تلقيح مصنوعى كه مستلزم نظر و لمس است، آيا ضرورت، مجوز اين نظر و لمس مىباشد؟
ج) ضرورت، مجوز لمس و نظر حرام مىباشد مشروط به اينكه به مقدار نياز و در حدّ ضرورت اكتفا شود و معناى ضرورت آن است كه انجام كارى اجتنابناپذير باشد به گونهاى كه ترك آن موجب وقوع مشكلات و وارد آمدن خسارات و ضررهاى سنگين و قابل ملاحظه باشد كه عادتاً قابل تحمل نيست و تشخيص آن بر عهده عرف مىباشد./م
منبع : استفتائات جدید مقام معظم رهبری www.leader.ir |