نویسنده: مجید زادبود
اشاره:
یکی از راهبردهای مهم حوزه تصمیم گیری کاخ سفید استفاده از مراکز فکری و پژوهشی در پیشبرد سیاست های نرم آمریکا در مناطق مختلف جهان می باشد. به همین منظور، ایالات متحده، مراکز بین المللی مطالعاتی متعددی را با عناوینی بشردوستانه و صلح نگر ایجاد کرده است تا از این رهگذر بتواند راهبردهای منطقه ای خود را که در قالب قدرت نرم و هوشمند تعریف شده است، دنبال کند. یکی از این مراکز، مرکز مطالعات غرب – شرق می باشد، لذا در این نوشتار تلاش شده تا با معرفی و بررسی فعالیت ها و برنامه های راهبردی این موسسه فکری و نقش آن در حوزه تصمیم سازی کاخ سفید مورد کنکاش و تحلیل قرار گیرد.
پیشینه تأسیس مرکز مطالعاتی غرب- شرق(EWI)
موسسه غرب – شرق که یک مرکز جهانی است که در سال ۱۹۸۰ با هدف مقابله با نفوذ و تسلط کمونیسم در اروپای شرقی و در نهات برای کمک به فروپاشی جهان کمونیستی تأسیس شد.
این موسسه در طول دهه۸۰ میلادی با مدیریت جان ادوین مورز(John Edwin Mroz) و ایرا والاش(Ira Wallach) با ایجاد و حمایت گسترده از شبکه های اجتماعی و سیاسی در اروپای شرقی به عنوان خط مقدم در سراسر پرده آهنین به مقابله با کمونیسم و سازمان ها و نهادهای کمونیستی در اروپا خصوصاً در اروپای شرقی فعالیت کرد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و سقوط کمونیسم، موسسه غرب- شرق(EWI) به سرعت به عنوان یک نماینده مطمئن به منظور حفظ خطوط ارتباطی جامع آتلانتیک در سراسر اروپای شرقی مشهور شد.
از آنجایی که اسلام گرایی در حال حاضر به عنوان اصلی ترین چالش آمریکا و غرب فرض شده است، این مرکز با حمایت از شبکه سازی دموکراتیک در جوامع اسلامی و همچنین بزرگنمایی خطر بنیادگرایی اسلامی، فعالیت های خود را در جهت مقابله با اسلام متمرکز کرده است.
اهم فعالیتهای مرکز مطالعاتی غرب – شرق (EWI)
مرکز مطالعاتی غرب- شرق(The East West Institute) یک سازمان غیرحزبی و غیرانتفاعی در آمریکا است که طبق لایحه۵۰۱ (ج) (۳) کنگره از حمایت مالی دولت برخوردار بوده و از پرداخت مالیات معاف می باشد.
این مرکز فکری، راهبرد اصلی خود را در بررسی موانع توسعه نفوذ بین المللی آمریکا از طریق شبکه سازی دموکراتیک در کشورهای هدف و همچنین تبیین چالش های امنیتی این کشور در لایحه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و به ویژه ایدئولوژیک قرار داده است.
با توجه به اینکه فعالیت های شبکه سازی مدنی دموکراتیک ایالات متحده در دوران جنگ سرد در جلوگیری از تسلط کمونیسم در اروپای شرقی و در نهایت در فروپاشی جهان کمونیستی نقش مهم و قابل ملاحظه ای داشته است، این مرکز فکری با تکیه بر تجارب راهبردی جنگ سرد، مهم ترین چالش آمریکا و غرب را اسلام گرایی برشمرده و بر این اساس در منازعه سیاسی و ایدئولوژیک با جهان اسلام، شبکه سازی دموکراتیک و نهادسازی جامعه مدنی لیبرال را در جوامع اسلامی مهم ترین رویکرد و اولویت اساسی خود قرار داده است.
در واقع، مرکز مطالعاتی غرب – شرق شبیه به یک سازمان جهانی است که با فعالیت های متمرکز مطالعاتی به دنبال گسترش حوزه نفوذ آمریکا در مناطقی چون ترکیه، روسیه، چین، هند، پاکستان، افغانستان، ایران و بسیاری از کشورهای دیگر در اروپا و آسیا است که از طریق ترویج نهادهای لیبرال دموکراسی آمریکایی در این مناطق پیگیری می شود.
این موسسه راهبردی با بیش از سه دهه فعالیت مطالعاتی مستمر، با بررسی تحلیلی چالش های امنیتی آمریکا در پی ایجاد جهانی با مدل آمریکایی است که در این راستا به عنوان یک موسسه بین المللی به دنبال اجرای راهبردهای دیپلماسی عمومی آمریکا در مناطق مورد هدف خصوصاً جهان اسلام می باشد. به همین منظور، این مرکز فکری و راهبردی با ارتباط با گروه ها و نهادهای علمی و اجتماعی در سراسر دنیا در پی بسیج شبکه های مدنی و اجتماعی جهت ایجاد صلح پایدار و نظم جهانی آمریکایی می باشد که در این رهگذر سازماندهی گروه ها و شبکه های اجتماعی و مدنی برای یک اقدام موثر جمعی در راستای راهبردها و منافع ایالات متحده مهم ترین رویکرد مرکز مطالعاتی غرب – شرق است.
مرکز مطالعاتی غرب – شرق(EWI) در راستای اهداف و مأموریت های خود برنامه ها و پروژه های پژوهشی و تحقیقاتی تخصصی مختلفی را در دستور کار خود قرار داده است که مهم ترین آنها عبارتند از:
برنامه برگزاری نشست های ساختاربندی دوباره (Refram convening) یکی از برنامه های مهم مرکز غرب – شرق می باشد که در سطح بین المللی انجام شده و به دنبال تقویت روابط و همکاری میان آمریکا و سایر قدرت های برتر جهانی مانند اروپا، روسیه، چین و… در راستای افزایش همگرایی با سیاست های کاخ سفید می باشد. از کارکردهای این برنامه سازماندهی و بسیج رهبران جهانی، گروه ها و مراکز فکری، تراست های جهانی اقتصادی، فعالان سیاسی و روزنامه نگاران در جهت تقابل با چالش های امنیتی آمریکا و غرب در قرن بیست ویکم است. همچنین مرکز فکری غرب – شرق(EWI) در این برنامه خود از نهاد ها و انجمن های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی سراسر جهان در جهت پیشبرد راهبرد دیپلماسی عمومی آمریکا حمایت کرده و به نوعی آنها را سازماندهی می کند.
برنامه روسیه(Russia) از دیگر برنامه های راهبردی این مرکز فکری است که در طول دهه ۸۰ میلادی برنامه ریزی شده و نقش کلیدی در مدیریت تنش های میان ناتو و اتحاد جماهیر شوروی داشته است و پس از فروپاشی شوروی سابق در پی ایجاد یک رابطه پایدار بین آمریکا و روسیه و گروه G8 به عنوان شرکای جدید قدرت های جهانی است. این برنامه متشکل از دو پروژه اصلی است که عبارتند از: دستور کار سازنده میان ایالات متحده و روسیه که در سال ۲۰۰۷ برای کمک به حل وخامت اخیر در روابط ایالات متحده و روسیه و همچنین اعتمادسازی بین ملت ها و کمک به پیدا کردن راه حل های موثر در موضوعات راهبردی و امنیتی و مناطق بحرانی راه اندازی شد. دیگری تعامل با روسیه در جهت حل مسئله قدرت های چند قطبی در جهان است که در این پروژه که در سال۲۰۰۶ (زمانی که روسیه ریاست گروه G8 را برعهده گرفت) راه اندازی شد، طرح های ابتکاری متعددی برای کاهش اهرم نفوذ روسیه و آرمان های توسعه یافته آن در امنیت جهانی اجرا گردید. این پروژه ها شامل مشارکت چندجانبه بخش های دولتی و خصوصی در مبارزه با تروریسم، امنیت انرژی، اروپا و اقیانوس اطلس، ساختار امنیتی جدید و… می باشد.
برنامه چین (China) یکی دیگر از برنامه های مرکز فکری غرب- شرق (EWI) است که از سال ۲۰۰۶ در دستور کار قرار گرفته که مطالعه جدی بر روی تحولات سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی چین دارد. در این برنامه در راستای ایجاد روابط سازنده آمریکا با مقامات با نفوذ چین و سازمان ها و نهادهای اساسی آن، نشست هایی را با حضور رهبران تجاری، سیاستمداران، مقامات بلندپایه و افسران نظامی و مقامات دولتی چین و مقامات کنگره و کاخ سفید برگزار می کند که افزایش سطح گفت وگوهای امنیتی میان آمریکا و چین، توسعه استراتژی های مشترک در چالش های امنیتی سنتی و غیرسنتی، تعامل سازنده و دیالوگ های نیمه رسمی میان چین و ایالات متحده و… از موضوعات مهم این نشست ها می باشد. همچنین مذاکراتی همچون گفت وگوهای رسمی و غیررسمی میان کارشناسان نظامی آمریکا و متخصصان نظامی چین، گفت وگوهای محرمانه سالیانه ۲۱ میان مقامات دولتی و غیر دولتی چین، آمریکا و اروپا، گفت وگوهای سیاسی میان رهبران بین المللی از حزب کمونیست چین و حزب دموکرات و حزب جمهوری خواه آمریکا و… از سوی این برنامه دنبال می شود.
یکی دیگر از ابتکارات این برنامه، همکاری و تعامل سازنده میان موسسات نظامی و غیر نظامی آمریکا و چین، همکاری با نهادهای برجسته چینی ازجمله موسسه مطالعات بین المللی چین (اتاق فکری وزارت امور خارجه چین)، دانشگاه دفاع ملی چین و گروه های بین المللی از حزب کمونیست چین، شرکت ها، افراد خصوصی و… می باشد.
[برنامه امنیت جهانی(Worldwide Security) از دیگر برنامه های راهبردی این مرکز فکری است که با بررسی چالش های جهانی آمریکا به دنبال تدوین راهبردهای جدید در خنثی کردن بحران ها می باشد.
امنیت آب و هوا (Climate Security)، مقابله با افراط گرایی خشونت آمیز (Countering Violent Extremism) به عنوان راهبردی در تقابل با جهان اسلام از مهم ترین طرح های ابتکاری این برنامه می باشند.]
برنامه امنیت سایبری جهانی (Worldwide Cybersecurity Initiative)یکی دیگر از دستور عمل های کاری مرکز فکری غرب : شرق است که در موضوعاتی چون بررسی چالش های آمریکا در فضای سایبری جهانی، ایجاد مکانیزم های مشترک و جدید بین المللی در حل آسیب های سایبری، رویکردهای جهانی در امنیت سایبری و… تمرکز مطالعاتی دارد.
برنامه امنیت منطقه ای (Regional Security) از دیگر برنامه های مهم این مرکز راهبردی است که تحولات سیاسی، اقتصادی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مورد توجه کاخ سفید در جهان از جمله خاورمیانه، جنوب آسیا، شمال آفریقا و آسیای مرکزی و قفقاز را مورد مطالعه قرار داده و به بررسی راهبردهای موثر در توسعه نفوذ آمریکا در این مناطق می پردازد.
برنامه طرح های ابتکاری دیپلماسی پیشگیرانه (Preventive Diplomacy Initiatives) از دیگر برنامه های مهم مرکز راهبردی غرب – شرق است که بر روی موضوعاتی چون تقویت دیپلماسی در پیشگیری از بحران ها، تعامل دولت، ارتش، نهادها و سازمان های غیر دولتی، مراکز فکری و رسانه ها در حل بحران های مختلف آمریکا و… تمرکز دارد. همچنین این برنامه دارای چهار طرح ابتکاری در جهت بررسی و حل بحران ها و چالش های امنیتی آمریکا است که عبارتند از: شبکه نمایندگان مجلس برای جلوگیری از بحران ها و چالش ها، کنفرانس جهانی اقدام پیشگیرانه، چشم انداز بین المللی بر روی جلوگیری از بحران و امنیت بشری و بررسی سیاست های جدید بر روی مسائل کلیدی امنیت انسانی.
برنامه سلاح های کشتار جمعی(Weapons of Mass Destruction) یکی دیگر از برنامه ها و ابتکارات موسسه مطالعاتی غرب – شرق (EWI) است که از سال۲۰۰۶ راه اندازی شده و با هدف مقابله با دولت های متضاد با منافع آمریکا از جمله ایران به بزرگنمایی تهدید ناشی از وجود سلاح های کشتار جمعی به خصوص از سلاح های هسته ای در این کشورها در سطح جهانی تمرکز دارد و حتی در این خصوص نشست های بین المللی را برگزار می کند که کنفرانس بین المللی تهدید ناشی از سلاح های کشتار جمعی در سال ۲۰۰۵ یکی از مهم ترین آنها می باشد.
برنامه رهبری (Leadership) یکی دیگر از برنامه های این موسسه است که در سطح بین المللی انجام شده و بر روی بررسی ایده ها و راهبرد های موثر در امنیت جهانی جهت ارائه به رهبران و سیاستمداران آمریکا تمرکز مطالعاتی دارد، در حال حاضر در این برنامه سه طرح ابتکاری برای سازماندهی و بسیج گروه ها و نهادهایی که کار مشابه بر روی مباحث امنیتی در سطوح محلی، ملی یا منطقه ای می کنند، اجرا می شود.
پروژه راهبردی دین و دیپلماسی (Faith and Diplomacy) یکی دیگر از برنامه های مهم این موسسه است که به منظور تقابل جهانی با اسلام و گروه های اسلامی در صدد است تا بنیادگرایی و افراط گرایی و خشونت های فرقه ای در جوامع اسلامی را مهم ترین وجهه بین المللی اسلام ترسیم کرده و آن را راهبردی ترین چالش قرن بیست و یکم معرفی کند.
تأثیر جهانی (Global Impact) یکی دیگر از برنامه های این موسسه می باشد که بر روی ابداع راه حل های نوآورانه در رفع چالش های امنیتی در سراسر جهان، تمرکز مطالعاتی دارد.
مراکز وابسته به مرکز مطالعاتی غرب – شرق (EWI)
مرکز مطالعاتی غرب – شرق (EWI) دارای مراکز مختلف تخصصی است که در زمینه ایجاد نوآوری های راهبردی در سیاست های ملی و بین المللی کاخ سفید و حضور گسترده آمریکا در عرصه جهانی فعالیت پژوهشی می کنند. مهم ترین این مراکز عبارتند از:
مرکز کنفرانس امنیت جهانی (Worldwide Security Conference) که سالیانه نشست های بین المللی را با حضور مقامات برجسته سیاسی و نظامی، صاحبان تراست های جهانی، مراکز فکری و علمی، صاحبان نشریات معتبر و مدیران کمپانی های ماهواره ای و رسانه ای در خصوص تهدیدهای امنیت بین المللی و فرصت ها برگزار می کند؛ کنسرسیوم رهبری جهانی (Global Leadership Consortium) یکی از مراکز مهم این موسسه فکری است که با ایجاد یک شبکه جهانی از مراکز فکری، سازمان ها و نهادهای ملی و مردمی و تعامل سازنده با آنها، به دنبال رویکردهای های نوین و موثر برای حل چالش ها و بحران های امنیتی بین المللی آمریکا می باشد. البته یکی از کارکردهای مهم این مرکز توسعه و ترویج شبکه سازی دموکراتیک در مناطق مورد هدف از جمله خاورمیانه و آسیای مرکزی و قفقاز می باشد؛ مرکز کمک به چالش کاترین دیویس (Kathryn Davis Challenge Grant) یکی دیگر از مراکز وابسته به مرکز مطالعات غرب : شرق است که با تدوین برنامه های پنج ساله از شبکه ها و نهادهای ملی و خصوصی سراسر دنیا در جهت تقویت صلح آمریکایی و همچنین مقابله با جریانات ناهمسو با منافع آمریکا در قالب تهدید سلاح های کشتار جمعی حمایت های مالی می کند.
عملکرد مرکز مطالعاتی غرب- شرق در روند تاریخی
همانطور که قبلاً اشاره شد این مرکز راهبردی نقش مهمی در استراتژی سد نفوذ آمریکا در مقابله با کمونیسم در طول دوران جنگ سرد داشته است. به طوری که یکی از اقدامات مهم این مرکز در این دوران، میزبانی و حمایت از طرح مباحث نظامی بین ناتو و کشورهای پیمان ورشو در سال ۱۹۸۴ بود که این مذاکرات راه را برای توافق مورد نیاز در جهت همکاری های سازنده نظامی میان طرفین و کاهش خطر جنگ هموار ساخت.
پس از جنگ سرد و اتخاذ استراتژی نظم نوین جهانی از سوی آمریکا، این مرکز فکری و راهبردی به دنبال تقویت جایگاه بین المللی آمریکا از طریق توسعه شبکه ها و نهاد های دموکراتیک و لیبرال در سراسر دنیا خصوصاً مناطق ژئواستراتژیک می باشد. به عنوان مثال این مرکز برای توسعه موقعیت جهانی آمریکا، از طرح های ابتکاری خاص مربوط به مشکلات جهانی با ابعاد مذهبی حمایت می کند که تأکید بر اعلامیه جهانی مذاهب و آزادی وجدان و تهیه پیش نویس منشور تمدن جهانی در حال ظهور برای جامعه انسانی از اقدامات مهم این مرکز در این راستا می باشد.
یکی از کارکردهای مهم این مرکز در مقابله با اسلام به عنوان مهم ترین چالش ایدئولوژیک آمریکا و غرب، توسعه شبکه های اجتماعی و مدنی لیبرال دموکراسی در جهان اسلام می باشد که این رویکرد به عنوان بخش مهمی از راهبرد دیپلماسی عمومی کاخ سفید در خاورمیانه دنبال می شود.
لازم به ذکر است این مرکزمطالعاتی با تمرکز بر مسائل هسته ای ایران نقش مهمی در بزرگنمایی خطر برنامه صلح آمیز هسته ای ایران دارد. همچنین گفته می شود این موسسه از گروه ها و نهاد های سکولار در جریان اصلاحات حمایت مالی می کرده است.
منبع:
http://www.jangnarm.com
|