«جهاد» از ريشه «جَهْد يا جُهد» به معناى مشقّت و زحمت و نيز توان و طاقت است، و «جهاد» و «مجاهده» يعنى به كار بستن توان در ستيز يا دفع دشمن. «۱»
معناى اصطلاحى جهاد، عبارت است از: نثار جان، مال و توان در راه اعتلاى اسلام و بر پا داشتن شعارهاى ايمان. «۲» «۳»
اهميت جهاد و دفاع در اسلام با نگاهى به فلسفه تشريع آن، روشن مىشود؛ زيرا اهميت هر چيزى به فلسفه وجودى آن و نقش كاربردىاش بستگى دارد.
توضيح آنكه اهميت جهاد و دفاع، از آنجا ناشى مىشود كه همه موجودات زنده، اعم از انسان و غير انسان به حكم فطرت و عقل، براى بقا و ادامه حيات نيازمند رفع موانع و دفع دشمن خويشاند؛ زيرا جهان ماده، صحنه تنازع بقا و كشمكش مىباشد و هر موجود زندهاى مىكوشد تا از حق فطرى زنده ماندن دفاع كند و بهاصطلاح به قانون فطرى و ذاتى «جلب منفعت» و «دفع ضرر» عمل نمايد و مزاحمان را از خود دفع كند.
از آنجا كه اسلام، دين عقل و فطرت است، به اين نياز فطرى و عقلى بشر نيز توجه لازم مبذول داشته و ضمن تأييد اين نياز فطرى و حكم عقلى، بر ضرورت و اهميت آن تأكيد ورزيده است.بدين جهت قرآن كريم در آيه زير بر ضرورت آمادگى كامل براى دفاع همه جانبه تأكيد ورزيده، مىفرمايد: «وَ اعِدُّوا لَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِه عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ ...» (انفال: ۶۰) هر نيرويى كه در توان داريد براى مقابله با آنها (دشمنان) آماده سازيد! و (همچنين) اسبهاى ورزيده (براى ميدان نبرد) تا بهوسيله آن، دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد (و همچنين) گروه ديگرى غير از اينها را كه شما نمىشناسيد و خدا آنها را مىشناسد.
همچنين اهميت جهاد و دفاع در اسلام، از اهداف بسيار بلند و ارزشمندى كه اسلام دارد، نيز سرچشمه مىگيرد؛ زيرا اسلام به عنوان كاملترين مكتب، داعيه رستگارى انسانها و رهايى آنها از شرك، كفر، ظلم و فساد و تباهى را دارد. اينها اهدافى است كه تحققش هزينه سنگينى را مىطلبد؛ زيرا طاغوتها و مستكبران سد راه مىشوند و جنگ و خونريزى به راه مىاندازند تا بتوانند به همان شيوه استعمارى و استكبارىشان ادامه دهند و به بهرهكشى، استثمار و استعمار ملل مستضعف بپردازند.
گواه روشن صدق ادعاى ما، تحميل بيش از هشتاد جنگ عليه پيامبر (ص) و حكومت اسلامىاش در طول دهسال و نيز اجراى انواع و اقسام توطئه براندازى عليه نظام نوپاى «جمهورى اسلامى ايران» به ويژه تحميل جنگ هشت ساله عليه آن، در اين دوران، مىباشد.
جهت سومى كه بر اهميت جهاد و دفاع در اسلام دلالت مىكند، آثار و بركاتى است كه بر آن استوار است و نيز پيامدهاى ناگوار و تلخى كه بر ترك آن مترتب مىگردد. از جمله آثار خوب دنيوى جهاد و دفاع در اسلام، كه در قرآن و سخنان پيشوايان معصوم (ع) به آن اشاره شده، عزّت و سرافرازى در برابر دشمن، امنيت و آرامش جامعه، شادابى و نشاط و حيات پرتحرك اجتماعى، تقويت روحيه خودكفايى، تكيه و اعتماد بر توان نيروهاى خودى، شناخت دوست از دشمن و در نهايت پيروزى بر دشمنان است. نيز جهاد از جنبه اخروى و معنوى، موجب كسب رضاى الهى، استجابت دعا، گشوده شدن درهاى رحمت الهى، بخشش گناهان، نجات از عذاب الهى، ورود به بهشت و رسيدن به مقام قرب الهى و غير آن مىگردد.
برخى از آثار و پيامدهاى ناگوار ترك دفاع و جهاد در اسلام، انهدام پايگاههاى توحيد و خداپرستى، گرفتارى به خوارى و ذلت، از ميان رفتن هويت دينى و ملى، عزت و آبرو و شخصيت انسانى، كاستى ايمان، محروميت از رحمت و عنايات خداوندى، رواج باطل و فساد و منكرات، محروميت از عدل و انصاف و از همه مهمتر، كيفر سخت الهى در سراى باقى و افتادن در آتش دوزخ مىباشد. «۴»
پی نوشتها :
(۱)- مفردات، راغب اصفهانى، ص ۱۰۱/
(۲)- جواهر الكلام، شيخ محمدحسن نجفى، ج ۲۱، ص ۳/
(۳)- با توجه به روشنى مفهوم دفاع، نيازى به تبيين و تعريف آن نيست؛ زيرا دفاع هم از جنبه مفهومى و هم از جنبه ضرورت، چنان كه توضيح خواهيم داد، از بديهيات عقلى و فطرى انسانهاست.
(۴)- براى آگاهى از مباحث مربوط به جهاد و نيز آيات و روايات مربوط به آثار مثبت جهاد و پيامدهاى منفى ترك آن ر. ك. وسائل الشيعه، ج ۱۱،(كتاب الجهاد)؛ جهاد و دفاع در اسلام، كدهاى ۷/ ۲۲ و ۷/ ۳۲ تهيه شده در مركز تحقيقات اسلامى سپاه./ح
(انديشه هاى اسلامى در بستر تاريخ، ص: ۸۵) |