بي شک انقلاب اسلامي ايران نقطه عطفي در حرکت بيداري جهان اسلام به شمار مي رود. اين حرکت که در تاريخ معاصر از سوي شخصيت هايي چون سيدجمال الدين اسدآبادي آغاز شد، به مرور گسترش يافت و تحولاتي را در جهان اسلام به دنبال داشت. اما دگرگوني تعيين کننده و موثر در اين جريان، انقلاب اسلامي ايران بود که توانست روح عزت و شجاعت را به ملت هاي مظلوم تزريق کند و آگاهي آنان را نسبت به سياست هاي قدرت هاي سلطه گر افزايش دهد. به مناسبت ايام دهه فجر در همايشي تحت عنوان «تاثير انقلاب اسلامي بر بيداري اسلامي در جهان» ابعاد اين تاثير بررسي شد. اين همايش روز چهارشنبه با حضور صاحب نظران در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
انقلاب اسلامي، جهان اسلام را از انفعال خارج کرد
رئيس بنياد ترجمه و نشر معارف اسلامي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در اين همايش طي سخناني با عنوان «انقلاب اسلامي و گسترش هويت ديني و معنويت»، اظهار داشت: انقلاب اسلامي با طرح نظريه ها و ابتکاراتي چون نوع حکومت اسلامي، ولايت فقيه و مردم سالاري ديني، جهان اسلام را از حالت انفعالي در مقابل دنياي غرب خارج کرد. به گزارش مهر حجت الاسلام اصغر صابري با اشاره به پيشينه درخشان امت اسلامي گفت: بعد از بعثت پيامبر(ص) جامعه عربستان که محل پيدايش اسلام بود، با يک تحول عظيم و بي نظير مواجه شد و مردم از حالت بدوي به دوره تمدن اسلامي پا گذاشتند و با گذشت زمان علم و انديشه و معنويت در جوامع اسلامي رونق يافت و در قرن ۴ و ۵ به اوج رسيد. وي با اشاره به اين که پس از اين دوران شکوهمند، شاهد افت و خمودي و رکود در ميان جوامع اسلامي هستيم و تا زمان بروز جنگ هاي صليبي و زوال خلافت عثماني اين رکود را مشاهده مي کنيم تصريح کرد: تفاوت عمده حرکت هاي صد ساله اخير چه در داخل کشور و چه خارج از کشور اين بود که هر حرکتي که ناشي از انديشه ها و باورهاي ديني مردم بود توانست در حيات اجتماعي و سياسي جوامع سنتي نقش ايفا کند. صابري در ادامه با مقايسه انقلاب هاي بزرگ جهان با انقلاب اسلامي ايران، گفت: انقلاب کبير فرانسه، انقلاب ۱۹۱۷ روسيه و انقلاب الجزاير هر کدام با رويکرد خاص به وجود آمدند. انقلاب فرانسه بيشتر جنبه مبارزه عليه بورژوازي داشت و عليه ظلم و ستم در آن جنگيده مي شد و در نهايت منجر به خلع لويي شانزدهم از قدرت شد. اين انقلاب در ۱۰ سال اول دچار هرج و مرج شد و نتوانست آ ن طور که بايد و شايد به اهداف خود دست يابد. رئيس بنياد ترجمه و نشر معارف اسلامي و علوم انساني سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي افزود: در انقلاب الجزاير نيز اگرچه دين نقش داشته ولي نقشي ابزاري بوده است. انديشمندان و صاحب نظران، انقلاب ايران را به عنوان انقلابي مبتني بر باورها و اعتقادات ديني مردم معرفي مي کنند. صابري در ادامه خاطرنشان کرد: با گذشت انقلاب اسلامي و شروع دوران تک قطبي که جهان را به صورت تک قطبي مي انگاشت، نظريه معتقد به نظام تک قطبي با انقلاب اسلامي دچار چالش شد. در بحث مدرنيته نيز تلقي غرب و انديشمندان اين بود که يک جامعه نمي تواند هم مدرن باشد و هم ديني. انقلاب اسلامي ايران و نظام اسلامي ايران خط بطلاني بر اين نظريه نيز به شمار مي رود. وي در پايان گفت: با پيروزي انقلاب اسلامي نهضت هاي گوناگوني در جاهاي مختلف دنيا از جمله سودان، لبنان، فلسطين و الجزاير به وجود آمد و از انقلاب اسلامي ايران درس گرفتند. تا قبل از انقلاب اسلامي ايران، جوامع اسلامي حالت تدافعي داشتند. دنياي غرب در حال مبارزه با جهان اسلام بود. انقلاب ايران با طرح نظريه ها و ابتکاراتي چون نوع حکومت اسلامي، ولايت فقيه، مردمسالاري ديني و به وجود آوردن مجمع تقريب، جهان اسلام را از اين انفعال خارج کرد.
انقلاب اسلامي ايران موج جديدي از بيداري اسلامي ايجاد کرد
مدير گروه فلسفه سياسي انجمن مطالعات سياسي پژوهشگاه علوم و انديشه سياسي هم در سخناني گفت: وقوع انقلاب اسلامي باعث شکل گيري موج جديدي از بيداري اسلامي است. حجت الاسلام دکتر مهدي اميدي که با موضوع انقلاب اسلامي و تاثير آن بر اصلاح نظام هاي حکومتي در جهان اسلام سخنراني کرد، با اشاره به اين که در بحث وي ۲ موضوع مورد توجه خواهد بود، گفت: موضوع اول موردنظر در اين بحث تحولات مناطق مختلف دنيا پس از انقلاب اسلامي است و موضوع ديگر گفتمان انقلاب اسلامي و علت جذابيت آن. وي تصريح کرد: عبدالمجيد شرفي در کتاب خود با عنوان مستقبل الاسلام في الغرب و الشرق به گفت وگو با هافمن اسلام شناس آلماني مي پردازد و در اين گفت وگوها نکاتي قابل دريافت است. اميدي تصريح کرد: شرفي مي گويد جهان اسلام قرن هاست دچار رکود شده و هيچ اميدي به آينده وجود ندارد و بايد منتظر رستاخيز بود. اصلا هيچ گونه اجماعي بر سر مسائل مرتبط با سياست و قانون وجود ندارد و اسلام در برابر تحولات سريع مدرنيته ضعف دارد و ضعيف شده است. وي گفت: فضاي ترسيمي هافمن نيز فضاي قابل تاملي است. او مي گويد جهل و کم سوادي در جهان اسلام وجود دارد و زنان به عنوان جنس دوم در آن مطرح هستند. قطعا انقلاب اسلامي توانسته اين فضا را تغيير دهد. اميدي تاکيد کرد: انقلاب صنعتي، کشف نفت و حضور صهيونيست ها در خاورميانه و حمله ناپلئون به مصر باعث مي شود مسلمانان متوجه خطرات تمدن غرب بشوند. براي مقابله با اين تهديدات راه حل هايي ارائه شد که هيچ کدام نتوانست به نتيجه برسد و به نوعي باعث تنش گسترده در جهان اسلام شد و متصديان احساس کردند با خطر فروپاشي نهضت اسلامي روبه رو هستند و لذا جنبش هاي مذهبي و سياسي پس از ناکامي دولت عثماني شکل گرفتند. اين پژوهشگر حوزه علوم سياسي در ادامه افزود: نحله هاي گوناگوني پس از بيداري جهان اسلام شکل گرفت. شکل اول اين نحله ها ماهيتي غرب گرا دارند و منشاء آن اعزام افرادي براي تحصيل و يادگيري اصول نظامي از غرب توسط دولت عثماني بود. هم چنين حمله ناپلئون به مصر و نشاندن محمد علي پاشا به جاي قدرتمندان محلي منصوب دولت عثماني نيز باعث به تخت نشاندن شخصيت هاي غربي بود. اميدي خاطرنشان کرد: از اين رو جريان حمله به ميراث عربي و ورود واژگان جديد غربي همچون ناسيوناليسم رواج مي يابد. در اين دوران انواع عربگرايي شکل گرفت که عرب گرايي تندرو، عرب گرايي ليبرال، عرب گرايي ناصري و عرب گرايي بعثي و جنبش ملي گرايي دانشجويان فلسطيني در دانشگاه بيروت از اين جمله به شمار مي روند. وي افزود: نحله ديگر، نحله اسلام گرايي به رهبري سيد جمال الدين اسدآبادي است. شاگردان او از جمله محمد عبده و حسن البناء که موسس اخوان المسلمين است نيز در اين نحله جاي مي گيرند. وي تصريح کرد: وقوع انقلاب اسلامي باعث شکل گيري موج جديدي از بيداري اسلامي است. از اين به بعد شاهد هستيم که نحله هاي فکري خود را بازسازي کردند و نحله هاي جديدتري نيز شکل گرفتند. جنبشهاي آزادي بخش و هم چنين جنبشهاي اسلامي در کشورهايي چون مصر، عربستان، سوريه، عراق، اندونزي و کشورهاي حاشيه خليج فارس متاثر از انقلاب اسلامي ايران هستند. وي در پايان خاطرنشان کرد: انقلاب اسلامي ايران با تغذيه فکري سياسي و فرهنگي، تقويت روحي و رواني، ايجاد اطمينان به پيروزي و انتقال روشهاي مبارزاتي توانسته بر جنبش هاي معاصر اعم از اسلامي و آزادي بخش تاثير بگذارد.
انقلاب اسلامي غرور و عزت مسلمانان را افزايش داد
رئيس پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري نيز گفت: دميده شدن روح جديد در جهان اسلام، ايجاد عزت نفس و غرور ملي و ايجاد فضاي اخوت و برادري ميان مسلمانان از جمله تاثيرات ماندگار و کلان انقلاب اسلامي بر جهان عرب بوده است. دکتر علي اکبر عليخاني رئيس پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم، که در اين همايش با عنوان «انقلاب اسلامي و گسترش بيداري اسلامي در مجامع فکري اهل سنت» سخنراني مي کرد، اظهار داشت: اسلام گراها به دو دسته سنتي و روشنفکري ديني تقسيم مي شوند. گرايش سنتي به ۵ گروه تقسيم مي شود که عبارتند از: رويکرد تشکيلاتي، رويکرد اصلاح طلبانه، رويکرد سلفي، رويکرد انقلابي و رويکرد فقهي. وي يادآور شد: رويکرد اسلامي معتقد است دنياي اسلام بايد به آموزه هاي اسلام اوليه برگردد. در مقابل اين ديدگاه غير اسلام گراها معتقدند که خيلي نمي توان از اسلام براي جهان امروز بهره برد و اسلام ديني براي آخرت است. متفکران غير اسلام گرا در جهان عرب به دو دسته سکولار و مارکسيست تقسيم مي شوند. عضو هيئت علمي دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه تصريح کرد: اسلام گراهاي روشنفکر در جهان عرب را مي توان به سه رويکرد تقسيم کرد که عبارتند از رويکرد فلسفي، رويکرد انديشه اي و رويکرد فرهنگي و تبليغي. در رويکرد فلسفي مي توان به افرادي چون حسن حنفي، محمد عابد الجابري و ابوزيد اشاره کرد. در ميان متفکران رويکرد انديشه اي راشد الغنوشي را مي توان برشمرد. معتقدان به اين رويکرد برخلاف متفکران خيلي به مباحث پايه نمي پردازند و طرح مسائل هنجاري را در دستور کار خود قرار مي دهند. وي افزود: در ميان متفکران غير اسلام گراي سکولار نيز مي توان همين تقسيم بندي را مشاهده کرد. آن ها نيز به سه رويکرد فلسفي، انديشه اي و فرهنگي- تبليغي قابل تقسيم هستند که در طيف فرهنگي و تبليغي مي توان به روزنامه نگاران اشاره کرد. اين استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: در مورد تاثير انقلاب اسلامي بر متفکران جهان عرب مي توان علاوه بر خود پديده انقلاب اسلامي به سه دوره سال هاي۵۷ تا ۶۷، ۶۷ تا ۷۷ و ۷۷ تا ۸۷ اشاره کرد که هر دوره تاثير خاص خود را بر متفکران جهان عرب داشته است. عليخاني تاکيد کرد: انقلاب اسلامي ايران دو تاثير کلان و خاص بر متفکران جهان عرب بر جاي گذارد. تاثيرات کلان تاثيراتي است که هنوز هم در ميان آن ها باقي مانده است. دميده شدن روح جديد در جهان اسلام، ايجاد عزت نفس و غرور ملي، کاستن از احساس تحقير مسلمانان در مقابل دنياي غرب، ايجاد فضاي اخوت و برادري ميان مسلمانان، ايجاد اميد به آينده در ميان مسلمانان براي ايجاد تمدن اسلامي و پررنگ شدن نقش دين در روابط بين الملل از جمله تاثيرات ماندگار و کلان انقلاب اسلامي بر جهان عرب بوده است.
منبع : سایت تبیان زنجان |