مقدمه
از مهمترين نشانه هاي محبت و دوستي، ميل و شوق ديدار دوست يا همان زيارت است، از آن رو كه زيارت امري فطري و كمال خواهانه است به هر ميزان كه محبت فزوني يابد، عشق ديدار دوست نيز فزوني خواهد يافت. همانگونه که اين شوق ديدار در زمان حیات محبوب وجود دارد، بعد از رحلت محبوب از اين سرا نیز پايدار مي ماند. لذا در اسلام، به زيارت قبور پیشوایان معصوم : که واسطه ی فیض هستند اهتمام ويژه اي شده است.
معرفتنامه ی زیارت
گرچه هیچ شأن و حقیقتی به عظمت توحید و یکتاپرستی نیست اما آنچه راه وصول به این حقیقت را تأمین می کند، ارتباط با رسول خدا (ص) و عترت آن حضرت است و زیارت راهی برای این ارتباط است. باتوجه به متون ديني و زيارت نامه ها كه درحقيقت، نوعی معرفت نامه است، چندين نكته قابل استفاده و ارائه است.
1 - زائر بودن، مقام و منزلتی است كه توفيق م يخواهد و این توفیق نصیب هر كسی نم يشود، و لذا باید عاجزانه آن را از خدا خواست تا آن را روزی کند چراکه خواسته ی عاشق، توفيق زيارت معشوق و محبوب است:
اللهم ارزقنا زيارت بيتك و زياره قبر نبيك.
2 -زيارت ارتباطی زنده و موثر است كه از دو طرف زنده ايجاد م يشود هرچند که در ظاهر، مزور در دل خاك خفته باشد،فرازهاي اذن دخول شاهد اين رابطه است: اشهد انك تسمع كلامي و تري مقامي.
3 -در فرایند زیارت است که عهد و بیعت با محوریت توحید و امامت پیشوایان دین تجدید می گردد، این را ازامام رضا(ع) بشنویم که فرمود:
إن لِکُلّ امامٍ عهداً فی عنق اولیائِه و شیعته و إنّ مِن تمامِ الوفاء بالعهد و حسن الأداء زیارة قبورهم؛
به راستی، برای هر امامی به گردن دوستان و پیروانش پیمانی است که از شرطهای وفا به این پیمان، زیارت قبور آنان است. 1
4 -غير از معرفت و محبت، عنصر ديگري نيز در زيارت نقش عمده اي دارد و آن قصد است، يعني از همان آغاز، مقصد و مقصود زائر مشخص است، زائر غافل نيست بلكه بركار خود عالم است و بر قصدي كه دارد عمد و يقين دارد، این همان است که در زيارت رضوي مي خوانيم: قصدت حرمك و اتيت مشهدك.
5 -زيارت همراه معرفت داراي ارزشی بسيار است، در بيشتر روايات و متونِ زيارت، به عنصر معرفت اشاره شده است، عبارت «عارفا بحقك » گوياي اين نكته است كه شناخت نقش اساسي در زيارت دارد.
6 -رسیدن به مقامات معنوی و کمالات ملکوتی، بدوندوستی اولیای الهی امکان پذیر نم یباشد و پذیرش اعمال هر مسلمان در گرو محبت و ولایت اهل بیت خواهد بود؛ به قول مولوی:
هر که خواهد همنشینی با خدا او نشیند در کنار اولیا
7 -هرچند حج و زیارت خانه ی خدا امری بسیار مهم است ولی قبولی همین امر مهم مشروط به داشتن ولایت و زیارت قبور پیامبر خدا و امامان نور است، چنانکه امام علي مي فرمايد:
و اتموا بالقبور التي الزمكم الله حقَها و زيارتَها؛ ۲
حج خود را با زيارت قبوري به اتمام برسانيد كه خداوند حق آنها و زيارت آن قبور را بر شما لازم كرده است.
8 - خداوند خطاب به حضرت آدم می فرماید:اهل بیت پیامبر بهترین مخلوقات من می باشند که به سبب وجود آنان به بندگان ثواب و عقاب داده می شود و باید در درگاه من به آنان توسل جست و هرگاه به تو ابتلائات دست دهد این وجودها را نزدم شفیع قرار ده و به وسیله ی آنان طلب حاجت نما و من سوگند یاد کرده ام هرکس ایشان را به درگاه من شفیع آورد و به وسیله ی آنان نیاز خود را مطرح سازد، درخواستش را اجابت کرده و شفاعت آنان را بپذیرم. 3
زیارت گرچه اصلی اخلاقی، عبادی، ارزشی و سیاسی است و در مکتب تشیع با شور و شکوه خاصی درخشیده و با منطق و استدلال همراه شده است، اما بیشتر از آن، عشق و اشتیاق زائر به زیارت شونده است که بیانگر رابطه دوستی و قلبی خاص است که به زیارت شونده دارد، این عشق است که همه هزینه ها و رنجهای سفر را آسان م یکند. از رهگذر همین عشق و محبت است که مجنون، در و دیوار خانه ی معشوق و محبوب خود را می بوسد.
فضیلت و برکات زیارت امام رضا (ع)
گرچه زیارت قبور مطهر تمام پیشوایان معصوم: امری عبادی بوده و به تقویت باورهای آدمی می انجامد ولی در این میان زیارت قبر مطهر امام رضا (ع) از ویژگی خاصی برخوردار بوده و آثار و برکات مخصوص به خود دارد که در این مجال برخی را یادآور می شویم.
فرق اسلامی مانند كیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، واقفیه و مانند آن، به امامت حضرت سیدالشهدا اقرار داشته و به زیارت آن حضرت می آیند، در حالی که تنها شیعیان اثنی عشر امامت پدرم را قبول داشته و به زیارت آن حضرت م یروند، این از آن رو است كه اغلب انشعابات که در مذهب تشیع صورت گرفته است، انشعاباتی بوده است که پیش از پدرم رخ داده است.۴
۱- برتری از زیارت امام حسین
در آموزه های اسلامی، زیارت حضرت رضا (ع) افضل و برتر از زیارت سیدالشهدا (ع) معرفی شده است. حضرت عبدالعظیم حسنى گفت: به امام جواد عرض كردم: یابن رسول الله! مانده ام که الآن به زیارت قبر حضرت سیدالشهدا مشرف شوم یا به زیارت قبر پدرتان نائل آیم؟ فرمود: زیارت پدرم افضل است .
2-برابری با حج
مبرور سلیمان بن حمص گفت: از موسى بن جعفر(ع)شنیدم كه فرمود: هر كس قبر فرزندم على(ع)را زیارت كند خداوند ثوابى معادل هفتاد حج مبرور به او عطا مى فرماید. با تعجب گفتم: هفتاد حج مبرور؟! فرمود: آرى .هفتاد هزار حج. ۵
3 -برخورداری از ثواب
شهید حمزهًْ بن حمران از امام صادق نقل مى كند كه فرمود: هر كس نواده مرا در طوس خراسان با معرفت به حقش، زیارت كن اجر هفتاد شهید از شهدایى كه در كنار رسول اكرم 6 پیكاركرده اند، به او داده مى شود. عرض كردم، فدایت شوم عرفان به حقش چگونه است؟ فرمود: علم انه امام مفترض طاعته غریب و شهید؛ بداند كه او امام واجب الاطاعه و غریب و شهید است. ۷
4 -حرام شدن آتش جهنم
عن عبدالعظیم الحسنى قال: سمعت ابا جعفر یقول: ما زار ابى احدٌ فأصابه اذى من مطر او برد او حر الا حرم جسده على النار؛
هیچ كس به زیارت پدرم نمى رود و گرفتار ناراحتى از قبیل باران، سرما و گرما شود مگر اینكه خداوند بدنش را بر آتش جهنم حرام مى كند.
5 - ورود به بهشت
على بن مهزیار گفت: به حضرت جوادگفتم: پاداش زائر پدرشما چیست؟ فرمود: الجنهًْ و الله؛ به خدا قسم بهشت.خود امام رضا (ع) نیز در این باره فرمود:الا فمن زارنى فى غربتى... حشر فى زمرتنا و جعل فى الدرجات من الجنة رفیقنا ؛ بدان كه هر كس مرا در غربتم زیارت كند ... با ما محشور مى شود و در درجات عالى بهشت رفیق ما خواهد بود.۸
6 -نجات از هولهای قیامت
امام رضا(ع) که در تلاش برای نجات زائر خویش است فرمود:من زارنى على بُعد دارى اتیتُه یوم القیامة فى ثلاث مواطن حتى اُخلِصه من اهوالها. اذا تطایرت الكتب یمینا و شمالا، عند الصراط و عندالمیزان؛
هر كس مرا در این فاصله دورى كه دارم، زیارت كند، روز قیامتسه جا به دادش خواهم رسید و او را از شدت آن سه مورد نجات میدهم:
1- هنگامى كه نامه هاى اعمال به دست راست یا چپ داده مى شود 2-هنگام عبور از صراط و 3- هنگام سنجش اعمال.۹
7 -برخورداری از شفاعت
روز قیامت روزی هول انگیز است و اهل محشر نیازمند یاری و شفاعت هستند و دست همه به سوی شفیعان روز قیامت بلنداست زیارت امام رضا عاملی برای برخورداری از شفاعت خاندان عصمت و طهارت است. حسین بن فضال از پدر خود نقل كرده است كه گفت: از امام رضا (ع) شنیدم كه فرمود:
ألا فَمَن زارنى فى غُربتى كنتُ أنا و آبائى شفعائَه یوم القیامة و مَن كُنّا شفعائَه نجى؛
بدانید كه هر كس مرا در غربتم زیارت كند، من و پدرانم روزقیامت شفیع او خواهیم بود، هركس كه ما او را شفاعت كنیمنجات مى یابد.۱۰
8 -برآمدن حاجت
صقربن دلف گفت: از امام هادى(ع) شنیدم كه فرمود:هر كس برآورده شدن حاجتش را از خدا بخواهد، باید غسل كند و به حرم امام رضا(ع) برود و در بالاى سر آن حضرت دو ركعت نماز گزارد و در قنوت آن هر آنچه که مشروع است از خدا بخواهد، خداى تعالى نیازش را برآورده خواهد ساخت. ۱۱
پی نوشت ها:
۱-محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 97 ، ص 117 .
2 -حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12 ، 255 .
3-ابوعبدالله قرطبی، تفسير جامع، ج 1، ص 148 .
۴- شیخ صدوق، عيون اخبارالرضا، ج 2، ص 256 .
۵ - شیخ صدوق، الأمالی، ص 182
۶- شیخ صدوق، الأمالی، ص 180 .
۷ - شیخ صدوق، الامالی، ص 752 .
۸ -شیخ صدوق، الامالی، ص 120 .
۹ -شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 285 .
۱۰ -شیخ صدوق، الأمالی، ص 709 .
۱۱ - شیخ صدوق، عيون اخبارالرضا، ج 2، ص 262 ؛ امالى صدوق، ص 588 .
منبع: مجله الکترونیکی ژرفای آفتاب؛ شماره 9 / رضا وطن دوست
|