حضرت معصومه (س) در راستای دفاع از ولایت حضرت رضا (ع) و به امر ایشان، همراه كاروان از مدینه به سوی خراسان حركت كرد و در نهایت در همین راه به شهادت رسید و درس بزرگ آن حضرت بر شیعیان این بود كه همیشه یار و یاور ولایت و ولی خود باشید.
نامش فاطمه و مشهورترین لقب آن حضرت، «معصومه» است كه از سوى امام رضا (ع) به این بانو اعطا گردید.
علامه مجلسى دراین باره مینویسد: امامرضا (ع) درجایى فرمود: «من زار المعصومه بقم كمن زارنى» هر كس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسى است كه مرا زیارت كرده است.
همچنین حضرت معصومه در زبان دانشمندان شیعه به «كریمه اهلبیت» یاد مىشود. كه از میان بانوان اهلبیت، این نام زیبا، تنها به ایشان اختصاص یافته است.
ریشه آن هم روؤیای صادق مرحوم آیتالله سیدمحمود مرعشى نجفى است كه در این رویا امام صادق (ع) به آیتالله مرعشی نجفى ـ كه با دعا و راز و نیاز تلاش میكرد تا قبر مطهر حضرت زهرا را بیابد ـ فرمود: بر تو باد به كریمه اهلبیت.
پدرش امام هفتم شیعیان حضرت موسى بن جعفر (ع) و مادرش حضرت نجمهخاتون است. آن بانو مادر امام هشتم نیز هست. لذا حضرت معصومه با حضرت امام رضا (ع) از یك مادر هستند.
آن حضرت در روز اول ذیقعده سال 173 هجرى قمرى در مدینه متولد شد و در همان سنین كودكى به علت شهادت امام كاظم (ع) تحت مراقبت و تربیت حضرت على بن موسى الرضا (ع) قرارگرفت.
در سال 200 هجری در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى سفر تبعید گونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این كه كسى از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند راهى خراسان شدند. یك سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه به شوق دیدار برادر و ادای پیام ولایت ـ مانند حضرت زینب كبری ـ به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حركت كرد و پیام مظلومیت و غربت برادر گرامیشان را به مردم مسلمان مىرساندند و مخالفت خود و اهلبیت را با حكومت بنىعباس اظهار مىكردند.
وقتی كاروان حضرت به شهر ساوه رسید؛ عدهاى از مخالفان اهل بیت، راه را سد كردند و با همراهان حضرت معصومه وارد جنگ شدند، در نتیجه تقریباً اكثر مردان كاروان به شهادت رسیدند و عدهای مجروح شدند و حضرت معصومه را نیز مسموم كردند و چون دیگر امكان ادامه راه به طرف خراسان نبود ایشان قصد شهر قم را نمود و فرمود: مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم كه مىفرمود: شهر قم مركز شیعیان ما است.
در روز 23 ربیعالاول سال 201 هجرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند و به مدت 17 روز در این شهر زندگى كردند و در این مدت، مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بودند. محل عبادت آن حضرت به نام «بیت النور» هم اكنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است.
* فضایل حضرت معصومه (س)
امام صادق (ع) فرمود: بانویی از فرزندان من در قم از دنیا مىرود كه اسمش فاطمه دختر موسى است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت مىشوند.
امام رضا (ع) فرمود: كسى كه معصومه را زیارت كند پاداش او بهشت است.
همچنین فرمود: هركس معصومه را در قم زیارت كند، مانند كسى است كه مرا زیارت كرده است.
امام جواد (ع) فرمود: كسى كه عمه ام را در قم زیارت كند پاداش او بهشت است.
حضرت معصومه در نگاه و سیره علما
مرحوم آیتالله سیّد محمود مرعشى نجفى، پدر آیتالله العظمی سید شهابالدین مرعشى نجفی (ره) بسیار علاقهمند بود كه محل قبر شریف حضرت فاطمه زهرا (س) را به دست آورد. ختم مجرّبى انتخاب كرد و چهل شب به آن پرداخت. شب چهلم پس از به پایان رساندن ختم و توسّل بسیار، استراحت كرد. در عالم رؤیا به محضر مقدّس حضرت امام صادق (ع) مشرّف شد.
امام به ایشان فرمودند: «عَلَیْكَ بِكَرِیمَةِ اَهْل ِ الْبَْیت ِ.» یعنى به دامان كریمه اهل بیت چنگ بزن.
ایشان به گمان اینكه منظور امام ، حضرت زهرا است، عرض كرد: قربانت گردم، من این ختم قرآن را براى دانستن محل دقیق قبر شریف آن حضرت گرفتم تا بهتر به زیارتش مشرّف شوم. امام فرمود: منظور من، قبر شریف حضرت معصومه در قم است. سپس افزود: به دلیل مصالحى خداوند مىخواهد محل قبر شریف حضرت زهرا پنهان بماند؛ از این رو قبر حضرت معصومه را تجلّىگاه قبر شریف حضرت فاطمه زهرا سلامالله علیها قرار داده است. اگر قرار بود قبر آن حضرت ظاهر باشد و جلال و جبروتى براى آن مقدّر بود، خداوند همان جلال و جبروت را به قبر مطهّر حضرت معصومه سلامالله علیها داده است.
مرحوم مرعشى نجفى هنگامى كه از خواب برخاست، تصمیم گرفت به قصد زیارت حضرت معصومه رهسپار ایران شود و بىدرنگ همراه خانوادهاش نجف اشرف را به قصد زیارت كریمه اهلبیت ترك كرد.
همچنین مرحوم آیتالله العظمی سید شهابالدین مرعشی نجفی در مدت 60 سالی كه در شهر قم اقامت داشت، سحرها اولین زائر حضرت معصومه بود. ایشان در طول سال ـ چه شبهای سرد زمستان و چه شبهای گرم تابستان قم ـ قبل از اذان صبح در پشت حرم به انتظار میایستاد تا پس از باز شدن درها اولین زائر حضرت باشد.
مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی غروب ماه رمضان با پای پیاده با كهولت سن به حرم حضرت معصومه میآمد و با بوسه بر ضریح آن حضرت روزه خود را افطار میكرد ـ با كیفیتی مخصوص ـ سپس به خانه رفته و غذا میخورد.
وقتی در عصر مرجعیت عامه آیتالله العظمی بروجردی، شاه عربستان به ایران آمده بود و توسط سفیر عربستان تقاضای ملاقات با ایشان را نمود، آقا اجازه نفرمودند، اطرافیان گفتند مصلحت است كه شما اجازه ملاقات بدهید، ایشان فرمودند: او وهابی است اگر به قم بیاید به زیارت حضرت معصومه نمیرود و این، هر چند غیر مستقیم، توهینی به ساحت ملكوتی ایشان است.
* روایتی جالب از حضرت فاطمه معصومه (س)
حضرت معصومه از دختر امام صادق (ع) روایتى نقل مىكند كه سلسله سندش به حضرت فاطمه زهرا سلامالله علیها مىرسد كه آن حضرت مىفرماید: حضرت رسول اكرم (ص) فرمود: آگاه باشید! هركس با محبّت آل محمّد بمیرد شهید از دنیا رفته است.
* محرمان حرم
برخی از مردم نمیدانند كه در كنار قبر شریف حضرت معصومه، دیگر بانوان شریفی نیز آرمیدهاند كه با عرض سلامی بر آنها ـ مثلاً بگوید: السلام علیكن یا بنات رسول الله (سلام بر شما ای دختران رسول خدا) ـ میتوانیم خود را به درگاه الهی مقربتر كنیم.
اسامى بانوان مدفون در داخل روضه حضرت معصومه (ع) بدین قرار است:
وی بعد از وفات حضرت معصومه به قم آمد و گنبدى بر مزارش ساخت.
در كتاب المجدى، ارشاد مفید، والمستجاد علامه حلى نامش را در میان دختران امام كاظم (ع) ثبت كردهاند. وى از جمله مدفونین در جوار حضرت معصومه (س) مىباشند.
وی، دختر موسى المبرقع بن على بن موسى بن جعفر است، بعد از بریهه، وفات یافت. میمونه از زنان عفیف و پرهیزكار بود. از اموال برادرش محمد، نیمى به ارث به او رسید و بنا بر وصیتش بعد از وفات در بیرون بقعه حضرت معصومه دفن شد و بر مزارش گنبدى مانند گنبد اول ساختند. بقعه متعلق به قبروى در طرف شرق رودخانه و متصل به گنبد حضرت معصومه (س) است.
او از بانوان ممتاز شیعه شمرده مىشود، اماسحاق نزد محمدبن موسىبن محمدبن على بنموسى الرضا (ع) به خدمت اشتغال داشت. محمد بنموسى از نخستین كسانى است كه از كوفه به جوار حضرت معصومه مهاجرت كرد. او كه از سادات رضوى بود در سال 256 هجری در قم ساكن شد و در سال 296 نیز وفات یافت.
وى را مادر امكلثوم، دختر محمد، دانستهاند. او خدمتگزار ابوعلى محمد اعرج بناحمد بنموسى بود. و بعد از وفات میمونه چشم از جهان فرو بست.
او دختر على كوكبى است و بعد از میمونه و امحبیب وفات یافت. محل دفن وى بقعه دوم در حرم مطهر حضرت معصومه (س) مىباشد.
دختر موسى مبرقع است كه بعد از وفات در جوار حرم حضرت معصومه(س) مدفون شد. برخى معتقد هستند وى همان اممحمد است.
* برخی ویژگیهاى حضرت فاطمه معصومه (س)
حضرت امام جعفر صادق (ع) در این رابطه مىفرماید: «تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت مىشوند.
حضرت فاطمه معصومه در حال حیات به «معصومه» ملقب نبود و امام رضا لقب معصومه را به ایشان داد. بنابراین، تعبیر امام رضا (ع) در روایت «من زار المعصومه ...» به معناى اثبات عصمت ایشان است، زیرا تعلیق حكم به وصف، مشعر بر علیت است.
آیت الله سید نصرالله مستنبط از كتاب «كشف اللئالى» نقل فرموده كه روزى عدهاى از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسشهایى داشتند كه مىخواستند از محضر امام كاظم (ع) بپرسند. امام در سفر بودند، پرسشهاى خود را نوشته به دودمان امامت تقدیم نمودند، چون عزم سفر كردند براى پاسخ پرسشهاى خود به منزل امام شرفیاب شدند، امام كاظم هنوز مراجعت نفرموده بود و آنها امكان توقف نداشتند، از این رو حضرت معصومه پاسخ آن پرسشها را نوشتند و به آنها تسلیم نمودند، آنها با مسرت فراوان از مدینه منوره خارج شدند، در بیرون مدینه با امام كاظم (ع) مصادف شدند و داستان خود را براى آن حضرت شرح دادند.
هنگامى كه امام پرسشهاى آنان و پاسخهاى حضرت معصومه را ملاحظه كردند، سه بار فرمودند: «فداها ابوها» پدرش به قربانش باد. با توجه به این كه حضرت معصومه به هنگام دستگیرى پدر بزرگوارش خردسال بود، این داستان از مقام بسیار والا و دانش بسیار گسترده آن حضرت در زمان كودكی حكایت مىكند.
نجمه خاتون همسرگرامى امام كاظم و مادر امام رضا علیهماالسلام تنها دو فرزند در دامان خود پرورش داد كه عبارت بودند از حضرت على بن موسى الرضا و حضرت فاطمه معصومه سلامالله علیهما
وی دختر امام كاظم، خواهر امام رضا و عمه امام جواد علیهمالسلام است.
در راستای دفاع از ولایت و اثبات حقانیت اهل بیت (ع) یكی از مهمترین راویان حدیث غدیر خم و حدیث منزلت (یا علی انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی) حضرت معصومه است. ایشان این دو حدیث مهم را از فاطمه دختر امام صادق و او از فاطمه دختر امام باقر و او از فاطمه دختر امام سجاد و او از فاطمه دختر امام حسین و او از ام كلثوم دختر حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام روایت مینماید. این سلسله سند در مجموع روایتهای حدیث غدیر به روایت «فواطم» مشهور است.
چنانكه گفتیم حضرت معصومه در راستای دفاع از ولایت حضرت رضا (ع) و به امر ایشان، همراه كاروان از مدینه به سوی خراسان حركت كرد و در نهایت در همین راه به شهادت رسید و درس بزرگ آن حضرت بر شیعیان این بود كه همیشه یار و یاور ولایت و ولی خود باشید.
حضرت فاطمه معصومه این تشخیص صحیح علمی و عملی خود را از عصمتش داشت و به تعبیر دیگر، عصمت و معصومه بودنش موجب شد تا این راه را انتخاب كند و مقام شفاعت همه شیعیان، نتیجه رفتار آن حضرت است. 1 ـ زینب دختر امام جواد (ع) 2 ـ امّ محمد نوه امام جواد (ع) 3 ـ میمونة دختر امام كاظم (ع) 4 ـ میمونه 5 ـ اماسحاق 6 ـ ام حبیب 7 ـ ام قاسم 8 ـ ام احمد 1ـ شفاعت گسترده 2ـ عصمت 3ـ فداها ابوها 4ـ تنها خواهر مادری امام هشتم 5ـ ایشان دختر امام، خواهر امام و عمه امام هستند. 6ـ بانوی محدثه 7ـ دفاع از ولایت
|