ولادت
درتاریخ 25 ذالقعده 1353قمری ، در شهر کاظمین عراق ، نوزادی دیده به جهان می گشاید که نامش را سید محمد باقر می گذارند. این کودک دومین فرزند خانواده بود. پدرش ، آیت الله سید حیدر ، از مجتهدان بنام و مشهور ومادرش دختر آیت الله شیخ عبدالحسین آل یاسین، از زنان متقی و پرهیزکار بود . پس از چهار سال نوزاد دیگری رد این خانواده روحانی به دنیا آمد که نام وی را آمنه بنت اللهدی می گذارند. سرنوشت این برادر و خواهر از ولادت تا شهادت درهم آمیخته شد تا حماسه ای شورانگیز شود.
فقدان پدر
چند ماه از ولادت آمنه بنت اللهدی ، خواهر گرانقدر شید محمد باقر صدر نگذشته بود که ، بر باغ پرشکوفه عمر پدر این خواهر و برادر ، برگ خزان نشست و گل های سعادت و خوش بختی این خانواده پژمرده شدند. رنگ یتیمی، درچهره سید محمد باقر چهارسالله و آمنه نوزاد آشکار شد . پس از رحلت پدر ، سید محمد باقر وآمنه بنت اللهدی ، در سایه همت و حمایت مادری مهربان و پرهیزکار و برادر گران قدرشان ، سید اسماعیل رشد و پرورش یافتند و بزرگ شدند و قدم در راه زندگی و جهاد و مبارزه نهادند.
تحصیل علم
سید محمد باقر از ابندای پنج سالگی به مدرسه رفت واز همان ابتدا ، آثار نبوغ چشم گیر ودرخشان او نمایان شد . آوازه نبوغ بی مانندو استعداد سرشار وی از مدسه فراتر رفت . مسئولان امور آموزشی و پرورش عراق که از استعداد بی کران و تیز هوشی سید محمد باقر صدر، آگاهی یافتند، تصمیم گرفتند او را به مدرسه تیزهوشان دولتی بگذارند و سپس به دانشگاه های اروپا اعزام کنند . اما نه تنها مادر و برادرش مخالف این امر بودند بلکه خود ایشان نیز راضی به این کار نشد. سرانجام با راهنمایی های دو دایی فقیه و دانشمندش ( آیت الله شیخ محمد و آیت الله شیخ مرتضی آل یاسین) ، تصمیم گرفتند که سید محمد باقر ، به تحصیل علوم حوزوی و اسلامی بپردازد و نبوغ خویش را در راه نشر معارف اللهی به کار گیرد.
تحصیل علوم حوزوی
سیدمحمد باقر نوجوان در راه تحصیل علوم دینی از همان ابتدای نوجوانی تلاش نمود . بسیاری از کتاب های درسی فقه و اصول را که طلاب حوزه درطول چند سال نزد استادان بزرگ می خوانند ، بدون نیاز به استاد مطالعه نمود و بدین گونه درس های دوره سطح را، به طور شگفت انگیزی ، در مدتی کوتاه گذراند. او در کنار تحصیل ، به آموزش و تدریس علوم مختلف به خواهر کوچکش ، آمنه بنت اللهدی پرداخت. بدین وسیله ، بنت اللهدی ادبیات ، تاریخ ، فقه ، اصول و قرآن را از برادرش آیت الله سید ممحمد باقر صدر آموخت .
مرجعیت بی سابقه
نایل شدن آیت الله صدر به درجه اجتهاد و فقاهت پیش از بلوغ شرعی در تاریخ شیعه کم مانند و شگفت انگیز بودف اما مرجعیت این فقیه جوان و تقلید مردم عراق و دیگر بلاد عربی از او بسی شگفت انگیزتر می نمود، زیرا او پیش از رسیدن به چهل سالگی ازمراجع بزرگ محسوب می شد. بنابراین ، مرجعیت آیت الله صدر تقلید مردم از او ، درتاریخ مرجعیت شیعه از حادثه های استثنایی و یگانه است . پس از رحلت آیت الله العظمی حکیم ، در سال 1348 شمسی ، دوران مرجعیت آیت الله صدر آغاز شد و بسیاری از مردم عراق از او تقلید کردند.
آثار علمی شهید آیت الله صدر
اگر چه شهید آیت الله سید محمد باقر صدر ، همواره در سنگر جهاد و مبارزه بود ، با این وجو، 22 اثر گران بهایی از او به جای مانده که مهمترین آنا عبارتند از:
1ـ فدک در تاریخ
2ـ نهایت اندیشه در علم اصول
3ـ فلسفه ما
4ـ اقتصاد ما
5ـ فتوای روشن
6ـ بانک بدون ربا در اسلام
7ـ امام مهدی ، حماسه ای از نور
8ـ ولایت از نظر عقل و فطرت.
9ـ نقش امامان در اسلام
10 ـ نظام عبادت از دیدگاه اسلام
مبارزات سیاسی و دستگیر توسط بعثیون
در سال 1350، رژیم بعث عراق ، دستگیری و شکنجه مبارزان مسلمان را افزایش داد . شهید آیت الله صدر که از رهبران مبارزان مسلمان بود و به نفع اسلام و مسلمین تبلیغ می نمود بر اثر بیماری در بیمارستان بستری گردید اما محکومت عراق ، در بیمارستان هم ایشان را دستگیر کند . ابتدا بیمارستان را محاصره کرده و سپس آیت الله صدر را با همان بیماری و ضعف، به بخش زندانیان بیمارستان کوفه بردند و دست بند زدند، ولی مدتی نگذشت که مردم مسلمان بااجتماع پرشکوه و اعتراض به دستگیری ایشان ، سبب آزادی آیت الله صدر و شکست دشمنان اسلام شدند.
فتوای آیت الله شهید صدر
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، شهید آیت الله سید محمد باقر صدر، ازانقلاب اسلامی ایران حمایت
می کرد و روز به روز رابطه خویش را با حضرت امام خمینی (ره) افزایش می داد. وی نامه ای به امام ، در پاریس نوشت و ازانقلاب شکوهمند ایران ستایش کردو آمادگی خود را با تمام شجاعت اعلام نمود . در این راه ، فتوای تاریخی خود را درباره انقلاب اسلامی صادر نمود : بسم الله الرحمن الرحیم ، کسانی که در ایران برای دفاع از اسلام و مسلمین قیام کرده و کشته می شوند ، شهید هستند و خداوند آنان را با امام حسین(ع) ، در بهشت محشور می گرداند. ان شاءالله تعالی . سید محمد باقر صدر
فتوای جهاد
پس از آن که حکومت عراق، ظلم و ستم خویش را افزایش داد و به کشتار مردم مسلمان و روحانیان ادامه داد . آیت الله سید محمد باقر صدر در فتوایی اعلام جهاد نمود و فرمود :
بسم الله الرحمن الرحیم . بر همه ملت مبارز و مسلمان عراق واجب کفایی است که به قیام مسلحانه علیه حزب بعث و سردمداران آن دست زنند... تا خود را از چنگال این دژخیمان خون خوار نجات دهند. سیدمحمد باقر صدر پس از صدور این فتوا، حکومت عراق وحشت کرد و بی درنگ منزل شهید صدر را محاصره نمودند.
جواب کوبنده
وقتی حکومت عراق شهید آیت الله صدر را دستگیر کرد، رئیس سازمان امنیت نجف، از ایشان پرسید که تو عرب هستی ، چرا از ایران و انقلاب آن طرفداری می کنی و چرا همه فعالیت های خودت را در راه کمک به ایران و خمینی منحصر کرده ای . چرا برای مطهری که یک آخوند فارسی زبان ایرانی بود، در نجف مجلس ختم برپا می کنی و برای چه با (امام) خمینی مکاتبه می کنی ؟آیت الله صدر با خشم گفت : من یک مسلمانم و در برابر همه مسلمانان جهان ، مسئول هستم و باید به مسئولیت جهانی خویش عمل کنم . و این مربوط به عرب و عجم، ایرانی و غیر ایرانی نیست . واز این راه یک قدم به عقب نخواهم گذاشت .
شهادت
رژیم بعث عراق ، در تاریخ 16 فروردین 1359، آیت الله سیدمحمد باقر صدر و خواهرش بنت اللهدی را دستگیر و به بغداد می برد. رئیس سازمان امنیت کشورعراق ، آیت الله صدر رابه مرگ تهدید می کند و از ایشان می خواهد که چند کلمه، علیه انقلاب اسلامی ایران بنویسد تا از مرگ نجات یابد. اما آیتالله صدر مخالفت کرده و می گوید (من آماده شهادتم) آن گاه این خواهر و برادر مجاهد و عالم رابه شکنجه گاه می ربند و به شهادت می رسانند. سرانجام در تاریخ 19 فروردین 1359، در نیمه های شب جنازه ان دو شهید را به خانواده شان تحویل می دهند. راهشان هم چنان جر رهرو و پایدار باد .
پیام امام خمینی
پس از شهادت آیت الله سید محمد باقر صدر و خواهر گران قدرش بنت اللهدی صدر ، حضرت امام خمینی در پیامی فرمود: بسم الله الرحمن الرحیم ـ انا لله وانا الیه راجعون . با کمال تاسف ، حسب گزارش جناب آقای وزیر امور خارجه که از منابع متعدد و مقامات کشورهای اسلامی به دست آورده است و حسب گزارشاتی که از منبع دیگر به دست آمد، مرحوم آیت الله شهید سید محمد باقر صدر و همشیره مکرمه مظلومه او که از معلمین دانش و اخلاق و مفاخر علم و ادب بود، به دست رژیم منحط بعث عراق با وضع دلخراشی به درجه رفیعه شهادت رسیده اند. اینجانب برای بزرگداشت این شخصیت علمی و مجاهد که از مفاخر حوزه های علمیه واز مراجع دینی و متفکران حوزه های علمیه واز مراجع دینی و متفکران اسلامی بود، از روز چهارشنبه سوم اردیبهشت بمدت 3 روز عزای عمومی اعلام می کنم و روز پنجشنبه چهارم اردیبهشت را تعطیل عمومی اعلام می نمایم و از خداوند متعال خواستار جبران این ضایعه بزرگ عظمت اسلام و مسلمین می باشم. دوم اردیبهشت 1359 ـ
روح الله الموسوی الخمینی |