اشاره: قرآن کریم، کتابی که از سوی پروردگار عالم و خالق و پرورش دهنده تمام موجودات از جمله انسان، نازل گردیده، بیان کننده نیازهای زندگی بشری برای رشد و تعالی و تکامل است، چنان که در آیات گهربار آن کتاب فرمود: “تبیاناً لکل شیء”
از طرفی آیات این سلسله هدایت، بر مدیر جامعه اسلامی، پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله، نازل شده که خود اقدام به تشکیل حکومت و اداره آن نموده و در تمام لحظات و مشکلات، عنایات و راهنماییهای وحیانی، راه گشای وی بوده است.
در این مجموعه تلاش بر این است تا با مراجعه به تفسیر قرآن کریم که پل ارتباطی میان ذهنهای خسته ما و آیات نورانی کلامالله است، دستورات و ارشادات آن منشور ربّانی که نگاهی به حوزه علوم مدیریتی دارد، استخراج گردد.
تحلیل رویههای سازمانی
قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَیْنا عَلَیْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْکانَ آباؤُهُمْ لایَعْقِلُونَ شَیْئًا وَ لا یَهْتَدُونَ (بقره، ۱۷۰)
هنگامی که به آنها گفته میشود: از راه خدا پیروی کنید، میگویند: ما از آن راهی که نیاکانمان پیروی کردند دست بر نمیداریم در حالی که ممکن است گذشتگانشان چیزی نمیفهمیدند و به خطا رفته باشند.
* .رویههای سابق سازمانی ممکن است نادرست باشد، لذا پیروی از راه و روش و منش مدیران سابق اگر همراه با استدلال و تعقل نباشد، قابل پذیرش نیست.
تفویض مسؤولیت بر اساس توانمندیها
لا تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلاّ وُسْعَها … (بقره، ۲۳۳)
همه به اندازه توانشان مکلف هستند.
* .تفویض مسؤولیت به زیردستان باید بر اساس تواناییهایشان باشد و به همان مقدار از ایشان انتظار داشت.
هنگامی که به آنها گفته میشود: از راه خدا پیروی کنید، میگویند: ما از آن راهی که نیاکانمان پیروی کردند دست بر نمیداریم در حالی که ممکن است گذشتگانشان چیزی نمیفهمیدند و به خطا رفته باشند.
علم و توانایی، شفاف سازی
قالَ إِنَّ اللّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ… (بقره، ۲۴۷)
قوم بنی اسرائیل به پیامبرشان گفتند: فرماندهای برای ما مشخص کن تا به جنگ حاکم ستمگر برویم. پیامبرشان گفت: خداوند، طالوت را به فرماندهی شما برگزید زیرا توان علمی و جسمی لازم برای این مسؤولیت را دارد.۱۳٫قدرت علمی و توانایی جسمی برای انجام مأموریت، دو شرط لازم برای مدیران است.
* ٫داشتن توانایی علمی مهم تر از توانایی جسمی است. (ابتدا کلمه علم آمده سپس جسم)
* ٫برتری علمی (اعلمیت)، در گزینش مدیران یک اولویت مهم است.
* ٫ رهبر و مدیر باید زیر دستان خود را توجیه کند و ابهامات را برطرف سازد. (چنانچه پیامبر بنیاسرائیل دلیل انتخاب طالوت به فرماندهی را به وضوح بیان کرد.)
ارزیابی عملکرد
قالَ إِنَّ اللّهَ مُبْتَلیکُمْ بِنَهَرٍ فَمَنْ شَرِبَ مِنْهُ فَلَیْسَ مِنّی… (بقره، ۲۴۹)
هنگامی که لشگر بنی اسرائیل حرکت کرد، (طالوت) به سربازان خود گفت: رودخانهای در بین راه است که هر کس از آن آب بنوشد، دیگر در سپاه من جایی ندارد.
* . مدیر باید نیروهای کارآمد را از نیروهای ناکارآمد جدا نماید تا بتواند نیروهای غیر مفید را از مجموعه طرد کند، زیرا حضور آنها باعث سست شدن سایر نیروها میگردد.
توجه به کارکنان
وَ قُلْ لِلَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ وَ اْلامِّیِّینَ … (آل عمران، ۲۰)
خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: به اهل کتاب (دانشمندها) و عوام مردم بگو: …
* .مدیر باید به تمام افراد سازمان توجه داشته باشد، هم به سطوح مدیریتی و هم به عامّهی کارکنان. کارکنان باید بدانند که مهم هستند و نقش تعیین کنندهای در سازمان دارند و این اهمیت را در توجه و عنایت مدیر، احساس کنند.
ایمان
لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنینَ … (آل عمران، ۲۸)
نباید سرپرست مؤمنان از غیر خودشان باشد.
* .در جامعه اسلامی، ایمان داشتن شرط اصلی برای انتخاب مدیر و سرپرست است و اصولاً پستهای کلیدی (همچون مدیریت)، نباید به افراد بیایمان واگذار شود، چون امکان سوء استفاده در این سمتها فراوان است.
این نکته را میتوان تسری داده و حتی ایمان به کار و مسئولیت را نیز در آن دید. به این معنا که در انتخاب افراد برای کارها باید نگاه و اعتقاد انها به آن کار را نیز باید سنجید. چراکه اگر کسی متصدی کاری شود که خود به آن و درستیاش ایمان و اعتقاد نداشته باشد قطعا کار لطمه خواهد خورد.
آگاهی از گذشته
وَ یُعَلِّمُهُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ التَّوْراةَ وَ اْلإِنْجیلَ (آل عمران، ۴۸)
خداوند به حضرت عیسی کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموخت.
* .مدیران هر برهه از زمان باید از حوادث و قوانین گذشته آگاه باشند و بدانند در گذشته چه ?اتفاقاتی در سازمان رخ داده و چه مقرراتی وضع گردیده است. (چنان که خداوند به حضرت عیسی، تورات را که قوانین گذشته بود، آموخت.)
تنظیم و ویرایش : گروه دین و اندیشه – عسگری
از: ۳۰۰ نکته مدیریت اسلامی، مصطفی مؤمنی
|