گفتگو با قرآن پژوه محترم استاد الیاس كلانتری
بشارت : چگونه میتوان پیامهای قرآنی را برای جوانان امروز،مملوستر كرد؟
روش اختصاصی به كار رفته در قرآن مجید درجهت آموزش خود دارای جاذبههای زیادی میباشد و اگر آن روش مورد توجّه قرار گیرد و درآموزش و پرورش بكار بسته شود،پیامهای قرآن مورد توجه و اشتیاق شدید جوانان قرار خواهد گرفت .اگر درمواردی اشتیاق یا گرایش مورد انتظار عدهای، نسبت به آموزشهای قرآن مشاهده نمیشود،این وضعیت ناشی از بكار بستن روشهای نامطلوبی است كه با روش قرآن متناسب نیست.بدلیل این كه كششها و خواستههای طبیعی و حقیقی را خداوندعالم درقلبها ایجاد كرده است و قرآن هم از ناحیه خود اوست.پس چگونه ممكن است كلام خداوند در قلوب انسانها كه درحالت سلامت كامل قرار دارند و دچار آلودگی نشدهاند، تأثیر مورد انتظار را نداشته باشد و نیاز به فعالیّت دیگری در جهت توجّه كامل و عمیق جوانان به قرآن پیدا شود.
من فكر میكنم این حالت دو علت اساسی دارد:یكی این كه این مخالفتها و یابیاعتناییها از ناحیه جوانان نبوده و یاحداقل از آنها شروع نشدهاست؛ بلكه افكار و نظرات دیگران است كه به جوانان القا و یا در دید دقیقتر به آنها تحمیل شدهاست.
دیگر این كه در جهت آموزش قرآن به جوانان روش خود قرآن مجید به كار گرفته نمیشود،بلكه به شیوههای بشری آموزش داده میشود ودربعضی موارد اصلاً روش شناختهشده و آزمایش شده بشری هم دركار نیست و در این صورت جاذبههای خاص قرآن پوشیده میماند و آنچه ارائه شده است آموزش حقیقی و كامل قرآن نیست، فلذا نباید عكس العمل جوانان به این نوع آموزش ، موضع گیری آنان نسبت به قرآن تلقی شود.
بشارت : اگر ممكن است دراین زمینه توضیح بیشتری بدهید؟
مطلب اصلی این است كه امیال و خواستههای طبیعی انسان از ناحیه خداوند در وجود او قرار گرفته است ؛مثلاً انسان به طور فطری از آزادی و مورد احترام بودن و در امنیت و آسایش زندگی كردن و داشتن بدن سالم و ثروت و امكانات زندگی لذت میبرد.ودرمقابل از زندانی شدن ، تحت سلطه كسی قرار گرفتن،از فقر و بیماری و خوف و ناامنی نفرت دارد.
انسان از صفاتی مثل جوانمردی، غیرت، عفت و كمك به دیگران، چه در وجود خود وچه در دیگران لذت میبرد، این از ناحیه خداوند است، نه از جهت این كه بدن او از مواد غذایی ودر نهایت از آب و خاك بوجود آمده است !!
یعنی اراده خداوند عالم به روح انسان القا میشود،در نتیجه نسبت به آنچه خداوند آن را دوست دارد گرایش پیدامیكند و از آنچه خداوند دوست ندارد، نفرت پیدا میكند .اراده خداوند غیر از طریق فطرت و القای درروح انسان از طریق دیگری نیز به انسان منتقل میشود و آن طریق « وحی بر پیامبران » و آموزش آنها به انسانهاست؛یعنی خداوند بخشی از خواستههای خودرا با خلق آنها القا میكند،و بخشی را از طریق وحی بر پیامبران به آنها یاد میدهد و این دو بخش بطور كامل با یكدیگر هماهنگ و هم جهت ومكمل یكدیگر هستند.
آموزشهای قرآن مجید بطور طبیعی مورد اشتیاق انسانهایی قرار میگیرد كه دارای روح سالم وفطرت تغییرنیافتهاند و آنها عبارتند از جوانانی كه هنوز امیال طبیعی و فطری درآنها از بین نرفته و قدرت درك و تشخیص روح آنها دچار اختلال نشده است.
بشارت:ما به یك جوان میگوییم مشكلات شما ازطریق انس باقرآن حل میشود؛خوب یك جوان با انبوهی از مشكلات مادی مثل كار واشتغال وعدم موفقیت در دروس روبروست واقعاً مشكل او چگونه برطرف میشود؟
هر مقدار قرآنمجید درنظام زندگی دخیل باشد به همان مقدار مشكلات زندگی برطرف خواهد شد؛ اما تنظیم زندگی و جهات مختلف آن با آموزشهای قرآن مجید، احتیاج به گسترش توجه جوانان به قرآن دارد.
قرآن باید به صورت كاربردی مورد توجه وتفسیر قرار گیرد و راه حلهای معضلات زندگی انسانها به وسیله دانشمندان قرآن شناس از آیات استخراج و به جوانان آموزش داده شود وخود این كار شیفتگی زیادی نسبت به فرا گرفتن قرآن و تدبردرآن ایجاد خواهد كرد.
اگرروشن شود كه سبب اصلی مشكلات اقتصادی واجتماعی واخلاقی وخانوادگی ، فاصله گرفتن نظام زندگی از آموزشهای قرآنی است در آن صورت، گرایش به طرف عامل برطرف كننده این مشكلات، ایجاد خواهد شد . به عنوان مثال درنظام زندگی موجود درجامعه ما خرید یك مسكن ارزان قیمت و یایك ازدواج ساده ـ حتی برای كسانی كه شاغل هستندوشغل رسمی دولتی هم دارند ـ جزو رویا شده است تا جایی كه وقتی دركلاسها ومشاورهها ،جوانان را دعوت به ازدواج با سنّتهای اسلامی میكنیم، با ناراحتی و تأسف و ناامیدی آنها مواجه میشویم. گاهی میگویند: اگرما یك شغل رسمی هم داشته باشیم، با تمام حقوق ماهیانه خود؛ حتی یك اطاق هم نمیتوانیم اجاره كنیم ! البته حق با آنهاست وموضوع به همین صورت است!
حال باید دید عامل این نظام نابسامان زندگی درجهات اقتصادی چیست ؟ طبعاً این نظام اقتصادی به طور آشكار از قرآن مجید و آموزشهای آن فاصله گرفته است.
بشارت:شما به عنوان یك مدرس دانشگاه،وضعیت كتب ونشریات قرآنی ـ چه آموزشی وچه غیر آموزشی ـ را چگونه ارزیابی میكنید؟
تحولاتی كه اخیراً درجهت توجه به قرآن مجید درسطح جامعه و درنظامهای آموزشی به عمل میآید امیدوار كننده است و باید ازكسانی كه در این راه تلاش میكنند، حمایت به عمل آورد.
اما آنچه تاكنون متداول بوده است ،متناسب با نیازهای گسترده نمیباشد وامر آموزش قرآن با روشهای كارشناسانه و محققانه پیش نرفته است وعلاقه واشتیاق جوانان به قرآن عمدتاً درسطح آموزش روخوانی و تجوید باقی مانده است .
لازم است طرحهای پژوهشی ازطرف محققان و با حمایت مراكز علمیو دانشگاهها اجرا وحاصل آن پژوهشها به صورت دانش فنی منتشر شود و فراوردههای علمی در این زمینه به مراكز علمی داخل وخارج كشور ارائه گردد.
بشارت:خود شما با فرزندانتان در زمینه آموزشهای قرآنی چگونه كار میكنید و اگر بخواهید تجربیات خود را به دیگران منتقل كنید، چه میگویید ؟
صرف نظر ازمشكلاتی كه یك معلم به طور كلی درنظام زندگی فعلی دارد ومشكلات خاصی كه دامن گیر یك معلم قرآن است ، من درحدّ امكان ـ كه البته این محدوده خیلی كوچك است ـسعی میكنم یكی از جهات روش قرآنمجید را درآموزش استفاده كنم وآناین كه توجه كودكان خود را به سیره شریف رسول اكرمص واهل بیت عصمت وطهارت وقداست شخصیت و عظمتهای اخلاقی آن بزرگان معطوفكنم تا این كه آنها آموزشهای قرآن را از رفتار و سخنان معلمان حقیقی قرآن فرا بگیرند؛چون رفتارهای آنها تجسم بسیار زیبا و دل انگیزی از آیات قرآن بوده است .
من درهرفرصتی رفتار و سخنان آن بزرگان را به صورت داستانهایی برای كودكانم نقل میكردم و بعدها درسنینی بالاتر دردوره دبستان مثلاًسالهای دوم و سوم از آنها میخواستم این داستانها را بنویسند و به من ارائه دهند و به تدریج ومتناسب با مرحله تحصیلی وسن آنها، كتابهایی را درسیره نورانی حضرات معصومینع برای آنها تهیه میكرم .و به والدین كودكان هم همین روش را توصیه میكنم، به طوری كه درسخنرانیها وتدریسهایی كه برای اولیای دانش آموزان و بعضی معلمان درمدارس داشتهام همین روش را با توضیحات و به صورت كار بردی توصیه كردهام.
فواید وآثار ارزشمند این روش فراوان است از جمله این كه ـبه طوری كه قبلاگفته شد ـ آموزش درصورتی كه منشأیی با عظمت و قداست داشته باشد ، تأثیرعمیقی در روحیه متعلمان خواهد داشت.
درهر صورت، آموزش قرآنی وقتی با اخلاق و رفتار عادی ومتفاوت والدین تؤام شد، غالباًجاذبیت ومطلوبیت خود را از دست میدهد وعموماً والدین در همه زمینهها الگوی موفقی برای كودكان خود نیستند، مگر درصورتی كه خود آنها باسیره معصومینع كاملاً آشنا باشند و به رفتارهای خود تسلّط عالمانه داشته باشند واین كاری است بسیار مشكل وگاهی غیر عملی .
بشارت: از اینكه در این گفت و گو شركت كردید بسیار متشكریم.همین جا لازم است از زحمات فراوان شما برای مجله بشارت و سلسله مقالات روش صحیح حفظ قرآن كه مورد استقبال فراوان هم قرار گرفته است نیز تشكر كنیم.
* منبع : مجله بشارت / نشريه قرآني ويژه جوانان
|