پرسش:
آيا نظام تربيتي اسلام به مسأله رشد و سلامتي جسمي كودكان هم اهميت داده است؟
پاسخ:
دين اسلام هچنان كه به رشد اخلاقي و فضائل معنوي انسان اهميت داده و در پرورش كودكان به اين مهم همت گماشته، به موازات آن به رشد جسماني و بهداشت و سلامتي كودكان مسلمان نيز پرداخته است. در روش تربيتي اسلام علاوه بر تأكيد بر ساير ابعاد معنوي فرزندان به رعايت بهداشت و تغذيه سالم و نيز ساير عوامل غير مادي موثر در سلامتي مانند صدقه و عقيقه توجه ويژهاي مبذلول شده است، و از پيشوايان معصوم(ع) در اين مورد سخنان ارزندهاي به ما رسيده است.
به ذكر چند نمونه از دستورات بهداشتي رهبران ديني اسلام در رابطه با سلامت جسمي كودكان اكتفا ميكنيم:
1. پيامبر اكرم(ص) فرمود: فرزندانتان را در روز هفتم ختنه كنيد، زيرا ختنه باعث پاكي بيشتر و رشد سريعتر آنان خواهد شد.{1}
2. حضرت علي(ع) فرمود: چربي و كثافت صورت و دستهاي اطفال را در شب قبل از خواب بشوييد.{2}
3. امام رضا(ع) فرمود: همسران بارداراتان را كندر بدهيد، اگر فرزند آنها پسر باشد پاكيزه قلب، و شجاع خواهد شد و اگر دختر باشد، خوش اخلاق و زيبا ميشود و مورد توجه شوهر آيندهاش خواهد بود.{3}
گفتني است كه اين نوع خوراكيها علت تامه پديد آمدن اين صفات نيست بلكه عوامل ديگري نيز در اين مورد دخالت دارد.
4. همچنين حضرت رضا(ع) در بخشي از مطالبي كه براي مأمون نوشته است به بخشي از عوامل تأثير گذار در سلامتي كودكان اشاره كرده ميفرمايد:
والعقيقْ عن المولود للذكر و الانثي واجبْ و كذلك تسميتْ و حلق رأسه يوم السابع يتصدق بوزن الشعر ذهبا او فضْ و الختان سنْ واجبْ للرجال{4} عقيقه براي پسر و دختر، نامگذاري، تراشيدن موهاي سر نوزاد در روز هفتم و معادل وزن موها طلا و يا نقره صدقه دادن لازم است و ختنه پسر بچه ها واجب است.
رهبران معصوم(ع) نكات بهداشتي و تغذيه سالم و سلامتي بخش را عملاً نيز مراعات كرده و به پيروان خود ميآموختند. يحيي صنعاني ميگويد: در منا به محضر امام رضا(ع) وارد شدم ديدم كه آن حضرت فرزند كوچك خويش، حضرت امام جواد(ع) را در دامان خود نشانده و به او موز ميدهد.{5}
دستورات بهداشتي و توجه به مسأله رشد جسماني در گفتار و رفتار رهبران اسلام آن قدر وسيع و گسترده است كه كتابها و مقالات فراواني در اين زمينه تأليف يافته وبابهاي مهمي از فقه و حديث را در برگرفته است كه به بعضي از عناوين آن اشاره ميكنيم: و علاقهمندان را به كتب مربوطه ارجاع ميدهيم.
1. توجه به مسواك؛ 2. توجه به آرايش سر و صورت؛ 3. استحمام مرتب؛ 4. حجامت؛ 5. استنجأ؛ 6. ختنه؛ 7. سرمه كشيدن به چشم 8. استعمال حنأ؛ 9. توجه به آداب خوردنيها و نوشيدنيها؛ 10. ورزش و تفريحات سالم (شنا، اسب سواري و غيره) .
چه زيباست كه با آموزش صحيح تغذيه و بهداشت جسمي فرزندان كه از طريق اوليأ الهي بيان شده است، ضمن تربيت صحيح و ديني نونهالان در سلامتي جسم آنان نيز بكوشيم.
بخشي از آداب تغذيه صحيح را كه برگرفته از تعاليم عالي قرآن و پيامبر(ص) ميباشد و تأثير زيادي در سلامتي جسمي و روحي خود و فرزندانمان دارد با هم ميخوانيم:
1. شناخت و توجه به روزي دهنده؛ 2. رضايت باطني از غذايي كه ميخورد و ميل و رغبت به آن؛ 3. ذكر نام خدا؛ 4. شكرگزاري از خداوند؛ 5. وضو گرفتن و شستن دستها پيش از خوراك؛ 6. تمايل بر جانب چپ بدن در موقع نشستن در سر سفره؛ 7. از مقابل خود غذا خوردن؛ 8. لقمهها را كوچك برداشتن؛ 9. لقمهها را كاملاً جويده سپس بلعيدن؛ 10. تا گرسنه نباشيد غذا نخوريد و تا قبل از سير شدن از سر سفره بر خيزيد.{6}
.بحار الانوار، ج 101، ص 360//
[1].ليْ المتقين، ص 9.3/
[2].وسائل الشيعه، ج 15، ص 136/
[3].عيون اخبار الرضا(ع)، ج2، ص 123/
[4].الكافي، ج 6، ص 360/
[5].وسائل الشيعه، ج 24، ص 433؛ تربيت در سيره امام مجتبي(ع)، ص 104/ح
|