پرسش:
چگونه ميتوان زشتي گناه را براي خود و در آينده براي فرزندانمان، مشخص كنيم، همان گونه كه باطن زشت گناه در برزخ ظاهر ميشود؟
پاسخ:
زشتي گناه، معمولاً براي كساني كه فطرت خود را زنده نگه داشتهاند، روشن است، و همة ما به زشتي گناهاني، چون دروغ، خيانت، ظلم و... علم و آگاهي داريم، امّا سؤال اينجا است كه چرا انسان با اين كه ميداند گناه، زشت است، آن را مرتكب ميشود; گويا گناه نه تنها زشت نيست كه زيبا هم است! آيا اين امر بدين خاطر است كه ما زشتي گناه را نميدانيم؟
در جواب ميگوييم: سرّ اين قضيه، اين است كه علم با يقين فرق دارد و آن چه مانع ارتكاب گناه است، يقين است نه علم.
يقين فراتر از علم است كه اگر با وجود علم، عمل پديد آيد، يقين حاصل ميشود و يقين نيز خود به مراحل سه گانة علم اليقين و عين اليقين و حق اليقين، تقسيم ميشود. قرآن مجيد در اين باره فرمايد: "كَلاّ لَو تَعلَمونَ عِلمَ اليَقين لَتَرَوُنَّ الجَحيم;(تكاثر،5ـ6) اگر شما علم اليقين به آخرت داشتيد ]به سراغ اين موهومات نميرفتيد[ و شما قطعاً جهنم را خواهيد ديد."(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 27، ص 283 ـ 285، دارالكتب الاسلامية.) با پرهيزكاري و تمرين و مبارزه با نفس، ميتوان به اين يقين رسيد كه در اين صورت، انسان، زشتي گناه و آتش و دود آن را در همين دنيا، مشاهده ميكند; چنان كه در قضيه زيدبن حارثه ميخوانيم كه به پيامبر عظيم الشان عرض كرد: من اهل يقين شدهام، حضرت فرمود: علامت يقين تو چيست؟ عرض كرد: هم اكنون گويا اهل جهنم و بهشت را ميبينم و گويا قيامت و حساب و كتاب را مشاهده ميكنم.(اصول كافي، ج 4، ص 170، انتشارات اسوه.) بر اين اساس ميتوان گفت: براي فهم زشتي گناه و پرهيز از آن را نخست بايد در حوزه تفكر و مطالعه بكوشيم و با مطالعة منابع ديني، آگاهي خود و فرزندانمان را بالا ببريم، تا گرفتار دام شيطان نشويم كه كار شيطان اين است كه انسان را "مختال" خيال زده ميكند، تا نتواند مفاهيم صحيح و ارزشي را درك كند; گام بعدي اين است كه با مجاهده نفس در حوزه "تعبد" بكوشيم تا به يقين برسيم و از روي عمد، پا روي دانستههاي خود نگذاريم كه يكي از عوامل انكار قيامت و مسائل مذهبي، پيروي از هواي نفس و فجور خواهي است (قيامت، 5) بر اين اساس، رسيدن به مرحلة يقين كه از راه سير و سلوك و رياضت نفس و... تحقق مييابد، انسان را به باطن زشتي گناه، آگاه ميسازد و انسان ميتواند قبح و زشتي گناه را مشاهده نمايد، چنان كه قرآن مجيد باطن و ملكوت برخي گناهان را معرفي فرموده است مثلاً در آيه دوازده سوره حجرات، باطن غيبت را خوردن گوشت مردة برادر ميداند.(ر.ك: مراحل اخلاق در قرآن، آيت الله جوادي آملي، ج 11، ص 106، اسرأ / جهت اطلاع بيشتر، به كتاب اخلاق در قرآن آيت الله مكارم شيرازي مراجعه فرماييد.)/ح |