پرسش:
لطفا در مورد حقوق والدين و حقوق فرزند توضيح دهيد.
پاسخ:
وظيفه فرزند احسان به پدر و مادر و خوشرفتاري با آنان است. خداوند متعال در چهار آيه قرآن، پس از دعوت مردم به عبادت خويش، آنان را به احسان و نيكي به پدر و مادر فرمان داده است، و در سه آيه ديگر سفارش به احسان به پدر و مادر نموده است.
بقره ، آيه 83 نساء ، آيه 36 انعام ، آيه 151 اسراء ، آيه 23عنكبوت ، آيه 8 لقمان ، آيه 14 احقاف ، آيه 15
در سوره اسراء فرموده است: و خداي تو حكم فرموده كه جز او هيچ كس را نپرستيد و درباره پدر و مادر نيكويي كنيد و اگر يكي يا هر دو پير و سالخوردهشوند، كلمهاي كه آنان را رنجيده خاطر كند بر زبان نياوريد و كمترين آزاري به آنها نرسانيد و با ايشان با اكرام و احترام سخن بگوييد و همواره بال و پرتواضع و تكريم را با كمال مهرباني نزدشان بگستران و بگو: پرودگارا ! همانگونه كه پدر و مادر مرا از كودكي به مهرباني بپروردند، تو در حق آنها رحمتو مهرباني فرما{M.
و در سوره لقمان فرموده است: ... شكر من و شكر پدر و مادرت را به جاي آور ... و اگر آنها تو را به شرك دعوت كردند، در اين صورت از آنان اطاعتمكن، ولي در دنيا با آنها به حسن خلق مصاحبت كن.
تنها اطاعت از والدين در جهت معصيت خدا جايز نيست، ولي احترام و خوشرفتاري با آنان همواره لازم است.
مهمترين وظيفه در مورد پدر و مادر، شناخت حقوق آنها و دقت در اداي آن حقوق است. امام سجاد(ع) در رساله حقوق ميفرمايند: و اما حق ابيك فتعلم انه اصلك و انك فرعه و انك لولاه لم تكنفمهما رأيت في نفسك مما يعجبك فاعلم ان اياك اصل النعمة عليك فيه واحمداللّه واشكره علي قدر ذلك ولاقوه الا باللّه ؛ حقپدرت بر تو آن است كه بداني او اصل تو و تو فرع اويي. اگر پدرت نبود تو نبودي؛ پس هرگاه در دلت خودپسندي راه يافت، بدان كه پدرت ريشهنعمتهايي است كه از آن برخورداري. خداي را سپاس گزار و شكر به جاي آور{M، (بحارالانوار، ج 10، ص 74).
امور ديگري كه براي احسان به پدر و مادر ذكر شده عبارت است از:
1- تواضع و خوشخويي و گشادهرويي در برابر آنان،
2- تلاش براي تأمين حوايج و نيازهاي آنان پيش از استمداد آنها،
3- اطاعت از فرمانهاي ايشان.
پدر و مادر و فرزندان از نظر اسلام هر كدام حقوقي نسبت به يكديگر دارند كه اگر رعايت نكنند شرعا مسؤول هستند وظيفه پدر و مادر عبارت است از:
1- تربيت صحيح فرزندان و راهنمايي آنان به وظايف ديني واجتماعي و...،
2- انتخاب نام خوب براي آنها،
3- تعليم و تعلم آنها مخصوصا آشنا كردن آنان با قرآن،
4- فراهم نمودن مخارج معمولي زندگي فرزندان در حد توان.
وظيفه فرزندان نيز عبارت است از؛ احترام به پدر و مادر و تواضع در مقابل آنها و قدرداني از زحمات آنان. حال اگر هر كدام از اينها وظيفه خود را انجام نداد، سبب نميشود كه ديگري هم انجام وظيفه نكند. بنابراين اگر فرضا پدر شما وظيفهاش را نسبت به شما انجام نميدهدو آنطور كه نوشتهايد نسبت به شما قصوري از او سر زده است، اين دليل نميشود كه شما نسبت به او بياحترامي كنيد و در انجام وظايف خود كوتاهي نماييد. بنابراين بهتر است به وسيله شخص ديگري كه هم سن و سال ايشان هست يا روحاني محل و...، ايشان را نسبت به وظايفشآگاه سازيد و در هر صورت با زبان نرم و برخورد محترمانه نظر ايشان را به خودتان جلب نماييد./ح |