پاسخ:
برنامه هاي اسلام به سه دسته تقسيم مي شود :
الف ـ برنامه هاي اعتقادي (اصول دين)
ب ـ دستورهاي عملي (فروع دين يا احكام)
ج ـ مسائل رواني (اخلاق)
دستة اول : برنامه هايي هستند در رابطه با سالم سازي فكر و اعتقاد انسان، و مكلّف بايد نسبت به آنها يقين كند وآنها را از روي دليل بپذيرد و چون اين بخش از برنامه هاي اسلام اعتقادي است و نياز به يقين دارد، پيروي از ديگران (تقليد) در آنها راه ندارد گرچه مي توان از راهنمايي ديگران براي تحصيل به يقين بهرهمند گرديد.
دسته دوم : كه برنامه هاي عملي است، مشتمل بر "بايدها" و "نبايدهايي" است كه با انجام و ترك آنها (همراه با اعتقاد صحيح) اطاعت الهي تحقق مي يابد؛ مانند خواندن نماز و پرداخت زكات و پرهيز از غيبت و سرقت.
دسته سوم : برنامه هايي در رابطه با پرورش روح و سلامت روان آدمي است كه شيوه تقويت صفات پسنديده، مانند عدالت، سخاوت، شجاعت و عزّت در نهاد انسانها و مبارزه با صفات ناپسند و زشت مثل حسد، بخل، نفاق را بيان مي كند.
كتب فقهي كه با تلاش شبانه روزي دانشمندان اسلامي به رشته تحرير درآمده دربردارنده دسته دوم از مسائل ديني است كه احكام نام دارد.
شخص مكلف براي شناخت و پي بردن به آن امر ونهي ها، بايد اجتهاد كند و به منابع مربوط به آنها دست يابد يا از كسي كه با اجتهاد احكام را استنباط كرده تقليد كند و يا به احتياط عمل نمايد. و اين مهم يعني تقليد در زمان غيبت كبري، به حكم حديث شريف "من كان مِن الفقهاء ..." بركساني كه توانايي فهم و استنابط احكام دين را ندارند واجب است. اما با اين مقدمه بپردازيم به سؤال شما دوست گرامي، از آنجا كه تقليد جاهل از عالم در احكام، بر بيشتر افراد جامعه واجب است، لذا ترك آن نيز گناه كبيره است و عقوبت دارد. در كتاب گناهان شهيد دستغيب، سي و نهمين گناه از گناهان كبيره "ترك يكي از واجبات" است. چنانچه در كتاب صحيفه عبدالعظيم ( از حضرت جواد و حضرت رضا و حضرت كاظم و حضرت صادق( است كه مي فرمايد : "ترك كردن چيزي از آنچه خدا واجب فرموده،گناه كبيره است" از جمله آياتي كه در آن سخت تهديد شده و وعده عذاب بر مخالفت امر وجوبي خداوند شده، در سوره نور است كه مي فرمايد : "بايد بترسند كساني كه از اطاعت امر خدا مخالفت مي ورزند كه به انسان بلائي برسد يا عذاب دردناكي"(1)
در باب اهميت اداي واجبات، روايات بسيار رسيده، از آن جمله پيغمبر اكرم( مي فرمايد : "خداوند شب معراج به من فرمود : نزديك نمي شود بنده اي از بندگانم به من به چيزي مانند عمل كردن به آنچه بر او واجب كرده ام."(2) و نيز فرمود : "به واجبات عمل كن تا باتقواترين مردم باشي."(3) و در روايت ديگر فرموده بهترين مردم خواهي بود.(4)
سؤال نموده ايد چه كارهايي بايد كرد كه رو به آن دستورات آورد؟
راه اول : به نظر بهترين و نزديكترين راه براي رسيدن به اين خواسته، ايجاد انگيزه و مشخص كردن هدف از انجام دادن اين دستورات و احكام است. اگر قرآن و ائمه اطهار(به ما فرموده اند : راه رسيدن به تكامل و پيدا كردن شخصيت والاي انساني در اين دنيا و جهان آخرت در گرو عمل كردن بر طبق دستورات دين است (چنانكه از حديث فوق مشخص مي شود.) بنابراين بايد مرتباً و در بيشتر حالاتي كه متوجه به اين مطلب مي شويم آن را به قلب تذكر دهيم و دائماً آثار و ثمرات خوب آن را و نيز عواقب بد و نامطلوب ترك آن را كه دامنگير ما و زندگيمان مي شود به خود گوشزد كنيم، و بهتر است براي اين منظور از آيات و روايات استفاده كنيم و خود را و اعضاء و جوارحمان را مانند پيامبر انذار و تبشير دهيم.
راه دوم : انسان اگر چيزي يا كسي را دوست داشته باشد اوامر و نواهي او را نيز اطاعت مي كند. "حبُّ الشيء يُعمي و يُعصم" (دوست داشتن چيزي انسان را كور و كر مي كند.) اگر ما قلباً به شارع دين مبين اسلام يعني حضرت محمد( حب و علاقه داشته باشيم و عظمت او را درك كنيم، آنگاه اهميّت و عظمت احكام و سنن او نيز در قلب ما وارد مي شود. در اين صورت ما انسان متشرّعي خواهيم شد كه ظاهرمان مانند ظاهر رسول مكرّم اسلام( و ائمه اطهار( مي شود و اين قدم اول و اساسي براي پاك كردن باطن و تشبيه آن به باطن آن بزرگواران است.(5)
راه سوم : يكي ديگر از راههاي عمل به دستورات الهي داشتن همنشين و دوست خوب است، همنشين و دوست مناسب عامل خوبي براي سوق دادن فرد و جامعه به سوي كارهاي نيك و سعادت و تكامل است. بهرحال از نظر علمي و عملي و تجربه ثابت شده كه انسان از ناحيه دوست و معاشر، تحت تأثير قرار مي گيرد، و دوست و معاشر بد عامل ويرانگري براي نابودي شخصيت انسان است، چنانكه دوست و همنشين خوب، عامل سازنده شخصيت انسان مي باشد. انسانهاي بد، پسر نوح را نيز به سوي گناه كشاندند، و خاندان نبوت او را گم مي نمايند. ولي سگ اصحاب كهف، بر اثر مصاحبت چند روز با جوانان خوش قلب و پاكبازي چون اصحاب كهف، خوي نيك آدميّت پيدا مي كند. و به راستي اين شاعر نكته سنج چقدر پرمعني و زيبا گفته است : همنشين توبه ز تو بايد تا تو را عقل و دين بيفزايد
منابع و مآخذ :
1. سوره مباركه نور/ آيه 63
2. كافي، ج2، ص82
3. كافي، ج2، ص83
4. گناهان كبيره، شهيد دستغيب، ص242
5. آداب معنوي نماز، امام خميني(، ص138
گناه شناسي، استاد قرائتي، ص162
|