پرسش:
دليل اساسي خداشناسي، برهان علّة العلل است بر اساس اين استدلال هر چيز را علتي است، پس علّت وجود خدا چيست؟
پاسخ:
اين ايراد، يكي از ساده ترين ايرادهايي است كه هر شاگرد درس فلسفه در شرق، پاسخ آن را مي داند؛ با اين حال همين اشكال ساده، فردي همچون راسل را به الحاد كشانيده است!
هر شاگرد درس فلسفه در شرق مي داند كه اگر مي گوييم «هر موجودي نيازمند به آفريننده اي است» منظور از «هر موجود» موجوداتي است كه هستي و وجود آنها از درون ذاتشان و از خودشان نباشد؛ چنين موجوداتي مسلّماً نيازمند به آفريننده هستند؛ ولي موجودي كه هستي آن از خود اوست و عين وجود و هستي است و به اصطلاح فلسفة شرق «واجب الوجود» است، نيازي به آفريننده ندارد.
خدا يك وجود ازلي و هميشگي است؛ بدون آغاز و انجام، و چنين وجودي، علّت لازم ندارد./ح |