پرسش:
چرا انسان مدتي از نظر معنوي در درجة خوبي قرار دارد ولي بعد از مدتي كمي از درجة خود پايين ميآيد؟
پاسخ:
آنچه را شما نوشتهايد در اصطلاح عرفا و ارباب سير و سلوك از آن به "قبض و بسط" تعبير ميشود. استاد مصباح در اين زمينه ميفرمايند: "بر اساس شدت و ضعف ارتباطي كه انسانها با خداوند دارند و بر حسب تدبيراتي كه خداوند دربارة بندگان خويش دارد، حالات آنها در ارتباط با خداوند متفاوت ميگردد.
گاهي انسان احساس ميكند كه دلش به خدا راه دارد و به نحوي حضور خدا را احساس ميكند و حالت انبساط در دل او پديد ميآيد و گاهي انسان احساس ميكند كه دلش قفل شده است و بر آن پرده و حجاب افتاده است و چنان تيره گشته كه راه بجايي نميبرد و سردرگم ميگردد. به واقع حالت انقباض براي او رخ ميدهد در مراحل آغازين سير و سلوك آنرا انبساط و انقباض حالات گويند، با پيشرفت انسان در مراحل سير و سلوك و معرفت، حالت انقباض و انبساط شدت مييابد" (1)
بنابراين چنين حالتي چنانكه گذشت امري طبيعي است و براي سالك نتايج و آثاري دارد در حال انبساط شوق او دو چندان شده و به راز و نياز با محبوب پرداخته و در خال انقباض، عظمت خدا در دل او خوف و حيا ايجاد ميكندو به سلوك وادار مينمايد.
آنچه از قبض و بسط گفته شد دربارة حالات اولياء الهي بود كه از ارتكاب به معاصي و گناهان عامه مردم مبرا و پاك هستند وليكن حال عامه مردم در داشتن چنين قبض و بسطي تابع عصيان و طاعت آنها و يا به بيان سادهتر ارتكاب محرمات و گناهان و ترك واجبات ميباشد كه باعث از ميان رفتن لذت عبادت و دوري از خدا ميگردد اما چون دريافت ما از احوال خود و خطاهايي كه از ما سر ميزند بسيار ضعيف است و معرفت لازم را به شناخت محرمات الهي نداريم اين سؤال براي ما پيش ميآيد كه چرا چنين شد.
من كه كاري نكردم تا مستحق منع فيض و قطع اين ارتباط معنوي باشم. از اين رو در دعاي امام عصر (عج) ميخوانيم: "اللهم ارزقنا توفيق الطاعه و بعد المعصيه و صدق الينه و عرفان الحرمه" از اين رو ميتوان گفت حتي دربارة اولياء الهي نيز به تناسب مقامات و منازل آنها و وظايفي كه بر عهده آنهاست همين علت حاكم است، فلذا پيامبر عظيم الشآن اسلام هم ميفرمايند: "ليغان علي قلبي و اني لاستغفر الله في كل يوم سبحين مره" بر قلب من غبار مينشيند و من (براي زدودن آن) در هر روز هفتاد بار استغفار ميكنم. معلوم ميشود اين مشكل چارة خود را دارد كه همان استغفار و اطلاح رابطه ميان خود و خداست كه خدا روزي همه ما قرار بدهد انشاء الله.
در اين زمينه خوبست به كتاب بسوي خود سازي استاد مصباح يزدي ص 217 مراجعه كنيد. /ح
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) بسوي خود سازي ص 217
|