کجاست که او نباشد؟ چه چیز است که او نداشته باشد؟ او قادر و غنی مطلق است و ما فقیر اوییم. اگر انسان چنین کرد، نه تنها دیگر حرص و طمعی در او پدید نمیآید، بلکه احساس دل زدگی نسبت به دنیا نیز پیدا میکند.
فقر ذاتی و غنای حقیقی
اگر کسی توانست با خداوند ارتباط داشته باشد و دل به بی نیاز حقیقی دهد ومتوجه شود که تنها او میتواند کارها را حل کند، قضیه بسیار فرق میکند. کجاست که او نباشد؟ چه چیز است که او نداشته باشد؟ او قادر و غنی مطلق است و ما فقیر اوییم. اگر انسان چنین کرد، نه تنها دیگر حرص و طمعی در او پدید نمیآید، بلکه احساس دل زدگی نسبت به دنیا نیز پیدا میکند. بنابراین، همت و تلاش او فقط شکم، شهوت، شهرت و مقام نخواهد بود، بلکه امر دیگری خواهد بود و آن رضایت الهی و آباد کردن آخرت است.
حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) میفرماید:« اگر شخص متوجه شد که هیچ قدرت و عزت و سلطنتی نیست، مگر تحت اشراف خداوند، و توجه کرد که يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ 1، آن گاه از هر دو عالم مستغنی میشود»2 در این صورت، دیگر چشم انسان به زبان و دست دیگران نیست و ملک ثریا در نظرش به پشیزی نیاید و اگر کلید عالم هستی را به او دهند، قبول نمیکند.
در حدیث وارد شده است که حضرت جبرئیل، کلید خزائن زمین را برای حضرت پیامبراکرم (صلوات الله علیه و آله) آورد، ولی حضرت آن را نپذیرفت و فقر را فخر خود دانست و فرمود: «بَل أَکُوُن نَبیِّاً عَبداً؛3 همانا من فرستاده برای بندگی هستم». امیر المؤمنین (علیه السّلام) به ابن عباس فرمود: «دنیای شما در نظر من پستتر از این کفش پر وصله است».4
حال وقتی مینگری، میبینی نهایت همّت بسیاری از افراد، ریاست و حبّ مقام است. این امر مسألهای است که دیرتر از آرزوهای دیگر از سر انسان بیرون میشود و آخرین امری است که حتی پس از شهوت و غضب از قلوب صدیقین خارج میشود. بلعم باعورا مگر چه کرد؟ انسان مستجاب الدعوه ای که کسی از او گناه ندیده بود. قرآن در موردش میفرماید: وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِيَ آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ؛5 و خبر آن کس که آیات خود را به او داده بودیم برای آنان بخوان که از آن عاری گشت، آن گاه شیطان، او را پیرو خود کرد و از گمراهان شد.
پس خود را فریب ندهیم و فوراً پس از کارهای خود نگوییم که آن را برای خدا و قربه الی الله انجام دادم. امام سجاد (علیه السّلام) میفرماید: اِنّی لاَنَفُ اَن اَسأَلَ الدُّنیا خالِقَها فَکَیفَ أسأَلُها مَخلُوقاً مِثلی؛ 6 من عارم میشود که دنیا را از خالق آن بخواهم، چه رسد که از مخلوقی مانند خودم بخواهم. همهی انسان ها در فقر، مشترکند.
حضرت امام (رحمة الله) میفرماید: در سلسله رعیّت نجم الدّین کبری میگوید، پس از قسمهای غلیظ و شدید که اگر مال و منال دنیا و بهشت و حور قصور آخرت را به من دهند و مجالست با اغنیا را منضم به آن کنند و اگر شقاوت دنیا و آخرت را به من دهند و مجالست با فقرا را منضم به آن کنند و مرا مخیّر کنند، مجالست با فقرا را میکنم و عار مجالست با اغنیا را به خود نمیخرم: وَالنّارُ خَیرٌ مِنَ العارِ؛ 7
چنین افرادی دقت دارند که توجه به دنیا و مجالست با اهل آن، چه کدورت و ظلمتی در قلب انسان ایجاد میکند. به راستی وقتی با اهل دنیا مینشینیم احساس خفگی میکنیم. حضرت امام (اعلی الله مقامه الشّریف) معتقد است که نشست و برخاست با این افراد، اراده را ضعیف میکند. اما وقتی دل را به صاحب دل دادیم و در آن تصرفی نکردیم و خانه دل را به دست او سپردیم و غاصب را از آن بیرون کردیم، خواهیم دید که او چگونه در دل تجلّی میکند.8 باید توجه داشت که انسانهای دین دار واغنیای متدین متفاوت اند. اگر دین نباشد، پول به درد نمیخورد و این دین است که هرجا بیاید مسائل را اصلاح میکند.
---------------------
پی نوشت ها:
1. «ای مردم شما به خدا نیازمندید و خداست که بی نیاز ستوده است». فاطر، آیه 15
2. شرح چهل حدیث، ص 445.
3. بحارالانوار، ج18، ص333؛ امالی، ص 451.
4. نهج البلاغه، خطبه 33.
5. اعراف، آیه 175.
6. وسائل الشیعه، ج13، ص 556.
7. مناهج السالکین، ص157، به نقل از: شرح چهل حدیث، همان
8. شرح چهل حدیث، ص445 |