پروردگار و مربي جهانيان در جاي جاي قرآن، اين فرجامين نسخه تربيتي، به تکريم شخصيت انسان و ستايش مقام والاي او پرداخته، تا آدمي شرافت و کرامت وجودي خويش را بازشناسد و در شکوفايي استعدادها و قابليتهايي که همو در وجودش به وديعت نهاده است، بکوشد.
کرامتبخشي، شيوة تربيتي قرآن
خداوند متعال می فرماید: «به راستي فرزندان آدم را کرامت بخشيديم... و آنان را بر بسياري از آفريدههاي خود برتري آشکاري بخشيديم».1 حضرت رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله) فرموده اند: فرزندانتان را عزت و کرامت بخشيد و به نيکي ايشان را ادب بياموزيد تا رحمت و بخشش الهي شامل حالتان گردد.2
کرامت در لغت به معناي شرافت، حرمت داشتن و بزرگوار شدن،3 و نيز به معناي نفاست، سخاوت و عزت آمده است.4
کرامت از منظر تربيتي به معناي پاکي و نزاهت از پستي و فرومايگي و برخورداري از اعتلاي روحي است.5
پروردگار و مربي جهانيان در جاي جاي قرآن، اين فرجامين نسخه تربيتي، به تکريم شخصيت انسان و ستايش مقام والاي او پرداخته، تا آدمي شرافت و کرامت وجودي خويش را بازشناسد و در شکوفايي استعدادها و قابليتهايي که همو در وجودش به وديعت نهاده است، بکوشد.
کتاب انسانساز قرآن، شرافت و قداست اولية انسان را يادآور ميشود. پگاه ازل را به يادمان ميآورد که بر يگانگي خداوند شهادت داديم و پيمان بستيم که فقط بنده او باشيم. روزي را در مقابل ديدگانمان مجسم ميکند که تمام فرشتگانش را امر فرمود تا در برابر کرامت انسان سجده کنند و همه سجده کردند، جز شيطان که تمام بيقرارياش فريب آدمي بود و بوده و هست. و نيز روزي را که تاج کرامت و بار امانت الهي را در ميان خلايق ميچرخاندند تا وجود لايقي بيابند و جز انسان کسي لياقت پذيرش آن را نيافت؛ همان روزي که ما را بر تخت خليفةاللّهي نشاندند و معناي انسانيت را بر ما تمام کردند... و سرانجام آن روز را که از نفخة الهي خويش در ما دميد تا آغازگر دورة کرامت و شکوفايي عزت و شرافت ما گردد.
خداي سبحان، انسان را به عنوان نوع کريم معرفي فرموده است. يعني اين نوع انسان است که في نفسه کريم خلق شده و شايستگي کرامت را هم دارد.6
کرامت ذاتي انسان، ميل به والا شدن را در وجود او به وديعت نهاده است و اين بهترين بستر شکوفايي و پرورش استعدادهاي آدمي است. پس زمين کرامت آدمي، بهترين زمينة رشد و تعالي اوست.
تکريم شخصيت فرزند از سوي پدر و مادر و ديگر مربيان از مهمترين و اثربخشترين توصيهها و شيوههاي تربيتي اسلام است؛ چنانچه يکي از سيرهها و سفارشهاي هميشگي پيامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) «تکريم شخصيت فرزندان» بوده است:
فرزندان خود را احترام و اکرام کنيد و آنان را به نيکي ادب نماييد تا بخشش الهي شامل حالتان گردد.7
آري، کرامت اساس تربيت آدمي است و براي تربيت فرزند بايد او را عزت و کرامت بخشيد و تمام زنجيرهاي نفي کرامت را از دست و پاي او گشود تا بتواند در بيکران کمالات انساني پرواز کند و به آنچه بايد و شايد، نايل آيد. شايد بر همين اساس بوده است که پيامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) قبل از توصيه به تربيت و ادبآموزي فرزندان، بر کرامت و عزت بخشيدن به ايشان تأکيد ورزيدهاند.
-----------------
پی نوشت ها:
1. (لَقَد کَرَّمنَا بَني آدَمَ... وَ فَضَّلناهُم عَلي کَثيرٍ مِمَّن خَلَقنَا تَفضيلاً) اسراء (17)،70.
2. رسولالله (صلی الله علیه و آله): «أکرِمُوا أولادَکُم وَ أحسِنُوا آدابَهُم يُغفَر لَکُم» محدثنوري، مستدرکالوسائل، ج15، ص168، ح17883.
3. ابنمنظور، لسان العرب، ج12، ص76.
4. قريشي، سيد علياکبر، قاموس قرآن، ج6، ص103.
5. آيت الله جوادي آملي، کرامت در قرآن.
6. آبت الله جوادي آملي، کرامت در قرآن، ص18.
7. رسولالله (صلی الله علیه و آله): «أکرِمُوا أولادَکُم وَ أحسِنُوا آدابَهُم يُغفَر لَکُم» محدث نوري، مستدرك الوسائل، ج15، ص168، ح17883. |