* از گناهان بزرگ در اسلام احتکار است و در روايات آمده است که پروردگار عالم از محتکر بيزار است و گناه آن در حد قتل نفس است. و معناي آن اين است که چيزي را که امت اسلامي به آن احتياج دارند، نگاه دارد و آن را در معرض فروش قرار ندهد. و آن اقسامي دارد:
الف) نگاهداري چيزي براي اين که بازار سياه درست شود و آن را به قيمت گران بفروشد. و اين قسم، فرد بارز احتکار است و قطعاً روايات حرمت، شامل آن ميشود.
ب) نگاهداري براي اين که مردم يا حکومت اسلامي را در مضيقه قرار دهد و يا ضرر به اقتصاد مملکت اسلامي بزند. و معلوم است که اين قسم گناهش خيلي بالاتر از گناه قسم اول است و گاهي محتکر مصداق مفسد في الارض محسوب ميشود.
ج) نگاه داشتن چيزي که بازار آن کساد است ـ گرچه مردم احتياج به آن هم دارند ـ براي اين که آن چيز رونقي پيدا کند؛ اين قسم نيز حرام است گرچه حرمت آن به اندازهي قسم اول و دوم نيست.
د) نگاه داشتن چيزي که به اندازهي تقاضاي مردم موجود است، و عرضه نکردن آن ضرر اقتصادي يا غيراقتصادي ندارد؛ اين قسم حرام نيست گرچه سزاوار است از اين قسم هم پرهيز نمايد.
ه) نگاه داشتن چيزي که خود احتياج به آن دارد؛ نظير نگاهداشتن گندم براي مصرف سال خود؛ و اين قسم نيز حرام نيست گرچه مردم به آن احتياج داشته باشند؛ ولي در صورت احتياج شديد مردم سزاوار نيست که نگاه دارد؛ زيرا ايثار و فداکاري بايد از جمله سجاياي مسلمان باشد.
* احتکار منحصر به مثل گندم و جو نيست، بلکه چنان که گفته شد در هر چيزي حتّي پول هم ميآيد.
*اگر محتکر رفع يد از کار زشت خود نکرد، حکومت اسلامي اولاً اخطار و امر به فروش آن جنس ميکند؛ و اگر به کارش ادامه داد، حکومت اسلامي آن جنس را به قيمت متعارف ميفروشد و پول آن را به محتکر ميدهد.
* اگر جنسي را به قيمت گران خريد و بعداً آن جنس ارزان شد، نميتواند براي رسيدن به پول خود آن جنس را احتکار کند؛ و بايد هر چه زودتر اگر مردم به آناحتياج دارند، آن جنس را به قيمت روز بفروشد.
* اگر به واسطهي احتکار، جنس گران شد، ميتواند آن را به قيمت روز بفروشد ولي گناه احتکار را دارد؛ گرچه سزاوار است که آن را به قيمتگران نفروشد.
* توبهي محتکر پشيماني از گذشته و تصميم بر ترک آن کار زشت است؛ و جبران خسارت اقتصادي که به واسطهي احتکار به وجود آورده، لازم نيست؛ گرچه سزاوار است.
* اگر اموالي را از راه احتکار به دست آورد، گرچه مالک ميشود و اگر توبه از آن گناه نمود، قبول ميشود، ولي مسلمان واقعي آن چه را از اين راه قبيح به دست آورده، انفاق ميکند و بهتر از آن اين است که به حکومت اسلامي بدهد.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری - درس اخلاق |