*يکي از گناهان بزرگ در اسلام اسراف و تبذير است و آن اقسامي دارد که يک قسم از آن حرام نيست.
الف) فرو رفتن در مشتهيات نفس از راه حرام که قرآن به آن «اتراف» ميگويد که اگر در فردي پيدا شود، دنيا و آخرت او را تباه ميکند و قرآن او را فرد شومي از اهل جهنم ميداند:
« وَ اَصْحابُ الشِّمالِ ما اَصْحابُ الشِّمالِ في سَمُومٍ وَ حَميمٍ وَ ظِلٍّمِنْ يحْمُومٍ لا بارِدٍ وَ لا کَريمٍ اِنَّهُمْ کانُوا قَبْلَ ذلِکَمُتْرَفين»
و ياران چپ، کدامند ياران چپ؟ در ميان باد گرم و آب داغ و سايهاي از دود تار؛ نه خنک نه خشک. اينان بودند که پيش از اين ناز پروردگان بودند.
و اگر در ملتي پيدا شود، آن ملت را نابود ميداند:
« وَ اِذا اَرَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْيةً أَمَرْنا مُتْرَفيها فَفَسَقُوا فيهافَحَقَّ عَلَيهَا الْقَولُ فَدَمَّرْناها تَدْميرا»ً
و چون بخواهيم شهري را هلاک کنيم، خوش گذرانان آن شهر را وا ميداريم تا در آن به انحراف و فساد بپردازند، و در نتيجه عذاب بر آن شهر لازم گردد؛ پس آن را يکسره زير و زبر کنيم
ب) به هدر دادن نعم الهي نظير نابود کردن مال و عمر و آبرو و مانند اينها که قرآن به آن «تبذير» ميگويد و مبذر را برادر شيطان ميخواند:
« اِنَّ الْمُبَذِّرينَ کانُوا اِخْوانَ الشَّياطين»
همانا اسراف کنندگان برادران شيطانها هستند
ج) فرو رفتن در مشتهيات نفس از راه حلال که به آن «اسراف» گفته ميشود و آن گرچه حرام نيست، ولي محال است که مسرف بتواند به کمال انساني برسد و قرآن او را مورد بيمهري و بيعنايتي از طرف حق ميداند
« اِنَّهُ لايحِبُّ الْمُسْرِفين»
به درستي که خداوند اسراف کنندگان را دوست نميدارد.
بلکه او را يک مؤمن واقعي نميداند:
« وَ الَّذينَ اِذا أَنْفَقُوا لَمْ يسْرِفُوا»15
و کساني که به هنگام بخشش زيادهروي نميکنند، [از بندگان خداي رحماناند.]
*کسي که خلاف شأنش خانه يا لوازم زندگي و حتّي خوراک و پوشاک تهيه کند، مسرف است و بايد خمس آن خانه و لوازم زندگي و مانند آنها را بدهد و از مؤونهي سال حساب نميشود. و همچنين مترف و مبذّر بايد خمس آن چه را اسراف و تبذير نمودهاند، بدهند و نميتوانند از مؤونهي سال حساب کنند.
*وسواسي که براي تطهير، زيادتر از متعارف آب استعمال ميکند، علاوه بر گناه وسواسي که دارد، مبذّر نيز ميباشد و گناه آن را نيز دارد.
* اگر سؤال (ابراز نياز) بيجا سبب ذلّت شود، حرام است و آن سائل چون آبروي خود را بيجا به هدر داده، مبذّر است؛ و اگر سبب ذلت نباشد ـ گرچه حرام نيست ـ ولي يک مؤمن واقعي نبايد ابراز نيازمندي بيجا داشته باشد و بايد به اندازهي مقدور عزت و کرامت خود را حفظ کند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری - درس اخلاق |