يکي از گناهان بزرگ در اسلام عاق پدر و مادر است و در روايات فراواني از گناه کبيره شمرده است و در بعضي از آيات و روايات گناه آن را در حد کفر دانسته است و آن اقسامي دارد:
الف) ناراحت کردن پدر و مادر در عدم پرداخت نفقهي آنها؛ زيرا ادارهي پدر و مادر درمعيشت به طور متعارف اگر فقير باشند، بر اولاد واجب است و ترک آن گناهش خيلي بزرگ است.
ب) غصب مال پدر و مادر و ممنوع نمودن آنها از حق خودشان؛ و اين قسم علاوه بر اين که گناهش خيلي بزرگ است، حق الناس نيز ميباشد و گناه حق الناس بسيار سنگين است.
ج) بردن آبروي پدر و مادر يا غيبت آنان يا تهمت زدن به آنها يا مکر و خدعه و يا دشمني و امثال اينها با آنان؛ و اين قسم علاوه بر اين که گناه بزرگ عاق پدر و مادر را دارد، گناه آبرو ريزي و تهمت و غيبت و امثال اينها را نيز دارد.
د) تندي و پرخاشگري و يا ـ العياذ باللَّه ـ فحش به آنها، حتّي قهر و داد زدن بر سر آنها؛ و اين قسم همان عاقي است که در قرآن و روايات از گناهان کبيره شمرده شده است و حتّي قرآن شريف اظهار ناراحتي نسبت به آنها را منع فرموده است:
« فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ»
پس به پدر و مادر (حتّي) اُف (هم) نگوييد
اگر پدر و مادر کافر يا گناهکار باشند، فرزند نبايد پيروي در کفر آنها يا گناه آنها داشته باشد؛ بلکه اگر ميتواند بايد با لطف و مهرباني و با تسلّط بر اعصاب و صبر بر تندي آنها نهي از منکر کند؛ و اگر نهي از منکر اثر نداشت و يا نهي از منکر موجب غضب و تندي آنها شد، نهي از منکر لازم نيست و واجب است از نظر قرآن شريف رفتار اولاد با آنها کريمانه و با تلطّف و مهرباني باشد:
« وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفا»
و در دنيا به خوبي با پدر و مادر معاشرت کنيد.
اگر پدر و مادر مقصّر باشند، نظير اين که مادر با زن فرزندش ناسازگاري کند و يا پدر با اولاد تندخويي کند، فرزند نميتواند با آنها تندخويي کند و بايد بر بدي آنها صبر کند اگرچه طرفداري از آنها لازم نيست بلکه جايز نيست؛ و اگر ميتواند از باب ارشاد جاهل آنان را ارشاد کند، بايد ارشاد کند.
توبه از گناه عاق پدر و مادر علاوه بر پشيماني از گذشته و تصميم بر ترک در آينده و شرمندگي از درگاه خداوند متعال و استغفار و طلب آمرزش از او، تحصيل رضايت آنهاست؛ ولي اگر راضي نشدند و يا دست رسي به آنها نيست، نظير اين که مردهاند، بايد با خيرات و مبرات و دعا و استغفار براي آنها جبران گذشته را بنمايد.
خدمت به پدر و مادر مخصوصاً پدر و مادري که تقصير در حق اولاد نمودهاند، از افضل اعمال و ثواب آن از هر عبادتي بالاتر است و موجب خير دنيا و آخرت است.
اگر پدر و مادر از دنيا رفتند، بر اولاد واجب است به فکر آنها باشند؛ و اگر آنها را فراموش کردند و خيرات و مبرات براي آنها نفرستادند، پدر و مادر در عالم برزخ آنها را عاق ميکنند و گناه عاق پدر و مادر برايشان نوشته ميشود.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری - درس اخلاق
|