* طرح مسأله تحقیق:
منابع تحقیق: 1) کنجکاوی 2) تجارب شخصی 3) مطالعه آثار مکتوب 4) منابع شفاهی 5) متقاضیان تحقیق
ویژگی های یک مسأله تحقیق مناسب:
1) ادراکی بودن ( القایی نباشد)
2) بسیط بودن ( ترکیبی نباشد)
3) میکرو بودن ( کلان و عمومی نباشد)
4) نوبودن ( اصیل بودن)
5) مرتبط با تخصص محقق بودن
6) شفاف بودن
فواید مطالعه ادبیات نظری و سوابق پژوهشی مرتبط با مسأله تحقیق:
1) افزایش اطلاعات و اشراف به مسأله
2) جلوگیری از دوباره کاری و تکرار
3) آشنایی از روش کار دیگران و آشنایی با مشکلات مسیر تحقیق و مفاهیم و اصطلاحات
4) شناسایی متغیرهای مورد نظر و شناخت روابط علت و معلولی
5) استفاده از تجارب گذشته
6) پیدا کردن تکیه گاهی برای استدلال منطقی و تحقیقات توصیفی و تحلیلی
روش دستیابی به منابع و فهرست برداری از آنها:
1) کتابشناسی ها 2) فهرست مقالات 3) نمایه ها 4) کتابخانه ها 5) فهرست تحقیقات 6) چکیده ها 7) مجموعه مقالات 8) استفاده از روش مصاحبه 9) آرشیوها 10) سیستم های اطلاع رسانی رایانه ای ( CDROM, Online , Internet)
چگونگی گزینش منابع تحقیق: (صفحه 95 و 96 کتاب)
1) اصیل بودن و نزدیک بودن موضوع آن به تحقیق
2) اگر تحقیق تاریخی نیست، زمان آن به زمان حال نزدیک باشد.
3) تکراری نباشد و جامعیت داشته باشد.
4) مباحث اختصاصی مربوط به تحقیق باشد.
5) از نظر تحلیل و تفسیر قوی باشد.
6) رعایت آداب مطالعه
شناسایی و تحلیل مسأله تحقیق:
برای شناسایی ابعاد و ویژگی های مسأله تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد ، مسأله تحقیق معمولا دارای ابعاد کمی ، کیفی و تاریخی ، اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و فردی است ( مثال مهاجرت صفحه 97 کتاب)
تحلیل مسأله تحقیق: ( جدول صفحه 99 و 100 کتاب)
1) محقق باید بررسی کند که آیا تحقیق ارزش انجام دارد یا خیر؟
2) تازگی دارد یا خیر؟
3) محقق باید بداند متغیرها کدامند؟
4) آیا تحقیق ، ارتباط بین متغیرها را می سنجد یا خیر؟
5) آیا تحقیق اساسا انجام شدنی است؟
6) آیا خود محقق توانایی انجام تحقیق را دارد؟
7) امکانات مورد نیاز مهیا است یا خیر؟ ( مجوز ، وسایل ، زمان ، بودجه و ...)
8) علاقه و شوق در محقق وجود دارد یا خیر؟
انواع تحقیق : تحقیق توصیفی – تحقیق علی
• متغیرهای توصیفی در تحقیق بررسی وضعیت معلمان متوسطه یک شهرستان عبارت است از : سن – تحصیلات – سابقه تدریس – روزهای تدریس – نحوه تدریس – تعداد فرزندان – وضعیت تأهل – وضعیت مسکن و ...
• سن یک متغیر کم متصل است - تعداد فرزندان متغیر کم منفصل است - جنس متغیر اسمی است - نحوه تدریس متغیر کیفی است.
• در تحقیقات غیر توصیفی یا علی ، تهیه مدل نظری با هدف تبدیل مفاهیم نظری به تعاریف عینی و عملی صورت می گیرد. ( مثال دور تسلسل فقر صفحه 104 کتاب )
• در روش علی : تبدیل تعریف کلی به تعریف عملیاتی و سپس تعیین شاخص (اندازه گیری) و نهایتاً در ارتباط قراردادن با روشهای آماری مد نظر است که از طریق مراجعه به خانواده ها و وضعیت سنجی و ... صورت می گیرد.
نکات مهم جهت بیان مسأله تحقیق:
1) صورت مسأله باید سئوالی باشد.
2) مسأله باید واضح و شفاف باشد.
3) از کاربرد واژگان ارزشی خودداری گردد.
4) اصطلاحات و مفاهیم تخصصی باید تعریف شود.
5) سئوالات ویژه تحقیق باید طرح شود.
روش نگارش و ارزیابی مسأله تحقیق: ( صفحه 107 کتاب)
1) صورت مسأله به شکل سئوالی مطرح شود.
2) مقدمه ای درباره فلسفه تحقیق خود نوشته شود.
3) ابعاد، ویژگی ها و صفات و حدود مسأله مورد مطالعه را شرح دهد.
4) ادبیات و سوابق مسأله تحقیق را بیان دارد.
5) فهرست متغیرها و مدلهای تبیینی نظری را ذکر کند.
6) سئوالات ویژه تحقیق را فهرست کند.
7) به اهداف یا هدف تحقیق خود اشاره کند.
8) نتایج و دستاوردهای پیش بینی شده تحقیق را اطهار کند.
تعریف فرضیه: حدس یا گمان اندیشمندانه درباره ماهیت ، چگونگی و روابط بین پدیده ها ، اشیاء و متغیرها که محقق را برای کشف مجهول کمک می نماید. ( فرضیه بر اساس معلومات کلی و شناخت های قبلی یا تجارب محقق پدید می آید.)
نقش فرضیه در تحقیق علمی: 1) جهت دارد شدن مطالعه منابع و ادبیات مرتبط با تحقیق 2) حساستر کردن محقق نسبت به جنبه های معنی دارمسأله. 3) درک بهتر مسأله پژوهش و انتخاب روش بهتر جمع آوری اطلاعات 4) ایجاد چهارچوبی برای تفسیر اطلاعات و نتیجه گیری.
انواع فرضیه:
الف ) فرضیه تحقیق جهت دار ( به نظر می رسد کارآیی معلمان آموزش دیده بیشتر از معلمان آموزش ندیده است)
ب) فرضیه تحقیق بدون جهت ( به نظر می رسد بین آموزش معلمان و کارآیی آنها رابطه وجود دارد)
ج) فرضیه صفر (آماری یا پوچ) ( به نظر می رسد کارآیی معلمان آموزش دیده و آموزش ندیده مساوی است یا رابطه ای وجود ندارد)
انواع روابط بین متغیرها:
• تأثیر دو یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر ( تفاوت تأثیر 2 روش تدریس بر شاگردان)
• میزان همبستگی بین 2 یا چند متغیر ( همبستگی مشکلات روانی و گرایش به اعتیاد)
• کشف رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر ( تأثیر عامل هوش در پیشرفت تحصیلی)
ویژگی های یک فرضیه خوب:
1)داشتن قدرت بیان حقیق 2) توانایی پاسخ دهی به مسأله تحقیق 3) قابلیت نادیده گرفتن حقایق نا مرتبط با مسأله تحقیق 4) شفاف ، ساده و قابل فهم بودن
5) قابل آزمون بودن 6) عدم مغایرت با اصول علمی و حقایق و قوانین 7) عدم استفاده از واژه های ارزشی 8) راهنما بودن و جهت دهی به مطالعه و پژوهش 9) خبری بودن فرضیه 10) تعریف واژه های تخصصی 11) تدوین شده بر اساس چارچوب نظری تحقیق 12) مختص مسأله تحقیق بودن 13) تناظر صوری و محتوایی بین فرضیه ها و سئوالهای ویژه یا فرعی تحقیق
شیوه تدوین ، نگارش و ارزیابی فرضیه: (صفحه 118 کتاب)
1) تعداد فرضیه ها باید به اندازه ای باشد که نیاز تحقیق را پاسخ دهد. 2) نتایج آزمون فرضیه ها باید شناخت کاملی از پدیده ها یا روابط بین متغیرها به دست دهد 3) فرضیه های متعدد باید همسو باشند. 4) فرضیه ها باید ساده ، روان و کوتاه تدوین شود. 5) فرضیه ها باید رابطه بین متغیرها را بیان کند. 6) از عبارت "به نظر می رسد" در اول جمله استفاده شود. 7) واژه های تخصصی فرضیه تعریف شود. 8) جدول ارزیابی فرضیه تهیه شود.
هدف تحقیق علمی چیست؟ تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری انجام می شود.
تعریف جامعه آماری : جامعه آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص ، دارای یک یا چند صفت مشترک باشند.
شاخص آماری: مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به یک نمونه
پارامتر: مقادیر اندازه گیری شده صفات مربوط به تمام جامعه
استنباط آماری : برآورد پارامترهای جامعه بر اساس شاخص های نمونه
تعریف نمونه: تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته باشد و معرف جامعه بوده و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشند.
انواع نمونه: نمونه های احتمالی – نمونه های غیر احتمالی ( صفحه 125و...)
احتمالی: الف ) نمونه های احتمالی ساده ب) نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده ج) نمونه گیری گروهی یا خوشه ای د) نمونه گیری مکانی هـ) سایر نمونه گیری ها ( مادر ، چند درجه ای ، مختلط)
غیر احتمالی: الف ) نمونه گیری سهمیه ای ب ) نمونه گیری اتفاقی ج ) نمونه گیری وضعی د) نمونه گیری موردی
نمونه گیری احتمالی ساده: در این نوع نمونه گیری افراد جامعه متجانس و همگون فرض می گردند.
استفاده از روش قرعه کشی – استفاده از جدول اعداد تصادفی - استفاده از روش منظم یا سیستماتیک
نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده: در این نوع نمونه گیری افراد جامعه ، کامل ، همگون و متجانس نیستند و ممکن است تجانس درون گروهی داشته باشند.
نمونه گیری گروهی یا خوشه ای: انتخاب واحد تحلیل و یا واحد اصلی مطالعه از طریق چند مرحله نمونه گیری پیوسته که 2 دسته اند ، الف ) خوشه ای محض : مربوط به جامعه سلسله مراتبی در یک مکان خاص ( دانشگاه یا سازمان اداری ) ب) خوشه ای فضایی: الگوی ترکیبی سازمان سلسله مراتبی در چارچوب تقسیمات کشوری.
روشهای برآورد حجم نمونه:
الف ) روش تخمین شخصی
ب ) روش برآورد از طریق تکنیک ها و روشهای آماری = n
T ، اندازه متغیر و توابع طبیعی P، درصد توزیع صفت در جامعه Q، درصد افراد فاقد صفت D، تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه
ویژگی های یک نمونه خوب:
1) سودمندی و برخورداری از جامعیت محتوا
2) داشتن اعتبار و کفایت وصول به مقصود
3) داشتن وضوح و برخورداری از طبقه بندی و تعاریف بدیهی و روشن
4) برخورداری از سرعت در نمونه گیری
5) اقتصادی بودن عملیات نمونه گیری
6) قابلیت تعریف و تفسیر صحیح
ابزار اندازه گیری: ابزار اندازه گیری و مقیاسها وسایلی هستند که محقق به کمک آنها قادر است اطلاعات مورد نیاز تحقیق خود را گردآوری ، ثبت و کمی نماید.
برخی از ابزار های گردآوری اطلاعات در علوم انسانی : پرسش نامه – کارت مصاحبه – کارت مشاهده – آزمون – فیش – فرمها – نظر سنج و ...
طبقه بندی ابزار اندازه گیری و گردآوری اطلاعات:
الف ) استاندارد یا میزان شده : ( خصوصیات: جنبه های مختلف آنها به خوبی تعریف شده و راهنمای اجرای مشخصی دارند. – روش نمره گذاری مشخص دارند – اعتبار و پایایی مورد تأیید دارند.)
ب) محقق ساخته
مقیاسهای اندازه گیری: اسمی ( 2 گزینه ای ، بلی یا خیر) – ترتیبی ( چند گزینه برای رتبه بندی) – فاصله ای – نسبی ( متغیرهایی که صفر مطلق دارند مثل زمان و...)
طیف : ابزاری جهت سنجش دیدگاهها ، نگرشها ، تمایلات ، آرزوها ، افکار و ... ( طیف بوگاردوس – طیف لیکرت – طیف گاتمن)
طیف بوگاردوس: ( طیف فاصله اجتماعی)
• سه وضعیت با هفت درجه در این طیف وجود دارد.
• فواصل این 7 درجه الزاماً با یکدیگر مساوی نیستند.
• اگر پاسخگو یکی از درجات را انتخاب کرد به طور طبیعی با درجات بعدی نیز موافق است.
عدم تمایل تمایل متوسط تمایل کامل
(انزجار) (پذیرش)
طیف لیکرت:
• 5 قسمت مساوی دارد.
کاملا موافق موافق بی نظر مخالف کاملا مخالف
طیف گاتمن:
• حداکثر 10% خطا در کل نمونه
• دارای ترتیب پذیری و تجمع پذیری است.
• اگر پاسخگو با یکی از عبارتها موافقت کرد معلوم می شود با عبارتهای ضعیف تر از آن نیز موافق است. ( مثال صفحه 153 کتاب)
عواملی که بر پایایی و روایی ابزار سنجش تأثیر منفی دارد:
1) عدم تعریف اصطلاحات
2) عدم توجیه پرسشگران
3) عدم تجانس و همگونی پاسخگویان
4) تغییر شرایط و زمینه های اجرای پرسشگری
5) وضعیت ظاهری و درونی ابزار
6) عدم تناسب مراحل مختلف فرآیند تحقیق
روشهایی جهت اطمینان از روایی و پایایی ابزار:
1) استفاده از روشهای دوگانه و موازی ( استفاده از 2 گروه متجانس اما متفاوت از حیث زمان و مکان)
2) استفاده از روش مقایسه با معیار
3) روش پیش آزمون ( اجرای آزمایشی)
فواید پیش آزمون:
1) آگاهی از صفات جامعه مورد مطالعه
2) برآورد حجم نمونه
3) اصلاح روش گردآوری اطلاعات
4) اصلاح ابزار سنجش
5) اصلاح روش استخراج
6) اطلاع از پاسخهای مورد انتظار
7) اصلاح روشهای مصاحبه و مشاهده
8) اطمینان از روشها و ابزارهای به کار گرفته شده.
گردآوری اطلاعات:
گردآوری اطلاعات آغاز فرآیندی است که طی آن محقق یافته های میدانی و کتابخانه ای را گردآوری می کند و به روش استقرایی به فشرده سازی آنها از طریق طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل می پردازد و فرضیه های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می دهد و در نهایت حکم صادر می کند و پاسخ مسأله تحقیق را به اتکای آنها می یابد.
2 اصل اساسی جهت حفظ اعتبار اطلاعات:
اصل صحت: از درستی منابع و مآخذ مورد استفاده اطمینان داشته باشیم و از صحت و مقبولیت آن نزد متخصصان امر مطمئن شویم.
اصل دقت: دقت در عدم تغییر اطلاعات در فرآیند طولانی تحقیق و بازنگری و کنترل اطلاعات الزامی است.
روشهای گردآوری اطلاعات:
روشهای کتابخانه ای: متن خوانی و استفاده از فیش – آمار خوانی و استفاده از جدول – تصویر خوانی و استفاده از نقشه و کروکی – سند خوانی و یا (ترکیبی)
روشهای میدانی: روش آزمون – روش پرسش نامه ای- روش مصاحبه – روش مشاهده – روش صوتی و تصویری و یا (ترکیبی)
چند نکته در ارتباط با تحقیق کتابخانه ای:
1) دو نظام طبقه بندی کتابخانه ها وجود دارد ، نظام دیویی( دهدهی) کتابخانه های عمومی و موسسات علمی و آموزشی و نظام کنگره (20 طبقه اصلی بعلاوه طبقات فرعی) در کتابخانه های بزرگ و دانشگاهها.
2) استفاده از برگه دانها یا کارتهای ویژه که بر اساس عنوان یا موضوع و یا نام مولف کتاب تهیه شده اند.
3) رعایت آیین نامه کتابخانه ها.
4) عضویت در کتابخانه ها جهت دریافت سرویس بهتر.
5) داشتن آگاهی فنی کافی جهت دریافت سرویسهای دیگر کتابخانه ها از جمله کنفرانسها، اطلاع رسانی رایانه ای ، بانک اطلاعات و ...
6) استفاده از راهنمایی کتابداران.
7) رعایت آداب و ضوابط کتابخانه از جمله رعایت سکوت و ...
8) دانستن این امر که 2 منبع در کتابخانه ها موجود است الف – منابعی که به امانت داده می شوند ب – منابعی که در خود کتابخانه در اختیار قرار می گیرد.
9) دانستن شیوه دسترسی به کتابخانه ها (کتابخانه های باز – کتابخانه های بسته – کتابخانه های نیمه باز (صفحه 167)
انواع سند:
کتاب – میکرو فیلم و میکرو فیش – مقاله ها و مجله ها – دیستکها و دیسکتهای رایانه ای- اسناد اصل – اسناد دولتی – نشریه های رسمی دولتی- اسناد شخصی یا خصوصی – مطبوعات – آمارنامه ها – اسناد صوتی و تصویری ( صفحه 70 و 71)
منبع : سایت - http://salarian75.blogfa.com/post-14.aspx |