شرایط وجوب وصحت روزه
1-حرجی نبودن روزه
جوازافطار روزه در صورت ناتوانی و مشقّت :
ازجمله شرايط وجوب وصحت روزه، قدرت وتوان جسمی برانجام روزه ومشقّت نداشتن آن برای روزه داراست . البته به طورطبيعی روزه داری وامساک ازخوردن وآشاميدن ، کم وبيش ضعف وبی حالی به دنبال دارد، به ويژه در زمان هايی که ماه رمضان درروزهای بلندوگرم تابستان واقع شده باشد وانسان ناچارباشد درحال روزه داری کارهای سنگين وانرژی بر هم انجام دهد .
حال ، اين سوال مطرح می شود که درچه شرايطی روزه دار می تواند روزه اش را بشکند؟آيا به صرف ضعف، می توان گفت مکلف ،توانايی روزه را ندارد؟ويااگردرحال روزه ضعف کرد،می توان گفت اجازه داردکه روزه خودراافطارکند؟
درپاسخ بایدگفت که ملاک ناتوانی وقدرت نداشتن بر انجام روزه ، حرجی شدن روزه و مشقّت داشتن آن است؛بنابراین،صرف ضعف پیداکردن مجوز شکستن روزه نمی باشد،بلکه حرجی بودن وطاقت فرسابودن ادامه روزه به نحوی که طاقت انسان طاق شود وتکليف مالايطاق به شمارآيد،مجوزافطار می باشد .
نمونه هایی ازموارد ومصادیق مشقّت داشتن روزه: 1- کارهای کشاورزی درگرمای تابستان:حضرت امام خمينی (ره) درپاسخ به اين سوال که «دربعضی از روزهای گرم ماه مبارک رمضان، يک کشاورز نوبت آبياری دارد درهوای گرم تابستان،آبياری باحالت روزه تقريبا غيرممکن است يعنی طوری است که اگرشخص روزه باشد لطمه به زراعت ويا لطمه به سلامتی می زند آيا اين شخص می تواند روزه آن روز راافطارکند وقضای آن را بعدابگيرد؟، چنين فتواداد ه اندکه: اگرمی تواند کارراترک کند بايد روزه بگيرد واگرنمی تواند هروقت به حرج افتاد می تواند افطارکند ولی تا درحرج واقع نشده نبايد روزه راباطل کند» (استفتائات ج1ص319)
2-نانوایی درحال روزه:
سوال شده که:شاطر نانوائى به خاطر گرماى بیش از حدّ تنور روزهاش را مىخورد آیا مجاز به روزه خواری است؟ و هر فردى که این قبیل شغلها را دارد مىتواند در این فصل روزه نگیرد؟ درپاسخ می فرمایند: عذر مزبور مجوز افطار نیست ؛و چنین کسانی، در صورتی که بتوانند، باید کار کردن را رها کنند و از فعالیت روزانه صرف نظر نموده و روزه بگیرند؛ شاید به این جهت که کار در این صورت برای آنان واجب نیست و شخص می تواند روش دیگری را اتخاذ کند که هم کارش را داشته باشد و هم روزه را نگه دارد و نمی توان به خاطر امر غیر واجب از روزه که واجب است با سوء اختیار صرف نظر کرد. اما اگر شرایط به گونهای است که حتما باید کار کرد و صرف نظر کردن از آن ممکن نیست و یا این که بدون کار کردن نیز در مرحلهای از روزهداری مشقت زیاد پیش میآید، چنین کسانی باید روزه بگیرند و اگر روزه در بین روز برای آنان حرجی شد افطار کنند. اما به هیچ وجه نمی توانند صرفا به این احتمال و دلیل که بعدا روزه حرجی میشود روزه را از ابتدای روز افطار کنند.
البته راه دیگری هم برای روزه نگرفت این نوع افراداست وآن مسافرت رفتن ودرسفر افطارنمودن است؛حضرت امام درپاسخ این سوال که «اگردانش آموزی امتحانات آخرسالش مصادف با ماه رمضان وتابستان شود ونتواند هم درس بخواند وهم روزه بگيرد می تواند برای اين که زحمت يک سالش به هدرنرود درچند روزازايام ماه رمضان روزه خودرا افطارکند؟
می فرمایند:بايد روزه بگيرد وتادرحرج واقع نشود نمی تواند افطارکند، بلکه می تواند مسافرت کند و در سفر افطارنمايد وبعدازبرگشتن درآن روزلازم نيست امساک کند .
مقام معظم رهبری حضرت آيت الله العظمی امام خامنه ای مدظله العالی نیزدرپاسخ این سوال که « اگر شخصى جهت شغلى که دارد و نمى تواند آن را رها کند روزه برايش حرجى باشد و همچنين افراد کم سن و سال که روزه گرفتن براى آن ها مشقّت شديد دارد، آيا از اوّل روز مى توانند افطار کنند يا اين که حکم ديگرى دارند؟ می فرمایند: در فرض سؤال، هر وقت دچار حرج و مشقّت شد، مى تواند افطار کند و احتياط واجب اين است که به مقدار ضرورت افطار کرده و در بقيه روز امساک نمايد.
ودرمورد دخترانى که تازه به سن تکليف رسيده اند و روزه گرفتن بر آن ها مقدارى مشکل است، چه می فرمایند: ترک روزه به مجرد بعضى از عذرها جايز نيست، ولى اگر روزه گرفتن براى ايشان ضرر داشته باشد يا تحمل آن برايشان همراه با مشقّت زياد باشد، افطار براى آن ها جايز است.
مسئله1:ناتوانی از گرفتن روزه و قضای آن به صرف ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضای روزه نمیشود، بنابراین دختری که به سن تکلیف رسیده، ولی به علت ضعف جسمانی، توانایی روزه گرفتن ندارد و تا ماه رمضان آینده هم نمیتواند قضای آن را به جا آورد واجب است روزههایی که از او فوت شده را قضا کند، همچنین فردی که چند سال روزه نگرفته و فعلاً توبه کرده و به سوی خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها دارد، واجب است تمام روزههای فوت شده را قضا کند و چنانچه نتواند، قضای روزهها از او ساقط نمیشود و بر عهدهاش میماند.
مسئله 2: اگرروزه دار، روزه را تا حدی ادامه دهد که روزه بر اثر تشنگی و گرسنگی برای او حرجی شود و در نتیجه آن را افطار نماید، فقط قضا بر او واجب است و کفّارهای ندارد.
مسئله 3: اموری مانند داشتن مسابقه فوتبال ومشابه آن همراه باگرسنگى و تشنگى زياد در آن، مجوّزی براى افطار محسوب نمى شود.
مسئله 4: افرادی که دراواسط روز دچارعسروحرج می شوند اگرابتدای روزوقبل ارعسروحرج افطارنمایند، علاوه برقضا کفاره عمدبرآنان واجب می شود.
دریافت نشریه موازین شماره 248 (مخصوص چاپ)
|