اقدامات وهابیون
تشکیلات وهابیون از سال 1950 م پایه ریزی شد. آمریکا بعد از انگلیس، به مدت 20 سال حامی پیروان این فرقه بود. برخی از اقدامات وهابیون به شرح زیر است:
1ـ ایجاد مساجد بزرگ و مدارس علمیه در اغلب کشورهای جهان برای آموزش دادن نیروهایی که آشنایی اندکی از اسلام دارند و ضمناً علاقه مند به فراگیری اسلامند.
2ـ اعزام مبلغان وهابی به مراکز اسلامی.
3ـ کمک به احزاب و گروههای مذهبی و سیاسی.
4ـ دعوت از اساتید، روزنامه نگاران و شخصیتهای مذهبی جهت مسافرت به عربستان و اعطای کمکهای مالی به آنان.
5ـ اختصاص بورس تحصیلی به دانشجویانی که مایل به تحصیل علوم اسلامی در عربستان هستند.
6ـ استفاده تبلیغاتی در مراسم حج.
7ـ توزیع کتب و نشریات مذهبی، تبلیغی علیه تشیع و انقلاب اسلامی ایران.
مؤسسات، مراکز و تشکیلات وهابی
1. رابطة العالم الاسلامی
این تشکیلات اُرگان فرهنگی – مذهبی فرقه وهابیت است و سازمان هماهنگکننده و سراسری است که معمولاً حکم اهرمهای وهابیت را دارد. این سازمان در سال 1974م در شهر ریاض تشکیل شد. ماهیت و شیوة فعالیت این مؤسسه همانند میسیونرهای مسیحی در سالهای 1500- 1600م در خاورمیانه است. این سازمان دارای شعباتی در تمام کشورهای جهان اسلام است و اقدام به فعالیتهایی از قبیل ساختن مسجد، بیمارستان، گشایش مدارس علوم دینی، اعزام مبلغ، انتشار روزنامه و مجلات و دهها فعالیت دیگر میکند. لازم به ذکر است که در این تشکیلات اداره ویژهای با عنوان دائرة المکافحه التبشیر الشیعی یعنی اداره مبارزه با گسترش تبلیغات اهل تشیع دایر گردید که هزینه فراوانی نیز صرف آن شده است.
همانطور که ذکر شد رابطة العالم الاسلامی در برخی از کشورهای جهان با موافقت کشورهای مربوط اقدام به تأسیس و راه اندازی نمایندگی نموده است. این دفاتر مانند سفارتخانههای خارجی از مصونیت سیاسی و دیپلماتیک برخوردارند و اهرمهای اجرایی تبلیغات وهابیت به شمار میآیند.
1-1. آیین نامه مرکز رابطة العالم الاسلامی
شورای هیئت رئیسه مؤسسین رابطة العالم الاسلامی در سوم ذیحجه سال 1384 در یک جلسه عمومی با حضور اعضای هیئت رئیسه و مؤسسین، آیین نامهای را تدوین نمود که به شرح زیر است:
رابطة العالم الاسلامی، مؤسسة مردمی و مستقل و غیر وابسته به دولت هاست که سعی فراوانی در جهت جذب نیروهای صالح میکند تا بتواند با اندیشههای خارجی و نیروهای مخالف اسلام مبارزه کند.
هم چنین این مؤسسه، تبلیغ رسالت اسلام و اشاعه اصول آن را سرلوحه اقدامات خود قرار میدهد تا بتواند توطئههایی را که قصد سرکوب عقیده مردم و ایجاد تفرقه میان مسلمانان دارند از بین ببرد. برای این منظور از همه دولتها و مؤسسات اسلامی درخواست کمک و همکاری دارد تا بتواند به این اهداف والا نایل آید. به همین جهت تمامی اعضای سازمان متعهد میشوند که تمام ضوابط را اجرا کنند تا بتوانند موانعی را که در راه تأسیس جامعه اسلامی است از میان بردارند. لذا برای تحقق این اهداف از شیوههای پسندیده ذیل بهره میگیرند:
1ـ فعالیت برای حاکم کردن شریعت اسلام در کشورهایی که مردم آن شهادتین را میگویند.
2ـ بهرهگیری از شورا جهت تبادل آرا و ایجاد هماهنگی.
3ـ بهرهگیری از منافع حج از طریق ایجاد آگاهی اسلامی و سخنرانیهای و میزگردها و برقراری سمینارهای جهانی اسلامی در موسم حج و برقراری جلسات معارفه بین هیئتهای حج.
4ـ تشویق مبلغین در سراسر جهان و اعطای کمکهای مادی و معنوی و توزیع قرآن مجید و ترجمه آن و انتشار مطبوعات اسلامی.
5ـ استفاده از مجلات و روزنامهها و دیگر وسایل ارتباط جمعی جهت نشر اسلام.
6ـ اشاعه آموزش اسلامی از طریق ایجاد و کمک به مدارس و دانشگاههای اسلامی در سراسر جهان.
7ـ کمک به سازمانها و مؤسسات اسلامی که برای دعوت اسلامی تلاش میکنند.
1-2. تشکیلات رابطة العالم الاسلامی
مهمترین تشکیلات رابطة العالم الاسلامی برای اشاعه وهابیت به شرح زیر است:
الف) کنفرانس اسلامی
ب) شورای هیئت رئیسه مؤسسین
ج) دبیر خانه
د) شورای عالی مساجد جهان
ه) مجمع فقه
و) مؤسسه اعانه و کمک رسانی اسلامی
ز) مؤسسه اعجاز علمی قرآن مجید و سنت
اینک در مورد هر یک از تشکیلات رابطة العالم الاسلامی توضیحات مختصری میدهیم:
الف) کنفرانس اسلامی
کنفرانس اسلامی یکی از مهمترین مراکز قانونگذاری رابطة العالم الاسلامی است که مسئولیت ایجاد هماهنگی بین مراکز و مؤسسات اسلامی در جهان را عهده دار است.
ب) شورای هیئت رئیسه و مؤسسین رابطة العالم الاسلامی
مؤسسین این شورا از شخصیتهای مذهبی و سیاسی جهان اسلام و از اقلیتهای مختلف تشکیل شدهاند. این شورا، شوراهایی دیگر به نام شورای هماهنگی اسلامی، تأسیس کرده است که مراکز آن در مناطق ذیل قرار دارند:
1ـ شورای هماهنگی اسلامی در آفریقا که مرکز آن شهر داکا پایتخت سنگال است.
2ـ شورای هماهنگی اسلامی در آمریکای شمالی که مرکز آن شهر اُتاوا پایتخت کانادا است.
3ـ شورای هماهنگی اسلامی در آمریکای جنوبی و کارائیب که مرکز آن بوئنوس آیرس، پایتخت آرژانتین، است.
4ـ شورای هماهنگی اسلامی در آسیا که مرکز آن شهر کراچی در پاکستان است.
ج) دبیر خانه
این بخش به عنوان قوه اجرایی این سازمان است. مقر آن در مکه است و شورای مؤسسین، مدیر دبیر خانه را که در واقع عالی رتبهترین کارمند اداری است، انتخاب می کنند. اداراتی که در دبیرخانه وظایف اجرایی دارند عبارتند از:
1ـ اداره امور فرهنگی
2ـ اداره نشریات و تبلیغات
3ـ اداره کنفرانسها و سازمانهای اسلامی
4ـ اداره اقلیتهای مذهبی
5ـ اداره امور مالی
6ـ اداره امور عمومی
7ـ اداره استقبال
8ـ اداره ترجمه
9ـ اداره توزیع
10ـ اداره هماهنگی امور بین قاره ای
11ـ اداره حج و پذیرایی
12ـ اداره امور قرآن مجید
اینک در بعضی از ادارات که از اهمیت بیشتری برخوردارند توضیحات مختصری داده میشود:
- اداره امور فرهنگی
وظیفه این اداره تبلیغ و ترویج افکار وهابیت در سراسر جهان است. بعضی از اقدامات این اداره، گزینش و اعزام مبلغ و معلم و توزیع کتب مذهبی و آموزش برای مدارس و مراکز اسلامی و مساجد سراسر جهان، کمک به سازمانهای اسلامی جهت نشر فرهنگ اسلامی، توزیع و ترجمه قرآن، دادن بورسیههای تحصیلی به بعضی از افراد و اعزام هیئتهای فرهنگی برای بررسی مشکلات مراکز اسلامی، برگزاری سمینارهای منطقه ای، پذیرایی از اقلیتهای اسلامی و تدوین کتب اسلامی است.
- اداره نشریات و تبلیغات
این اداره برای نشر اندیشههای وهابیت، به توزیع کتب و مجلاتی که مبین افکار وهابیت در زبانهای مختلف و در موضوعات متنوع است اقدام میکند. در ضمن، این اداره سلسله کتابهایی با عنوان دعوة الحق به چاپ میرساند که موضوعات فقهی اسلامی و مذهبی را در بر دارد. از جمله نشریات این مؤسسه، نشریه فرهنگی انگلیسی زبان با نام اخبار جهان اسلام است.
- اداره کنفرانسها و سازمانهای اسلامی
این اداره ضمن برقراری ارتباط با تمامی سازمانهای اسلامی وابسته به رژیمهای به اصطلاح اسلامی و همچنین با حضور در کنفرانسهای بین المللی مثل اجلاسهای سازمان ملل، یونسکو، کنفرانسهای مختلف سازمان ملل و غیره سعی دارد حضور و ارتباط جمعی خود را گسترش دهد.
- اداره حج و ضیافت
این اداره نیز با جذب بعثههای خارجی، اقدام به تقویت رابطه خود با کشورهای اسلامی می نماید و مخصوصاً در ماه ذیحجه با ایجاد سمینارها و ایراد سخنرانیها سعی میکند با ایران به رقابت بپردازد.
- اداره امور قرآن مجید
این اداره در سال 1398 تأسیس شد و مسئولیت آن اعزام حافظین قرآن به سراسر جهان و چاپ و ترجمه قرآن به زبانهای مختلف است که هم اکنون به 14 زبان ترجمه شده است.
د) شورای عالی مساجد جهان
ایجاد شورای عالی مساجد جهان در کنفرانس سراسری اسلامی در سال 1395 تصویب شد و 53 نفر از شخصیتهای مذهبی به نمایندگی از 45 کشور کار خود را آغاز کردند. اقداماتی که توسط این بخش انجام میپذیرد عبارتند از: ترمیم و نگهداری مساجد سراسر جهان، ایجاد دورههای آموزشی تربیت مبلغ، اعزام ائمه جمعه و جماعات به سراسر جهان، تأسیس صندوق کمک رسانی به مسجد الاقصی ونگهداری مساجد موجود در فلسطین.
ه) مجمع فقه
مجمع فقه در سال 1398 تأسیس شد که موضوعات فقهی را از دیدگاه وهابیت مورد بررسی و تحقیق قرار میدهد و اهم آن موضوعات عبارتند از: حکم اعتقاد و وابستگی به فراماسونری و کمونیسم و فرقه قادیانیه (احمدیه) و فرقه بهائیت، حکم مربوط به بیمه، حکم اعتقاد به اگزیستانسیالیسم و وابستگی به آن، صدور فتاوای اجرای احکام اسلام توسط اولیای امور کشور، حکم ازدواج کافر با زن مسلمان و ازدواج مرد مسلمان با زن کافر، تدوین بحث فقها دربارة اسلام و جنگ بین مسلمانان، تدوین بحث فقهی درباره حدود و قصاص در اسلام، احکام احرام در جده، احکام کودکان آزمایشگاهی و احکام ایراد خطبه و عیدین به زبان غیر عربی و ...
و) مؤسسه اعانه و کمک رسانی اسلامی
این مؤسسه در سال 1399 تأسیس شد که ظاهراً هدف اصلی اعانه و کمک رسانی به سیل زدگان، آوارگان جنگی و افراد بی بضاعت مسلمان در جهان اسلام است و دارای مراکزی از جمله: مرکز خدمات پزشکی، مرکز کمک رسانی به پناهندگان و مرکز دارالایتام میباشد.
ز) مؤسسه اعجاز علمی قرآن و سنت
این مؤسسه بنا به توصیه شورای عالی مساجد جهان در سال 1404 تأسیس شد و جزء یکی از مؤسسات رابطة العالم الاسلامی قرار گرفت.
2ـ مرکز امر به معروف و نهی از منکر
مرکز امر به معروف و نهی از منکر دارای شعبات متعددی در کشور عربستان و مرکز آن در شهر ریاض است. یکی از مهمترین وظایف این مرکز نظارت بر مظاهر دینی و اماکن عمومی است. بازرسان این مرکز با دایر کردن گشتهایی در خیابان و اماکن عمومی، مردم را با قوه قهریه دعوت به نماز جماعت و بستن فروشگاهها میکنند این عوامل حق مبارزه و صحبت با مردان و زنان خارجی که عیناً به فساد مشغولند ندارند.
3ـ اداره بازرسی شئونات مذهبی
4ـ مدیریت کل فتوا و پژوهش
این بخش با نظارت شیخ عبدالعزیز بنباز یکی از برجستهترین شخصیتهای وهابی اداره میگردد و یکی از اهداف آن تدوین کتب ضد اهل تشیع و مبارزه مستمر با گسترش انقلاب اسلامی ایران است.
5ـ مجمع عمومی دانشجویان مسلمان جهان
مرکز این مجمع در عربستان است و اساس کار خود را جذب دانشجویان و طبقه جوان کشورهای اسلامی قرار داده است. نشریهای هفتگی نیز به نام «سیمای اسلام» چاپ میکند.
6ـ دانشگاهها و مؤسسات علمی تربیت مبلّغ
فرقه وهابیت تعدادی از دانشگاهها و مؤسسات علمی در عربستان را اداره میکند. مهمترین دانشگاههای وابسته به وهابیت عبارتند از دانشگاه اسلامی در مدینه، دانشگاه ابنسعود در ریاض و دانشکده شریعت در دانشگاه ملک عبدالعزیز.
پایگاه وهابیت در کشورهای دیگر
از آغاز دعوت وهابیت، کوششهای فراوانی برای همه گیر شدن آن در جهان انجام شد ولی علی رغم این کوششها نتیجه کافی عاید نمیشد و مردم به معتقدات آنها گردن نمینهادند. پس از آنکه وهابیون، حجاز را در دو مرحله به تصرف خود در آوردند ایام حج فرصت خوبی بود که در آن به وسیله مسلمانانی که برای انجام فریضه حج و زیارت مرقد مطهر پیامبر اکرم(صلّی الله علیه وآله) از نواحی مختلف به مکه و مدینه آمده بودند و ذهنشان هم آماده پذیرفتن دعوت مزبور بود، تعالیم خود را در سرزمینهای دیگر، انتشار دهند. بدین نحو میتوان گفت که بیشتر کسانی که در نقاط مختلف به نشر دعوت وهابیت میپرداختند جزء همین افرادی بودند که به قصد زیارت به حرمین شریفین مشرف میشدند. علی رغم این فعالیتها این مذهب در خارج از نجد و حجاز نفوذ بسیاری پیدا نکرد و آن طور که انتظار داشتند مورد قبول واقع نشد. در ادامه، فعالیت وهابیت را در کشورهایی که در آنها، این مذهب به نحو قابل توجهی شیوع و گسترش یافته، بررسی میکنیم.
1. وهابیت در آفریقا (شمال آفریقا)
سید محمد سنوسی در حدود سال 1800 میلادی (1220 قمری) در یک خانواده اصیل و منسوب به خاندان پیامبر اکرم(ص) در شهر مستغانم در الجزایر متولد شد و از کودکی به کسب علم علاقه مند بود. علوم دینی را در دانشگاه فاس که همان دانشگاه قرویین در فاس است و ثانی الازهر محسوب میشود فرا گرفت. بعد از آموزش علوم دینی به سیاحت و تبلیغ در آفریقای شمالی پرداخت. در سفری به بیت الله مدتی را در مکه ماند و تعالیم مذهب وهابی را از استادان این مذهب فرا گرفت. در سال 1843 به شمال آفریقا رفت و در لیبی اقامت نمود. در آن زمان طرابلس در لیبی زیر نظر عثمانیها بود. عثمانیها از وجود سید محمد سنوسی که روز به روز مردم را به خود جذب میکرد به وحشت افتادند و روابط سید محمد سنوسی و عثمانیها به تیرگی کشید و سید محمد به جغبوب در جنوب صحرای لیبی رفت و در سال 1859 از دنیا رفت و پسرش جانشین پدر شد. این در حالی بود که عقاید سید محمد تا حدی زیاد قسمت مهمی از آفریقای شمالی را در بر گرفته بود. روش تبلیغی سید محمد به این صورت بود که در ابتدا با سید احمد بن ادریس فاسی، شیخ قادریه، هم پیمان شد و بعد از مرگ فاسی در سال 1855 مرکز خود را در جغبوب قرار داد. این شهر به یکی از بزرگترین مدرسههای مبشرین اسلام در مرکز آفریقا مبدل گشت. شاید به واسطه سنوسیها بود که نواحی دریاچه چاد، مرکز عمومی اسلام در مرکز آفریقا شد. در آن زمان تعداد پیروان سنوسی چهل میلیون نفر تخمین زده شد.
سنوسیها با اینکه به احتمالی جزء طرفداران فرقه وهابی هستند، فرقهای از دراویش نیز محسوب میشوند. در هر نقطه به رسم دراویش زاویهای میساختند و در آنها به خواندن نماز جماعت و قرائت قرآن و نیز رتق و فتق امور پیروان خود میپرداختند. روش سنوسیها در نشر اسلام در میان قبایل آفریقایی به این صورت بود که بردگان خردسال سیاه را میخریدند و آنها را در جغبوب و نقاط دیگر تربیت میکردند و چون به حد شرعی رسیدند در حالی که به قدر کافی علوم دینی به روش سنوسیها را فرا گرفته بود، آزادشان میکردند تا میان هم رنگان خود بروند و آنها را هدایت کنند. هر سال صدها تن از این مبلغین در تمام آفریقا، از سواحل سومالی در شرق آفریقا گرفته تا سواحل سنگال در غرب آن برای تبلیغ عازم میشدند.
درباره اینکه آیا سید محمد سنوسی ناشر مذهب وهابیت بود یا خود طریقه خاصی داشت مورد تردید است.
2. وهابیت در افغانستان (هرات)
با توجه به اینکه هشتاد درصد بازار شهر هرات و همچنین اماکنی که از نظر موقعیت تجاری در جاهای پر خرید و فروش قرار داشتند در دست اهل تشیع بود، از این رو اهل تسنن با تحریک وهابیت به هر قیمتی که شده این اماکن را از اهل تشیع خریداری کردند. این امر در زمان جنگ بسیار موفق بود. همچنین نشر این ادعا که «شیعه کافر است» از سخنرانیها و حتی شعارها و نیز زندانی کردن تعدادی از طلاب اهل تشیع با جرایم مختلف موجب تضعیف اهل تشیع در هرات شد.
با حضور عربستان در هرات، اولین ضربه به جامعه اهل تشیع وارد شد. هم چنین اشاعه افکار و ایدئولوژی وهابیت که از مهمترین اهداف سعودی است در دراز مدت برای مردم غیر اهل تشیع شهرهای مرزی ایران نظیر تربت جام و... که در ارتباط با افغانیها هستند خطری جدی محسوب میشود. مسئله مواد مخدر و اغتشاش و ناآرامی در منطقه و از طرفی دشمنی وهابیت با ایران نیز میتواند برای قسمتهای مرزی ایران مسئله ساز و خطر آفرین باشد.
به طور کلی سه عامل اصلی در افغانستان وجود دارد که موانع اصلی نفوذ و اشاعه ایدئولوژی وهابیت به شمار میروند که به طور خلاصه عبارتند از:
1ـ چند ملیتی بودن مردم افغانستان: اگر چه اکثریتی در حدود هفتاد تا هفتاد و پنج درصد افغانستان را، اهل تسنن تشکیل میدهد اما چون مردم آنجا از گروهها و اقوام مختلف تشکیل شدهاند، فقط مسئله قوم گرایی است که در آنجا اهمیت دارد و این یکی از موانع نفوذ ایدئولوژی وهابیت در افغانستان به طور اعم در هرات به طور اخص میباشد.
2ـ تعصب خاص مذهبی و عادات و رسوم سنتی: همانطور که میدانیم وهابیون مخالف سرسخت زیارت قبور و اماکن متبرکه هستند. اما علی رغم آن، مردم افغانستان و بخصوص هرات علاقة خاصی به زیارت قبور و.... دارند و روزهای جمعه اگر کسی به مقابر خواجه عبدالله انصاری و جامی و دیگران گذر کند شدّت این دلبستگی را درک میکند. آنها احترام خاصی برای این اماکن قائلند و خود را از مریدان آنها میدانند و اشعاری در مدح پیامبر اکرم(صلّی الله علیه وآله) و دیگر صحابه میسرایند.
3ـ حضور تعداد قابل ملاحظهای از اهل تشیع: توجه اصلی وهابیت به اهل تشیع است و مهمترین هدفشان مبارزه و مخالفت با آنهاست. به همین سبب میتوان گفت که مهمترین مانع نفوذ عقاید و افکار وهابیت در افغانستان نیز اهل تشیع هستند. روایات و احادیث اولیای دین گویای این است که هر جا فقر وجود داشته باشد زمینة رشد و توسعه کفر و بی ایمانی نیز وجود دارد. وضعیت فقر در افغانستان و بالاخص هرات و همچنین جنگهایی که موجب به وجود آمدن فقر اقتصادی و فرهنگی در حد اعلی گردید و در نهایت جنگ اخیر طالبان، شرایط و مقدمات نفوذ وهابیت را آماده نمود. زمانی که اسماعیل خان که مقبولیت زیادی در بین مردم هرات داشت، از عربستان خواست که در هرات سرمایه گذاری و در بازسازی آن شرکت کند، معلوم شد که مخالفتی از طرف مردم با حضور عربستان و عقاید وهابیت در هرات صورت نمیگیرد و عربستان به مرور زمان نفوذ خود را در کلیه زمینهها گسترش میدهد. زمینههای فعالیت عربستان در هرات زیاد است از جمله اینکه عربستان سوخت مصرفی افغانستان مثل مواد نفتی، بنزین و گازوئیل را که مهمترین مشکل آنهاست تأمین میکند. کمک دیگر در زمینه رونق بخشیدن کشاورزی هرات است. برخی از وعدههایی که عربستان قبل از حضور خود در هرات به حاکم آنجا داده بود عبارتند از:
1ـ تعمیر و توسعه مسجد جامع هرات
2ـ تجهیز بیمارستانهای هرات
3ـ شرکت در بازسازی هرات (در کلیه موارد)
4ـ بازسازی سد سلما و هم چنین راه اندازی کارخانههای از کار افتاده
3. وهابیت در اندونزی
در کشور اندونزی، وهابیت فعالیتهای خود را در زمینههای فرهنگی و مذهبی توسط سازمانی به نام کمیته هم بستگی اسلامی انجام میدهد که وابسته به عربستان است و توسط آن کشور حمایت مادی و معنوی میشود. فعالترین و عمدهترین تشکیلات وهابی در گذشته و حال ریشه در ناسیونالیسم عربی در اندونزی دارد که وابسته به جامعه اعراب ساکن اندونزی است. لذا در بررسی تحلیل جایگاه و وضعیت موجودِ این گونه تشکیلات که در دو سازمان الارشاد و البینات شکل گرفته است، ضروری است که به تاریخچه و علل تأسیس این دو سازمان که هم اکنون نیز در خط مقدم تهاجمات ضد شیعی در اندونزی هستد، مرور کوتاهی داشته باشیم.
اعرابی که از قرن سوم هجری به بعد از حضر الموت و دیگر مناطق عربی وارد اندونزی شده بودند به دو دسته سادات و غیر سادات تقسیم شده بودند. آنها عمدتاً از نوادگان امام صادق و امام حسن(ع) بودند و موقعیت والایی را در جامعه در برابر غیر سادات داشتند. این اختلاف موجب تشکلی در سال 1905 میلادی به دست عربهای اندونزی شد. روابط این دو گروه زمانی تیرهتر شد که دولت هلند یک نفر غیر سادات را به ریاست جامعه عرب اندونزی منصوب نمود و به تدریج گروه غیر سادات خود را با گروه سادات برابر دانستند و برای این رفتارشان از فتوای رشید رضا، سردبیر روزنامه المنار قاهره، که ازدواج بین مسلمانان غیر سادات را با سادات مجاز دانسته بود، بهره گرفتند. در نتیجة این اختلافات، در سال 1913 اعراب غیر سادات اندونزی سازمانی به نام الارشاد تشکیل دادند. با روی کار آمدن رژیم وهابی سعودی در عربستان، رهبران سازمان ارشاد نقش تازهای را در قالب ترویج عقاید وهابی بر عهده گرفتند و این سازمان به صورت یک سازمان وهابی در منطقه جنوب شرق آسیا در آمد که با تبلیغات همه جانبه باعث گسترش وهابیت در منطقه حتی برای غیر عربها گردید که مهمترین هدف و اقدام آن، منع گسترش مذهب اهل تشیع بود. همچنین سازمان البینّات نیز در اندونزی برای تبلیغ وهابیت و جذب نیروهای غیر عرب بومی و با حمایتهای مالی رژیم سعود تشکیل شد. احزاب و انجمنهای دیگری نیز در این زمینه تشکیل شد که عبارتند از:
1ـ انجمن محمدیه که در 18 نوامبر 1912 در جاکارتا به وسیله شیخ احمد دهلان تأسیس شد و یکی از دو سازمان اسلامی اجتماعی بزرگ اندونزی محسوب میشود.
2ـ حزب اتحاد اسلام که به صورت مختصر Persis خوانده میشود. در اوایل دهه 1920 که مسلمانان سایرِ نواحی در کوشش برای ایجاد اصلاحات در شعایر سنتی مذهب به پیشرفتهایی دست یافته بودند، این حزب به دست محمد یونس، احمد حسن و محمد نصیر در باندونگ تأسیس شد. این حزب نیز به مانند انجمن محمدیه خود را اصلاح طلب میداند با این تفاوت که بر خلاف انجمن محمدیه که ترویج عقاید خود را به صورت آرام و صلح آمیز انجام میداد، به مناظره و مباحثه در ملاء عام میپرداخت و با سایر افرادی که با عقاید و دیدگاه شان موافق نبودند بحث و جدل مینمود. حالت مبارزه طلبی حزب اتحاد اسلام در نشریات آن به نامهای دفاع از اسلام، الفتوی و اللسان منعکس است که در ابتدا با سنت طلبان، سپس با ناسیونالیستها و حتی با گروههای اصلاح طلب نیز در نزاع و درگیری بوده است.
3ـ دیوان دعوه که یک سازمان تبلیغی و فرهنگی غیر دولتی است و تقریباً سی سال پیش توسط مرحوم محمد ناصر یکی از قهرمانان ملی اندونزی و سیاستمدار مسلمان دوره سوکارنو تأسیس شده است و با حمایتهای عربستان اداره میشود.
4ـ مجلس العلماء که در سال 1975 به منظور مشاوره با علما جهت اجرای شریعت اسلامی و صدرو فتوا و همچنین تلاش در جهت ایجاد وحدت و همبستگی میان مردم و حکومت تأسیس شد.
5ـ نمایندگی رابطة العالم در اندونزی که در زمینههای مختلف آموزشی و اجتماعی و چاپ و نشر فعالیت دارد. جاکارتا مرکز نمایندگی شورای مالی مساجد وابسته به رابطة العالم میباشد.
6ـ وزارت امور دینی اندونزی که به جهت حضور ترمیذی طاهر در رأس این وزارت خانه از دیگر مراکز پشتیبانی کننده وهابیت در اندونزی محسوب میشود.
هم چنین برخی از ارباب جراید و نشریات همانند شعبه اسی، نویسنده و خبرنگار که قبلاً سر دبیری مجله ممنوع الانتشار تمپو را بر عهده داشته و هم اکنون از مسئولین نشریه گاترا محسوب میشود و از چهرههای سرشناس وهابی در اندونزی است. روحانیون و فارغ التحصیلان نیز، از دیگر پایگاههای نفوذ و فعالیت وهابیت در اندونزی هستند. مطالعه و بررسی سیر تاریخی اندیشه وهابیت در اندونزی مشخص میسازد که وهابیت در اندونزی به دست جوامع غیر اندونزیایی در این کشور رواج یافت و هم اینک نیز عمدهترین پایگاه آن یعنی الارشاد متأثر از ناسیونالیسم عربی است و دیگر مراکز و نهادهای وهابی در اندونزی را نمیتوان صرفاً یک تشکیلات وهابی بر شمرد؛ چرا که در هیچ یک از این سازمانها و افراد، شکل با ثبات و کاملی از وهابیت را نمیتوان یافت و از این رو انگیزههای سیاسی و مالی بیش از انگیزههای مذهبی در اتخاذ مواضع مدافعانه آنها از وهابیت دخیل است.
4. وهابیت در بنگلادش
در کشور بنگلادش بزرگترین تشکیلات اسلامی، جماعت اسلامی است که به عربستان وابستگی تام دارد. این جماعت در حقیقت سازمانی به نام شاتر و شبیر است که در تابستان سال 1361 شمسی برابر با سال 1982 میلادی اختلافاتی در آن بروز کرد که جناحی از آن به طرفداری از وهابیون و جناح دیگر به طرفداری از انقلاب اسلامی ایران منشعب شد که پس از مدتی جناح دوم مجدداً از درون سازمان انشعاب پیدا کرد. اهدافی که عربستان در مورد این کشور دارد، جلوگیری از گرایش مسلمانان بنگالی به ایران و همچنین کشورهای میانه رو عرب و همچنین انتخاب این کشور به عنوان یکی از مراکز تبلیغی خود در جنوب آسیا و در نهایت گسترش وهابیت در این کشور است.
5. وهابیت در پاکستان
1ـ سازمان جماعت اسلامی بزرگترین عامل گسترش وهابیت در پاکستان است که روابط نزدیکی با آمریکا و عربستان دارد. جماعت اسلامی از طریق مدارس و مساجد اهل تسنن و به تازگی از طریق رادیو و تلویزیون در صدد تحمیل اندیشههای وهابی گری در بین مسلمین است.
2ـ اکثر ائمه جماعات مساجد پاکستان توسط مدارس دینی عربستان تأمین میگردد و از اقدامات عربستان برای اشاعه فرهنگ فرقه وهابی ساخت بسیاری از مساجد و مدارس است. اگر به دین و آیین مسلمین پاکستان نظری افکنیم میبینیم که اکثریت اهل تسنن پاکستان پیروان ابوحنیفه هستند که به دو گروه تقسیم میشوند:الف) بریلیویها ب) دیوبندی ها
الف) بریلیوی ها: اکثراً از اهل تسنن هستند مخالف فرقه وهابیت هستند. هفتاد و پنج درصد اهل تسنن به این فرقه وابستهاند ولی از تشکل و سازماندهی خوبی برخوردار نیستند.
ب) دیوبندی ها: بیست درصد اهل تسنن پاکستان را تشکیل میدهند و جزو فرقه حنفیها و از دسته وهابیت به شمار میروند. این دسته با اینکه اقلیت هستند ولی از سازماندهی خوبی برخوردارند و با کمک عربستان توانستهاند مساجد و همچنین مدارسی جهت پایگاههای تبلیغاتی اجتماعی بنا کنند.
پنج درصد باقیمانده اهل حدیث نامیده میشوند و در واقع نام دیگرِ وهابیون هستند، اگر چه به ظاهر نامی وهابی ندارند. این دسته که تعدادشان کم است از آنجایی که با دیوبندیها از نظر افکار و عقاید نزدیک هستند در مقاطع مختلف جزو یک گروه محسوب میشوند.
علامه احسان الهی ظهیر، یکی از شخصیتهای فعال این گروه در لاهور، ادارهای تحت عنوان اداره ترجمان السنة دایر کرده است که هدف اصلی آن، اشاعه افکار وهابیت به طور اعم و منحرف ساختن اذهان مردم نسبت به تشیع و شیعیان، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به طور اخص است و کتابهایی در کشورهای پاکستان و مخصوصاً عربستان چاپ و منتشر نموده است.
2ـ جامعه فاروقیه کراچی که از مراکز وهابیون است و مجله الفاروق را به زبان عربی چاپ میکند.
3ـ انجمن وهابی سپاه صحابه که به سپاه صحابه پاکستان یا S.S.P مشهور است و از یک گروه از مسلمانان اهل تسنن افراطی وابسته به جمعیت علمای اسلام (H U I) در سال 1985 میلادی، در زمان جنگ پاکستان تشکیل شد.
بیشتر رهبران و اعضای سپاه صحابه از اعضای جمعیت علمای اسلام بودهاند با این تفاوت که سپاه صحابه عملکردی افراطی داشته و عملکردشان بر علیه اهل تشیع شدیدتر و سختتر است. اکثر اعضای این انجمن افراد بیکارند و از طبقه محروم شهر و از جوانانی تا سن 20 سال انتخاب شدهاند. در ضمن شعار معروف و مشهور سپاه صحابه این است که «هر کس به خلیفه اول اعتماد ندارد کافر است.» هدف مورد توجه این گروه این است که اولاً پاکستان را کشوری کلاً وهابی سازد و دیگر اینکه اهل تشیع را از جرگه مسلمانان خارج کند.
6. وهابیت در تایلند
فعالیت وهابیت در تایلند از حدود 55 سال پیش با تلاش دو اندونزیایی مقیم جنوب تایلند شروع شد. بنیان گذاران این حرکت استاد عرفان و استاد احمد لطفی از دولت اندونزی بودند و بعد از آن استاد احمد اسماعیل تایلندی این حرکت را ادامه داد که هنوز این فعالیت ادامه دارد.
احمد اسماعیل اولین کسی است که مدرسه اسلامی جهت اشاعه و تبلیغ افکار وهابیت تأسیس نمود و نامش را ساسانوپاتام گذاشت. بعد از تأسیس این مدرسه وهابیت به شکل گسترده تری در بین مردم رواج پیدا کرد. وی تعداد زیادی از طلاب را نیز به نقاط مختلف تایلندی برای تبلیغ آیین وهابیت اعزام نمود. یکی از امور اساسی در اختلاف بین دو فرقه شافعی و وهابیت این بود که فرقه اول را جماعت قدیمی و وهابیون را جماعت جدید و روشنفکر میخواندند.
فعالیتهای وهابیت در بانکوک، پایتخت تایلند، به چند بخش تقسیم شده است که عبارتند از:
1ـ مدرسه ساسانوپاتام شعبه جدیدی را در شهر بانکوک زیر نظر استاد مصطفی افتتاح کرد و کسی که استاد مصطفی را یاری کرد، استاد ابراهیم قریش از پیروان مذهب قادیانی بود.
2ـ گروهی دیگر از وهابیون که محل تجمع آنها در مسجد العتیق بانکوک است.
3ـ تعداد دیگری از وهابیون به نام پقتونک خم که مدرسهای به نام راششکلرون را افتتاح کردند. استاد احمد اسماعیل در این مدرسه تدریس میکرد که بعد از آمدن وی و با همکاری گروه پقتونک خم با استاد ابراهیم قریش به مقابله برخاستند. لازم به یادآوری است که ابراهیم سرپرست وقت مجله الجهاد و از گروه جمعیت الاسلام و از مخالفین اهل تشیع است.
4ـ عدهای از وهابیون هم در مسجد مرکزی فعالیت دارند.
5ـ گروه دیگری نیز زیر نظر مؤسسه نانک چوک میباشند.
6ـ گروه دیگری از وهابیون زیر نظر مؤسسه رابطة العالم الاسلامی به فعالیت مشغولند. این سازمان به نشر مجله ماهانه به زبان تایلندی به نام رابطة الاسلامی و کتب رایگان اقدام نموده است.
7. وهابیت در ترکیه
در ترکیه نیز وهابیت گسترش پیدا کرد اما فعالیتهای آن به طور گسترده به شکلهای زیر انجام میگیرد:
1ـ کمک به گروه نورجی ها
2ـ انتشار کتب ترویج آیین وهابیت
3ـ انتشار مجله هلال
4ـ تأسیس بانک فیصل فاینانس برای حمایتهای مادی از گروههای وابسته به فرقه وهابیت.
8. وهابیت در چچن
عاملان فرقه وهابی از چند سال گذشته در منطقه قفقاز روسیه فعالیت بسیار وسیعی را آغاز کردهاند. مقامهای داغستانی گفتهاند: «گروههای مسلح وهابی بخشهای مختلف این جمهوری را مورد حمله قرار میدهند و سپس به جمهوری چچن میگریزند.» پارلمان داغستان نیز فعالیت وهابیها را در این جمهوری ممنوع اعلام کرد. البته فرقه وهابی در چچن نیز رشد چشمگیری داشته است به نحوی که برخی از مقامهای دولت چچن به طرفداری از آن مشهور هستند. به گفته آنها اصلان مسخداف، رئیس جمهور چچن، در جبهه مخالف وهابیت قرار دارد و از سوی شامیل باسایف و سلیمان رادویف مورد حمایت قرار میگیرد. سلیمان رادویف رزمنده مشهور چچن است که مخالف حضور وهابیت در کشورش است.
9. وهابیت در زیمبابوه
در زیمبابوه نیز وهابیت تا حدی نفوذ کرده است و یکی از عوامل مهم وهابیها در منطقه به نام شیخ موسی ملک، بنیان گذار مجلس العلماء در زیمبابوه و از اعضای برجسته انستیتوی فرهنگی اسلامی است که به عنوان عامل اصلی چاپ و انتشار کتاب الایمان معرفی شده است. لازم به ذکر است که این اقدام از سوی مسلمانان هندی الاصل مقیم زیمبابوه صورت گرفته است. مطالب کتاب فوق الذکر منطبق با عقاید وهابی و تلاشی برای ایجاد تفرقه در بین مسلمین و تضعیف اسلام است.
10. وهابیت در سریلانکا
عربستان با شیوههای مختلف از جمله تجدید و بازسازی مساجد، ایجاد مساجد و مدارس و اعطای بورسیه به بعضی از مسلمانان و غیره موجب شده است که نظریات اسلامی در سریلانکا به طور مستقیم و غیرمستقیم تابع نظر مراکز اسلامی عربستان شود. از عمدهترین فعالیتهای جمعیت رابطة العالم الاسلامی در سریلانکا دادن امکاناتی است جهت ادامه تحصیلات عالیه در دانشگاههای عربستان، انجمنها و مدارس مختلف سریلانکا که از کمکهای عربستان بهره مند میشوند عبارتند از:
الف) مدرسههای اسلامی از هر کالج، غفوریا، حسینیه، فاراج، شرقیه
ب) مؤسسات اسلامی که از چند بخش تشکیل شده است:
1) جماعت اسلامی سلیمان: این جماعت اگر چه از کمکهای عربستان استفاده میکند، در پارهای از مواقع از سیاستهای جمهوری اسلامی ایران پیروی میکند.
2) اتحادیه جوانان مسلمانان سریلانکا که از کمکهای عراق و مصر نیز برخودار است.
3) جمعیت العلماء سریلانکا
4) وزارت فرهنگ و امور مسلمین
5) انصار سنت محمدی (گروههای وهابی)
6) مؤسسه بزرگ اسلامی در کلمبو که توسط عربستان تأسیس شده است.
از شخصیتهای مذهبی اسلامی در آنجا میتوان به اشخاص ذیل اشاره کرد:
ام اچ محمد، مولوی ابراهیم، مبارک (رئیس مدرسه غفوریا) و ففنان (معلم مدرسه غفوریا)
11. وهابیت در سنگال
مذهب رسمی در سنگال، مالکی – تیجانی است. شیخ شریف علی تیجانی یکی از شخصیتهای مهم فرقه تیجانی است. مرحوم شیخ تیجان بزرگ که در مراکش مدفون است از نوادههای حضرت امام حسن(ع) بوده است. شیخ شریف علی گفته است: «ما فعالیتهای وهابیت را سرکوب کردیم و همچنین به علت علم و آگاهی کمی که وهابیون دارند فعالیتهای آنها به طور کلی ممنوع شده است، چرا که وهابیت یک مذهب اسلامی نیست، بلکه یک فرقه سیاسی است که توسط انگلیسیها تأسیس شده است و عقاید آنها نیز هنوز پا برجاست، ولی از ترس مسلمین اقدامی نمیکنند و به همین علت است که ما فعالیتهای وهابیون را در کشورمان ممنوع کرده ایم.»
12. وهابیت در سودان
از نخستین کسانی که تحت تأثیر وهابیت قرار گرفت و در راه گسترش آن در خارج از نجد و حجاز کوشش فراوانی کرد، شیخ عثمان دان فودیو از قبیله فولا (یا فلالی) در سودان غربی بود که پس از تشرف به حج و گردن نهادن به مذهب وهابی و فرا گرفتن تعالیم آن، به سرزمین خود بازگشت و به نشر تعالیم مزبور و جنگ با بدعتهایی که به گمان او، میان قبایل سودان رواج داشت، پرداخت. شیخ عثمان توانست با ایجاد یک رابطه دینی، افراد قبیله خود را که در حال پراکندگی بودند، هم آهنگ سازد و با یاری ایشان، با قبایل بتپرست به جنگ بپردازد. از سال 1216 (1804 میلادی) سلسله جنگهایی میان طرفین رخ داد و قبل از آنکه سال 1218 (1806 میلادی) فرا رسد، شیخ عثمان مملکت سوکوتو را در سودان بنیان نهاد که اساس تشکیلات و اداره آن، بر پایه دعوت وهابی قرار داشت و حدود آن شامل تمام نواحی واقع میان تمبکتو و دریاچه چاد میشد. این حکومت در حدود یک قرن ادامه داشت و سرانجام دولتهای استعماری اروپایی به آن دست اندازی کردند. از جمله سخنان شیخ عثمان بود که «درود فرستادن بر روح میت و بزرگداشت اولیایی که از جهان رفتهاند، جایز نیست.» وی همچنین تمجیدی را که پیامبر اکرم(ص) از خود کرده مورد انکار قرار میداد.
13. وهابیت در سوماترا
در سال 1803 میلادی سه نفر از سوماتراییها به حج رفتند و در زمان حج تحت تأثیر وهابیون قرار گرفتند و زمانی که به کشورشان بازگشتند، در صدد تبلیغ این مذهب برآمدند و موارد عقیدتی وهابیت را تبلیغ کردند و بسیار در این موارد صحبت و بحث و جدل نمودند. بعد از این جریانات بود که در میان پیروان مذهب وهابی و ساکنان غیر مسلمان سوماترا زد و خوردهایی جریان یافت. در سال 1821 حکومت هلند که جزو حکومتهای استعماری آن زمان بود با مسلمانان وهابی سوماترا به جنگ برخاست و در حدود شانزده سال زد و خوردهایی پی در پی ادامه داشت تا سرانجام هلندیها بر وهابیون چیره شدند.
14. وهابیت در کشور مالی
تاریخ دقیق ورود وهابیت به کشور مالی مشخص نیست ولی میتوان آن را در سالهای 1950 تا 1960 میلادی تخمین زد که به تدریج به آن کشور وارد شد. این عمل را حجاجی که از مکه میآمدند و به وهابیت گرایش داشتند انجام دادند. آنها به مردم میگفتند: «شما مسلمانان نیستید برای اینکه از امامهایی که پیر هستند و فقط به اذکار مشغولند اطاعت میکنید.»
مالیها متّحد بودند و در میانشان از تفرقه خبری نبود و همگی در یک مسجد و به امامت یک نفر نماز میخواندند و اینکه چه کسی و به چه نحوی و چگونه نماز میخواند، مسئلهای نبود و به همین علت، در ابتدا وقتی وهابیت خواست وارد این کشور گردد در میان مسلمانان اختلاف در گرفت و تعدادی از مغازههای وهابیها آتش گرفت و چند نفر از آنها نیز کشته شدند.
دلیل اصلی وجود وهابیت در کشور مالی، کمکهای خارجی عربستان سعودی بود و اولین اقدام آنها، ساخت مسجدی بود در اطراف باماکو در محلهای به نام بابالامه. سعودی ها، حتی برای جلب مردم و ادای نماز در این مسجد مساعدتهای مالی و بعد از آن نیز مسجد دیگری در محلهای به نام کاترابوگو بنا کردند. در سال 1960 عربستان به وهابیون بورسیه داد و در هر منطقهای، گروهی را جهت دعوت به وهابیت تعیین کرد و کلیه امکانات لازم را در اختیار آنها قرار داد و به تدریج مدارس و مساجد زیادی برای خود ایجاد نمود. با فشار عربستان سعودی موقعیت تغییر کرد و سیاست آنها پیروز شد. آنها توانستند در سال 1941، انجمن کشور مالی را به نام الجمعیة مالی لاِتحاد و تقدم الاسلام جهت وحدت و پیشرفت اسلام تأسیس کنند. این انجمن توسط دولت نیز به رسمیت شناخته شد و همین انجمن است که به (AMUPI) معروف است و کلیه امور مسلمین را زیر نظر دارد و هدایت میکند. فعالیتهای وهابیون در کشور مالی را در حال حاضر میتوان به شکل زیر خلاصه کرد:
1. سیاست ازدیاد مساجد در کل این کشور مثلاً در شهر باماکو چهل مسجد بنا نمودند که امامها و مؤذنهای این مساجد در هر ماه، شهریهای دریافت میکردند.
2. اقدام به بازگشایی مدارس و اهدای کتب خاص به آن و پرداخت حقوق معلمین این مدارس
3. ارسال مبلّغهایی به اقصی نقاط کشور با امکانات لازم
4. اعطای بورسیه فقط به دانش آموزان مدارس مذکور
5. اعزام سالمندان با نفوذ به عربستان برای دیدن به اصطلاح اسلام حقیقی که چیزی جز مرام فرقه وهابیت نیست.
دستوراتی نیز جهت به ثمر رسیدن برنامههای فوق الذکر به اجرا گذارده شده است:
الف) وهابیون حق خواندن نماز در غیر از مساجد خود و یا به امامت مساجد غیر وهابی را ندارند.
ب) اختصاص دادن نام اهل السنة فقط برای وهابیون. آنها از هم مسلکان خود میخواهند که آنها را اهل السنة خطاب کنند نه وهابی .
ج) منع خواندن هر کتاب اسلامی غیر از کتاب وهابی.
د) اختصاص دادن پخش زکات فقط در بین وهابیون.
ه) امکان اعطای کمک عربستان سعودی به اشخاص بعد از تأیید آنها توسط وهابیون.
و) ایجاد ترس بین مردم از مذهب اهل تشیع و تبلیغ بر اینکه اهل تشیع هیچ یک از صحابه پیامبر اکرم(ص) غیر از علی بن ابی طالب(ع) را دوست ندارند و آنها اسم پیامبر اکرم(ص) را از اذان و اقامه خود حذف نمودهاند.
15. وهابیت در مراکش
در مراکش نیز شیخ ابوالعباسی تیجانی، دستورات محمد بنعبدالوهاب را اجرا میکرد، منع زیارت قبور و مسایل دیگر عقیدتی مذهب وهابیت را ترویج مینمود و ترک آنها را بدعت میدانست. البته گروهی از او پیروی کردند اما به طور کلی این مذهب در مراکش رونقی نیافت.
16. وهابیت در مصر
اولاً یکی از مهمترین اشخاصی که در این زمینه تبلیغ بسیاری در مصر نمود شیخ محمد عبده بود که حین تدریس در دانشگاه الازهر از هر فرصتی استفاده کرد و در مورد عقاید وهابیت از جمله قبور و شفاعت و توسل و این گونه مسائل عقیدتی به سخنرانی میپرداخت. او حتی در تفسیری که بر سوره مبارکه عم نوشته است به انکار این امور پرداخته است. محمد عبده اختلافی بارز با دیگر وهابیون داشت و آن اطلاعات فراوان او از دین و دنیا و آشنایی زیاد با مسائل مختلف بود و این به دلیل تربیت مستمر دینی او، غور در امور سیاسی ، اطلاع از فرهنگ و تمدن فرانسه، مسافرتهای متعدد او به اروپا و هم صحبت با علما و فلاسفه و سیاستمداران مغرب زمین بود. تمامی این عوامل باعث شد که وی اموری را که محمد بنعبدالوهاب به آنها دعوت کرده بود بر پایههایی از روانشناسی و جامعه شناسی قرار دهد.
دوماً دولت و مفتیان وهابی سعودی از اوایل قرن نوزدهم میلادی با برخی از متفکران و رهبران جریانهای اسلامی مصر و در راس آنها «جماعت اخوانالمسلمین»، «جماعت انصار سنت محمدی» و «جمعیة الشرعیة التعاون العاملیة بالکتاب و السنة» ارتباط برقرار کردند. این جریان ها و رهبرانشان از طریق چاپ کتاب، به نشر و تقویت خط فکری سلفی و وهابیت در مصر همت گماردند. بهرغم این تلاش ها بیشتر نفوذ وهابیت در بین گروه انصار سنت و جریان محبالدین الخطیب به چشم میخورد. محبالدین الخطیب اولین کسی بود که بهصورت رسمی اقدام به تاسیس انتشاراتی با نام «سلفیه» نمود و مجلهای تحت عنوان التوحید منتشر کرد. وی بهشدت از سوی سعودیها حمایت میشد.
نقش دولت سعودی و خط فکر وهابیت در مصر تنها به نفوذ در حکومت و جمعیتهای اسلامی آن محدود نشد ، بلکه دولت سعودی فعالیت های نشر کتاب در مصر را نیز تحت نفوذ خود درآورده است. دولت وهابی سعودی برای تعمیم کتابهای وهابی، به عناصر جمعیت های سلفیه کمک کرد تا مراکز نشر خود را در مصر تاسیس کنند. درحالحاضر، کتابهای وهابیون و ابنتیمیه و شاگردانش از جمله کتابهاییاست که در مصر بیشترین شمارگان را دارند. بخشی از این کتابها بهطور رایگان و برخی با قیمت های ارزان در اختیار مردم قرار میگیرند و مابقی به کشورهای آفریقایی، جمهوری های سابق شوروی، اروپا و امریکا ارسال میشوند.
17. وهابیت در هندوستان
سرزمین هندوستان از دیر باز مرکز ادیان و مذاهب مختلف و پذیرای آرای جدید و پاسخ دهنده به هر ندای تازهای بود. دعوت وهابیت از چند جهت در آن راه یافت و منشأ مباحثات و مناظراتی شد. به خصوص عربستان با کمکهای خود به اهل تسنن هندوستان توانست وهابیت را به خصوص در منطقه شمال این کشور اشاعه دهد. از داعیان مذهب وهابی در هندوستان یکی سید احمد هندی و دیگر مولوی اسماعیل دهلوی و شخص دیگری به نام نذیر حسین بود.
سید احمد هندی
سید احمد بعد از فراگیری علوم اسلامی به منظور وعظ و ارشاد مردم، اقدام به یک سفر دینی نمود. افکار سید احمد از پارهای جهات با افکار اعراب وهابی یکی بود. او نیز مانند وهابیون، بزرگداشت انبیاء و رسل را با عبادت خدا، منافی میدانست. شهرت سید احمد به همه جا رسید و هزاران تن از مسلمانان به سخنان او گردن نهادند و با او به عنوان خلیفة حق و مهدی منتظر بیعت کردند.
مولوی اسماعیل دهلوی
مولوی اسماعیل دهلوی نیز برای گسترش وهابیت در هندوستان تلاش فراوانی نمود. وی کتاب التوحید عبدالوهاب را به زبان فارسی ترجمه کرده است که به نام تقویة الایمان در هندوستان رایج است و بعد از آن نیز صراط مستقیم رسائل دیگر را برای نشر وهابیت تألیف کرد.
نذیر حسین
نذیر حسین یکی از افراد وهابی بود که شاگرد اسماعیل دهلوی محسوب میشد. وی فتواهایی در زمینه عقاید وهابی ابراز داشت که محمد عبدالرحمن حنفی رساله سیف الابرار را در رد سخنان او نوشته است.
تعدادی از شخصیتهای دیگر هندوستان که از سوی عربستان حمایت میشدند عبارتند از: مولانا میان ندوی، مولانا محمد سالم، سید سعید احمد اکبر آبادی، مولانا اسعد مدنی، مولانا منت الله رحمانی، مفتی محمود الحسینی، مظفر الحسینی و مولانا محمد یونس.
مدارس دینی و حوزههای علمیه هندوستان که زیر نظر وهابیت است عبارتند از: دار العلوم دیوبند، ندوة العلماء لکهنو، مظاهر العلوم در ساهارانپور و شاهی مدرسه مراد آباد. دار العلوم دیوبند که از مهم ترین حوزههای علمیه وهابیت در هندوستان است بیش از هزار طلبه دارد، هر ساله صد مولانای وهابی فارغ التحصیل میکند و مهمترین منبع تبلیغاتی وهابیت در هندوستان برای برنامههای آینده به شمار میآید.
مهم ترین سازمانها و احزاب اسلامی هندوستان در این زمینه، عبارتند از: جماعت اسلامی هندوستان وابسته به عربستان است که به رهبری مولانا یوسف و در درجات پایینتر سید حامد علی و سید حامد حسین فعالیت میکند. شاخههای این سازمان عبارتند از: سازمان جوانان دانشجویی هندوستان و جنبش دانشجویان مسلمان هندی.
نشریات و مجلات مذهبی هندوستان نیز از این قرار است: روزنامه دعوت، روزنامه رادیانس، روزنامه الجمعیة، نشریه الهود
فعالیتهای وهابیت در بمبئی
فعالیتهای وهابیت دربمبئی در بخشهای مختلف است که به هر یک مختصراً اشارهای میشود:
1) کتاب فروشها:
وهابیت در بمبئی مانند دیگر جاها بر روی افکار و عقاید مردم فعالیت میکنند و با دادن کمکهای فراوان به بعضی از کتاب فروشی ها، در مورد چاپ و نشر و نیز ترجمه از زبانهای مختلف نقش مهمی دارد. مهمترین کتاب فروشیهای وهابیون دار السلفیه و شرف الدین هستند.
2) روحانیت:
عربستان با تکیه بر قشر روحانیت و بهره گیری از آنها سعی دارد که به مقاصدش برسد. ابوالحسن ندیو یکی از شیوخ روحانیون است که نه تنها در هندوستان بلکه در کل شبه قاره شهرت دارد و رئیس سرپرست علمای هندوستان و نماینده مطلق و سخنگوی علنی آنها است. فعالیتهای او به شرح زیر است:
الف) تأسیس و بر پایی جمعیتی با نام جمعیت العلماء با سرپرستی مولانا اسعد مدنی و با این هدف که تمامی روحانیون اهل تسنن را در بر میگیرد و آنان را با خط وهابیت همسو میکند.
ب) اقدام به تأسیس و برپایی بزرگترین مدرسه در هندوستان به نام ندوة العلماء که چهارده هزار دانشجو از کشورها و ملیتهای مختلف در آن مشغول تحصیل هستند.
ج) اقدام به تأسیس جلسهای به نام البحث الاسلامی به زبان عربی با این هدف که طرفداری خویش را از سعود آشکار سازد. و همچنین تأسیس مدارس و مساجد مختلف دیگر در هندوستان و شبه قاره و برپایی جلسات و کنفرانسهای بین المللی.
3) مدارس دینی:
وهابیت اکنون به طور مستقیم و به گونهای اساسی برای برپایی این مدارس اهمیت فراوانی قائل شده است. مهمترین این مدارس که به نام الجامعات نامگذاری شده است – جامعة دار العلوم و هم چنین جامعة صلاح الدین الایوبی است.
4- مساجد:
از مهمترین مساجد بمبئی مسجد جامع است که وهابیت آن را تحت نفوذ خود در آورده است.
5- فعالیتهای عمرانی:
سعودی با صرف میلیونها دلار پشتوانه مالی فعالیتهای جدی خود را در تمامی مراحل عمرانی به کار بسته است.
6ـ فعالیتهای حزبی:
عربستان به علت تجربیات غنی که در خصوص تبلیغات تفرقه افکنانه و ایجاد اختلاف فکری دارد همزمان در چندین جبهه وارد نبرد فرهنگی شده است و به طور مستمر از حزب جماعت اسلامی که هم ردیف و رقیب حزب مسلم لیگ در هندوستان است پشتیبانی میکند.
7ـ فعالیتهای دیگر وهابیت:
از جمله فعالیتهای آشکار وهابیت، برپایی ادارة دعوة قرآن در شهر بمبئی هندوستان است که دارای اعضای فعالی است و با اموال و کتب و برنامه ریزیهایی که به وسیلة دولت عربستان تدوین و به آنجا ارسال میشود، انجام وظیفه میکند. مهمترین هدف آن ترویج افکار وهابیت از طریق انتشار و ترجمه معانی قرآن و تفسیر آن و همچنین انتشار احادیث و کتابهایی در فقه به صورت تألیف یا ترجمه و پخش کتب است.
18. وهابیت در یمن شمالی
مهم ترین زمینههای فعالیت وهابیت در یمن شمالی به شرح زیر است:
1ـ مهم ترین تلاش فعالانه وهابیت در محیط دانشگاهها و مدارس عالی آن کشور است. در حدود پانصد مرکز آموزش عالی در دانشکده در یمن شمالی وجود دارد که سعودیها در حدود پنجاه میلیون دلار خرج تبلیغات و فعالیتهای خود در این مراکز میکنند و اکثر این مراکز در میان اهل تسنن شافعی و زیدیه است.
2ـ تربیت و آموزش ائمه جماعت و تعیین آنها در مساجد مختلف یمن شمالی بر حسب برنامههایی که سعودیها طرح میکنند.
3ـ تسلط تقریباً کامل به دانشکدههای حقوق، فقه و ادبیات که استادان و مسئولین آن اکثراً از طرفداران سعودی هستند و سیاست آنها را اعمال میکنند.
4ـ اعطای بورس به دانشجویان یمن برای ادامه تحصیل در دانشگاههای سعودی که همه به صورت یک روحانی و سخنران فارغ التحصیل میشوند و در مراکز مختلف مذهبی برای وهابیت تبلیغ میکنند.
البته کارگرانی هم که برای کار به حجاز میروند بعد از مدتی به صورت امام جمعه یا جماعت به کشورشان باز میگردند و از جانب سعودیها مشغول تبلیغ میشوند.
وهابیها در یمن شمالی روزنامهای به نام الصحوة منتشر میکنند. هم چنین وزارت اوقاف و ارشاد اسلامی در یمن مجلهای ماهانه به نام الارشاد چاپ و توزیع میکند که اغلب آنها برای تبلیغ افکار و اندیشههای وهابیت است.
19.وهابیت در سوریه :
در سوریه پس از روی کار آمدن دولت علویان ، فعالیت های دینی به طور کل ممنوع شد و دولت در مقابل حرکت های گروه هایی خاص، مقاومت کرد و گروه اخوان المسلمین را قلع و قمع نمود ، منتها افراد متعصب و تندرو از فعالیت خود نکاستند. تا جایی که در پایتخت مدرسه بزرگ علمیه «معهد الشيخ بدر الدين الحسني» بیشترین طلاب را از خارج و داخل سوریه جذب می کرد و تمامی دروس آنها توسط دانش آموخته های سلفی سعودی تنظیم و تدریس می شد !چندین سال است که از مرگ عبدالقادر الأرناؤوط مسئول این مدرسه علمیه می گذرد و تمامی فعالیت های سلفیه در سوریه خصوصا در ادلب ، حماه و حمص توسط دوستان و شاگردان او هدایت می شود. شایان ذکر است که در این سال ها سلفی ها ممنوع از تبلیغ ، ولکن فعالیت سازمان ارتباطات منحصر در تشکیل دوره های آموزش زبان فارسی بود و امروزه نیز به کشتار مسلمان و شیعیان سوریه دست می زنند و جنایات وحشتناکی را انجام می دهند.
.....................................................................
منابع:
1. نظری بر تاریخ وهابیت، زهرا مسجد جامعی، انتشارات صریر دانش، چاپ اول، 1380ش.
2. http://www.maktabnet.net
3. http://www.vahhabiyat.com
|