مقدمه
یکی دیگر از این عرفانهای نوظهور، عرفان دالای لاما است، اصل کلمه «دالای لاما» یعنی اقیانوس علم و به معنی کسی است که علم بی کران دارد. یعنی کسی که علم غیب و علم فراوان دارد. عرفان دالای لاما برای منطقه تبت، منطقه ی غرب چین(قسمت کوههای هیمالیا) است. وقتی گفته می شود عرفان دالای لاما یعنی عرفان بخشی از مکتب بودا و عرفانی که یک فرقه ای از بودایی ها دارند، بودایی ها خیلی اهل تبلیغ دینشان نبودند. در هر حال، در گزارش حاضر سعی نداریم تا به بررسی و نفد آئین بودا بپردازیم اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که بدانیم دالایی لاما هم به عنوان یکی از پیروان بودیسم و هم با توجه به آنچه در مورد خود در کاتبش نوشته است اعتقادی به وجود خدا ندارد. و اینکه الان چهاردهمین دالایی لاما دارد عرفانش معروف می شود بخاطر این است که امریکایی ها و صهیونیست ها پشت سرش هستند و دارند از او دفاع می کنند، جایزه ی صلح نوبل نیز گرفته است.
دین بودا
دین بودا اصلاحات و تغییراتی در دین هندوییسم یا برهمایی است، ولی در ادامه ی همان چهارچوب می باشد که حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح به وجود آمد.(1) آيين بودا بعد از سال ها به سه شاخه تقسیم شده است:
1. "مهايانا" يعنى چرخ بزرگ، كه این آیین در چين رواج دارد. يكى از آداب آن ها كه به سانسكريت دهيانا يعنى تامل، به چينى و به ژاپنى زِن[ Zen ] خوانده مى شود، شهرت جهانى دارد.
2. "هينايانا" يعنى چرخ كوچك، كه در سریلانكا (سيلان) و كشورهاى جنوب شرق آسيا رواج دارد. پيروان چرخ كوچك آيين خود را تراوادا يعنى آيين نياكان و بزرگان مى خوانند و كتب دينى آنان به زبان پالى است .
3. "وجريانا" يعنى چرخ الماس، اين فرقه در تبت وجود دارد که از تشكيلاتى نيرومند و پیروان زیادی برخوردار است که عمدتاً در تبت، بوتان، و مغولستان رایج است. در سنت وجریانا، پیر (لاما) به عنوان راهنما و مرشد و پشتیبان، نقش بزرگی در رسیدن به رهایی از رنجها ایفا میکند و از این رو این مکتب را لاماگرایی یا لامائيسم هم نامیدهاند.(2)
لاما نامی که به رؤسا و پیشوایان دین بودائی که در تبت و مغلستان انتشار دارد اطلاق گردد و اینان ماناسترها و عبادتگاه های این دو کشور را پر کرده اند و به این مناسبت مذهب بودا را مذهب لاما نیز می نامند. قائد اعظم این روحانیون و تمام پیروان آئین مذکور را «لاما» و یا «دالایی لاما» خوانند و اقامتگاهش شهر لهاسا کرسی تبت است .(3)
در واقع آیین بودا را باید نهضتى اصلاحى در آیین هندو شمرد که سعى مى کرد برخى از عقاید و اعمال افراطى و خشک آیین هندو را تعدیل کند. بودا با جامعه ى طبقاتى (کاسْتْ) که آیین هندو مبلّغ و محافظ آن بود، مخالفت ورزید و به همین دلیل هر کس که در صف پیروان بودا درمى آمد از تنگناى رسم و رعایت اصول طبقاتى (کاست) آزاد مى شد.
اگر چه هند را زادگاه پیدایش و تحول این آیین می دانند، اما بعدها آیین بودا در نواحی تبت و آسیای مرکزی و چین و کره و ژاپن و سری لانکا، با پاره ای تفاوت ها، نفوذ فراوانی یافت و دامنه ی تأثیرش نیز در چندین سال اخیر به سوی آسیای جنوب شرقی و قاره ی آمریکا و حتی اروپا در قالب های مختلفی مانند ورزش یوگا، یوگا درمانی، مدیتیشن و ... برای دست یافتن به آرامش و یا درمان بیماری های عصبی مانند افسردگی، بی انگیزگی، سردردهای مزمن، بدبینی، وسواسیت، خودآزاری، پرخاشگری و ... و تقویت ذهن در حال گسترش است.
تا کنون چهارده دالایی لاما در تبت به دنیا آمده اند و آن ها برای این مقام، تقدس خاصی قائل اند. که به ترتیب اسامی آنان:
گندون دروپ، گندون گیاتسو، سونام گیاتسو، یونتن گیاتسو، لوزانگ گیاتسو، تسانگیانگ گیاتسو، کلزانگ گیاتسو، جامپهل گیاتسو، لونگتوک گیاتسو، تسولتریم گیاتسو، خدروپ گیاتسو، ترینلی گیاتسو، توبتن گیاتسو و تنزین گیاتسو می باشد. با این وجود اطلاعاتی در مورد سیزده دالایی لاما قبلی وجود ندارد؛ شاید دلیل اصلی آن کم اهمیت بودن تبلیغات آنها در زمان گذشته بوده است، اما با این حال دالایی لامای چهاردهم که در بالا به آن اشاره شد؛ در عصر حاضر در مقایسه با پیشینیان افکار و عقایدش رو به گسترش و تحت حمایت آمریکا و اسرائیل می باشد که به آن می پردازیم. (4)
دالایی لامای چهاردهم
لهامو تاندوپ (Lhamo Thondup) پنجمین فرزند یک خوانواده روستایی 16 فرزندی بود که در 6 جولای 1935 در تاکستر در مرز شرقی منطقه سابق تبت به دنیا آمد. پس از آن به استان چینگهای چین جذب شد، او یکی از هفت خواهر و برادری بود که در کودکی زنده مانده بودند. مسن ترین خواهرش تسرینگ دلما بود، که هجده سال از او بزرگتر بود. برادر بزرگش توپتن جیگمه نوربو، در سن هشت سالگی به عنوان تناسخ از لامای بزرگ تاکتسر رینپوچه شناخته شده بود. جتسون پما، بیشتر دوران بزرگسالی خود را در پروژه روستای کودکان تبتی به سر برد.(5) اهالی تبت به طور سنتی باور دارند که دالای لاماها تناسخ پیشینیان خود هستند و اعتقاد دارند که هر یک از آنها تجلی بشر از (بودیساتا آوالوکیتسوارا) هستند.
مقامات رسمی و مذهبی برای پیدا کردن تناسخ جدید چهاردهمین دالایی لاما، زمانی که وی دوساله بود فرستاده شد. گفته شدهاست که در میان نشانه های دیگر، سر بدن مومیایی سیزدهم دالایی لاما، ابتدا به سمت جنوب شرقی بوده است و بعدها به طرز مرموزی به سمت شمال شرق چرخیده و جهتی را که در آن جانشین او پیدا خواهد شد نشان داده است. مدت کوتاهی پس از آن بر نایب السلطنه، رتینگ رینپوچه در دریاچه مقدس لهامو لا تسو الهام شد که در “آمدو” به جستجو بپردازد به ویژه خانهای یک طبقه با ناودان و کاشیکاری خاص را جستجو کند. پس از جستجوی گسترده بالاخره خانه تاندوپ، با ویژگی هایی شبیه آنهایی که ریتینگ دیده بود پیدا شد. توندوپ با وسایل مختلف از جمله اسباب بازیهایی که برخی از آنها متعلق به سیزدهمین دالایی لاما بودند و برخی از آنها مال او نبودند مورد امتحان قرار گرفت .گزارش شده بود که او به درستی تمام موارد متعلق به دالایی لامای قبلی را شناسایی کرد و اعلام کرد که : این مال من است! این مال من است! پس از این واقعه بود که نام وی به تنزین گیاتسو تغییر کرد. اسامی هر یک از دالایی لاماها از دومین دالایی لاما به بعد، کلمه گیاتسو را داشتهاند، که به معنی "اقیانوس" در تبت است.
در سال ۱۵۷۸ حاکم مغول آلتان خان عنوان دالایی لاما را به سونام گیاتسو اعطا کرد. این عنوان بعدها به صورت عطف بماسبق برای دو ج در خط تناسخ او یعنی گندان دراپ و گندان گیاتسو بکار برده شد. گندان گیاتسو، همچنین جد سونام گیاتسو به عنوان راهب بزرگ از صومعه درپانگ بود. گر چه چهاردهمین دالایی لاما تصریح میکند که آلتان خان قصد نداشت این عنوان را بدین شکل اعطا کند و او فقط قصد داشت نام "سونام گیاتسو " را به مغولی ترجمه کند.... بسیاری از نویسندگان، دالایی لاما را به عنوان "اقیانوس عقل" اشتباه ترجمه کردهاند.
لهامو تاندوپ در دو سالگی به عنوان دالایی لاما (تنزین گیاتسو) انتخاب شد.تنزین آموزشهای مذهبی خود را از سن شش سالگی آغاز نمود. وی در 11 سالگی با یک کوهنورد اتریشی به نام "هاینریش هارر" (Heinrich Harrer) آشنا شد که تبدیل به معلم وی در مورد جهان خارج از تبت و معبد شد. این دو تا سال 2006 و مرگ هارر با یکدیگر دوست بودند.
در سال 1950، و در سن پانزده سالگی، تنزین به قدرت سیاسی خود به عنوان دالایی لاما به صورت کامل دست یافت با این حال حکومت وی دیری نپایید. در اکتبر همان سال ارتش جمهوری خلق چین به تبت حمله کرده و آنجا را تسخیر نمودند. در سال 1954، دالایی لاما برای انجام مذاکرات صلح با مائو عازم پکن شد با این حال افزایش درگیری ها باعث قیام مردم تبت در سال 1959 گردید.(6) متعاقب این امر و انتشار ادعاهایی مبنی بر طرح ترور دالایی لاما توسط دولت چین، وی به همراه چندین هزار نفر از طرفداران خود و نیز تعدادی از جاسوسان سیا عازم داراماسالای هند شده و در آنجا دولت در تبعید تبت را با حدود هشتادهزار نفر از طرفداران خود تأسیس نمود.(7) متعاقب این امر دولت چین وی را متهم به تجزیه طلبی نمود. وی از آن زمان تاکنون تبدیل به یک چهره مشهور و نمایشی شده است که به مانند یک استاد و مرشد صلحطلبی و گاندی عصر جدید در تلاش برای آزادی مردم خویش از طرق صلح طلبانه و به اصطلاح مدنی است. اما آنچه که در رسانههای غربی مورد اشاره قرار نمیگیرند ارتباطات گسترده وی با شبه نظامیان جداییطلب تبت طی دهههای گذشته و همچنین پیوند نزدیک او با سازمان جاسوسی سیا است.
نتیجه گیری
از دیدگاه علماى ادیان ابراهیمى نیز نمى توان آیین بودا را "دین" نامید؛ زیرا این آیین، مبدأ اعلى و وجود امور ماوراء الطبیعى و غیرمادى را بر نمى تابد و ماده را تنها موجود ازلى و ابدى مى شمارد که خالقى نداشته است. با گسترش آئين بودا و رسيدن آن به تبت اين عرفان به لاما شهرت يافت. مردم تبت به رهبران خود دالايي لاما يعني اقيانوس خرد مي گويند و تا كنون 14 دالايي لاما آمده اند. در حقیقت مجموعه اعتقادات دالایی لاما را میتوان نوعی آئین زمینی برای زندگی نامید که هدف اعلی آن دستیابی به خوشی در زندگی است. نکته دیگر این است که امروزه دالایی لاما از طرف جامعه غربی بسیار مورد توجه قرار گرفته و از وی تبلیغ فراوان می شود تا جایی که هم شخص او و هم مکتبی که عرضه کرده، دستاویز دسته ای از آثار هنری در سینمای هالیوود ـ هم چون مجموعه های 2012 و آخرین کنترل کننده باد ـ قرار گرفته است و از او به عنوان منجی و احیاگر معنویت در عصر جدید یاد شده است. مردم براي ديدن دالايي لاما با هدف كسب آرزوها و معنويت مي روند و اين در حالي است كه اخرين دالايي لاما موفق به كسب جايزه صلح نوبل و نشان ملي آمريكا شده و داراي شخصيتي كاملا سياسي و وابسته به آمريكا و اسرائيل است.
__________________________________________
پی نوشت ها:
1. مهندس شیما نثاری حقیقی فرد: کتاب از آیین هندو، بودا تا بی نهایت، انتشارات مهر امیر المومنین- سال ۱۳۹۰.
2. پاشایی، ع. : فراسوی فرزانگی (پرَگیا پارَمیتا)، نشر نگاه معاصر، تهران ۱۳۸۰.
3. قاموس الاعلام ترکی
4. www.rahpouyan.ir
5. www.adyannet.com
6. www.biography.com
7. www.bbc.co.uk/news
8. www.porsojoo.info
...........................................................
منابع:
1. پاشایی، ع. : فراسوی فرزانگی (پرَگیا پارَمیتا)، نشر نگاه معاصر، تهران ۱۳۸۰.
2. کتاب از آیین هندو، بودا تا بینهایت: مهندس شیما نثاری حقیقی فرد- انتشارات مهر امیر المومنین-سال ۱۳۹۰.
3. کتاب نگرشی بر آراء و اندیشه های دالایی لاما، محمدتقی فعالی، سازمان ملی جوانان، 1388.
|