س1 ) استفاده از طبل و سنج و شیپور و همچنین زنجیرهایی که دارای تیغ هستند در مجالس و دستههای عزاداری چه حکمی دارد؟
ج) اگر استفاده از زنجيرهای مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و يا باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد، جايز نيست ولی استفاده از شيپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد(اجوبه ،1441)
س 2) استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا(علیهالسلام) با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزاداری چه حکمی دارد؟
ج) فینفسه اشکال ندارد ولی نبايد اين امور جزء دين شمرده شوند.(همان،س1444)
س 3) اگر بعضی از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزاداری فوت شود مثلاً نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دوری از اهل بیت(علیهمالسلام) میشود؟
ج) بديهی است که نمازِ واجب، مقدم بر فضيلت شرکت در مجالس عزاداری اهلبيت(عليهمالسلام) است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزاداری امام حسين(عليهالسلام) جايز نيست، ولی شرکت در عزاداری بهگونهای که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبات مؤکد است. (همان،س1445)
س4) نظر شریف حضرتعالی نسبت به ادامه حرکت دستههای عزاداری در شبهای محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نی چیست؟
ج) به راه انداختن دستههای عزاداری برای سيدالشهدا و اصحاب او(عليهمالسلام) و شرکت در امثال اين مراسم امر بسيار پسنديده ومطلوبی است و از بزرگترين اعمالی است که انسان را به خداوند نزديک میکند، ولی بايد از هر عملی که باعث اذيّت ديگران میشود و يا فینفسه از نظر شرعی حرام است، پرهيز کرد. (همان،1448)
س 5) استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیر آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟
ج) استفاده از آلات موسيقی، مناسب با عزاداری سالار شهيدان نيست و شايسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قديم متداول بوده برگزار شود(همان ،1449)
س 6) اقدام به اعمالی که وهن به مذهب محسوب می شود مانند: قمه زنی وسوراخ کردن گوشت بدن وآویزان نمودن قفل و سنگ کیلو به آن ویااقدام به اعمالی که ضرربدنی داشته باشدمانند صورت و سینه خود را برزمین مالیدن به گونه ای که از آن خون جاری شود،چه حکمی دارد؟
ج) هرنوع اعمالی که منجر به ضرر بدنی قابل توجه و يا وهن مذهب شوند، جايز نيست. (همان 1450 و 1451وس 1460)
س7) آیا قمه زدن بهطور مخفی حلال است یا اینکه فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟
ج) قمه زنی علاوه بر اينکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقهای در عصر ائمه(عليهمالسلام) و زمانهای بعد از آن ندارد و تأييدی هم به شکل خاص يا عام از معصوم(عليهالسلام) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب میشود بنا بر اين در هيچ حالتی جايز نيست(همان، س 1461)
س8) باقیمانده اموالی که به عنوان هزینههای مراسم عاشورای امام حسین(علیهالسلام) جمعآوری میشود، در چه موردی باید خرج شود؟
ج) میتوان اموال باقیمانده را با کسب اجازه اهداء کنندگان آنها در امور خيريه مصرف کرد و يا آنها را برای مصرف در مجالس عزاداری آينده نگه داشت.(همان، س 1453)
س9) آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دستههای سینهزنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟
ج) شرکت زنان در دستههای سينه زنی و زنجير زنی شايسته نيست.(همان، س 1455)
س10) آیا خواندن زن در مجالس عزاداری با علم او به اینکه مردان نامحرم صدای او را میشوند جایز است؟
ج) اگر خوف مفسده باشد بايد از آن اجتناب شود.( همان،س 1459)
س11) شبیه خوانی چه حکمی دارد؟
ج) اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وهن مذهب نشود، اشکال ندارد ولی بهتر ست به جای آن، مجالس روضه خوانی برپا کنند . (استفتائات امام خمینی رحمه الله، ج 2، ص 28، س 71 )
س12) آيا پوشيدن لباس مشكى جهت عزادارى امام حسين (عليه السلام) و ساير امامان استحباب دارد؟
ج) بطور كلى پوشيدن لباس مشكى اگر براى تعظيم شعائر باشد، داراى اجر و ثواب خواهد بود.(استفتاءات مقام معظم رهبری،سایت)
س13) آيا مىتوان از برق شهرى براى چراغانى كردن هيأتهايى كه در ماه محرم برپا مىشود استفاده كرد؟
ج) اگر برخلاف مقررات باشد، اشکال دارد و موجب ضمان است. (همان)
س14) برهنه شدن در مراسم عزاي ابي عبدالله در حالي که عزاداران با سنين مختلف حضور دارند ، چه حکمي دارد؟
ج) حضرت امام خميني: لخت و برهنه بودن هنگام عزاداري إشكال ندارد، مگر در صورتى كه مفسده داشته باشد. بر زن ها واجب است از نگاه كردن به بدن نامحرم اجتناب نمايند.
سایر مراجع :اگر نحوه عزاداري طوري باشد که موجب وهن دين مي شود و چهره دين و دينداران را بد جلوه مي دهد، مانند قمه زدن و روي آتش رفتن جايز نيست . در صورتي که نامحرمي نباشد يا مفسده اي نداشته باشد ، مقدار برهنه بودن به مقدار متعارف که در عزاداري ها مرسوم است اشکال ندارد، مثلا سر و گردن و سينه و کمر برهنه باشد، اشکال ندارد .
(استفتاءات (امام خمينى) ج 3 ، ص 584؛آيت الله صافي، جامع الاحکام، ج 2 ،س 1597؛آيت الله بهجت، استفتاات، ج 4 ، س 6398 ؛آيت الله مکارم، استفتاات، ج 2 ،س 765 و سوال از دفتر آيت الله خامنه اي.2 . ؛ آيت الله فاضل، جامع المسايل ،س 2162.
س15) لطمه زدن و سينه زدن به حد سرخ چه حکمي دارد؟
ج) سينه زدن و زنجير زدن براي عزاداري گرچه جاي آن سرخ شود اشكالي ندارد ، مشروط بر آن كه موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد. اما اگر باعث ضرر عمده اي بر بدن باشد (مثلاً خون جاري شود) جايز نيست.(. آيت الله تبريزي، استفتاات، س 1994 و 1995؛ آيت اللّه فاضل لنكراني، جامع المسائل، ج 1، س 2162؛آيت الله مکارم، استفتاات، ج 2 ،س 765 و سوال از دفتر مقام معظم رهبري مدظله العالی) .
س16) یک عزاداری مورد رضایت اهلبیت علیهمالسلام چه ویژگیهایی باید داشته باشد؟
ج) عزاداری دو حیث دارد: یک حیث محتوایی و مطالبی که گفته میشود، یک حیث قالب و شیوه عزاداری است. از نظر محتوا آنچه که گفته میشود نباید مطالب حرام و خلاف شرع باشد، یعنی دروغ ، غلو ، موجب وهن به مذهب ، موجب تنقیص مقام اباعبدالله علیهالسلام و معصومین علیهمالسلام نباشد و همچنین موجب پایین آمدن مقام خود مومنین و عزاداران هم نباشد؛یعنی از نظر محتوا مطالب مستند باشد، خلاف عقاید مکتب اهلبیت علیهمالسلام نباشد، خلاف مرام اهلبیت علیهمالسلام نباشد. نسبت به شیوه عزادارای اولا همراه با کار حرام نباشد مثل موسیقی حرام و امثال اینها، و موجب وهن مذهب هم نباشد، یعنی کاری نکنند که سوژه به دست دشمنان بیافتد و با این شیوه عزاداری که داریم، آنها علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام و پیروان مکتب اهلبیت علیهمالسلام تبلیغ سو داشته باشند. اجمالا این را میتوانیم ویژگیهای عزاداری مناسب مورد رضایت اهلبیت علیهمالسلام برشماریم.
س17) با توجه به اطعامهایی که در ایام محرم داده میشود و انسان به حلال بودن آنها یقین ندارد، آیا خوردن آنها اشکال دارد؟
ج) در مواردی که انسان یقین به حرام بودن غذای نذری نداشته باشد،خوردنش اشکال ندارد. اما از نظر اثر وضعی که اگرواقعا حرام باشد،برآن مترتب می شود،دراین صورت احتیاط خوب است؛ اگر مثلا متعلق خمس است ،خود خمسش را بپردازدو یا اگر احتمال می دهد مال مردم باشد، به عنوان رد مظالم بپرداز د؛ درهرحال از نظر فقهی خوردنش اشکال ندارد.
س18) حکم برهنه شدن درعزاداری بنابرفتوای مقام معظم رهبری مدظله چیست؟
ج) توصیه حضرت آقا به برخی از مداحان این بوده است که در عزاداریها برهنه نشوند. اما این به عنوان یک فتوای فقهی نیست وچنانچه درمعرض دیدنامحرم نباشدویا آثاروتبعات سویی بر آن مترتب نشود،مثلامورد سواستفاده دشمنان قرارنگیرد،فی نفسه حرام نمی باشد .
س19) اگر شخصی در روضهها به صورتش دست بزند که منجربه زخم شدن آن شود،چه حکمی دارد
ج) اگر ضرر معتنابهی برای بدن نداشته باشد اشکالی ندارد. اما کارهایی فراتر از اینها که ممکن است دشمنان سواستفاده کنند، مثل مجروح کردن خود یا بدن را زخم کردن و قمه زدن یا مثل عبور از روی آتش و امثال اینها که در بعضی جاها برخی از افراد انجام میدهند، چون به هر حال اینها اعمال مستندی نیست، در عزاداریها نه وارد شده است، نه سیره بر این بوده است و امروزه هم دشمنان از اینگونه اعمال علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام و پیروان اهلبیت علیهمالسلام سوءاستفاده میکنند، اگر در آن حد باشد بله اشکال دارد.
س20) حکم هروله کردن در عزاداری چیست؟
ج) اگر موجب وهن مذهب نباشد، یعنی دیگران علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام سواستفاده نکنند ، اشکالی ندارد. ولی به طور کلی توصیه این است که از اینگونه اعمال در عزاداری ها پرهیز کنند.
س21) بستن خیابانهای اطراف حسینیه هاومجالس عزاداری به علت استقبال پرشور جوانان و تراکم جمعیت ویا بلندکردن صدای بلندگوها چه حکمی دارد؟
ج) اولا عزاداری حضرت اباعبدالله حسین علیهالسلام از افضل قربات است و تاثیر و آثار و برکات بسیار زیادی دارد.
ثانیاً بیرون آمدن هیئتهای عزاداری و دستهها جز شعائر دینی است مثل تاسوعا و عاشوراو به طور طبیعی برخی از خیابانها و راهها بسته میشود، گرچه اگر بشود مراعات کنند که بسته نشود بهتر است.
بله در غیر مواقع عزاداریها که شخصی در حسینیهای یا در منزل خودش مجلس عزایی برپا کرده است وبیشترجنبه شخصی پیدامی کند، باید مراعات کنند، راه بر مردم بسته نشود و صدای بلندگوها آزاردهنده نباشد و مردم را اذیت نکند، همچنین صدای طبل و امثال اینها و کارهای دیگری که جانبی است - مثل ایستگاههای صلواتی که برپا میکنند- و خوب هم هست؛ ولی یک جایی باشد که هم راه مردم بسته نشود، ایجاد مزاحمت نشود و نظافت خیابان ها حفظ بماند. اما پرسیدند آیا شرکت در چنین مجلسی اشکال دارد؟ نه، شرکت در آن مجلس ولو جا هم نباشد اشکالی ندارد، ولی شما مزاحمت ایجاد نکنید و راه را نبندید.
س22) آیا گفتن ذکر حسین علیهالسلام در سینهزنی و به اصطلاح شور تند و پشت سر هم، بی احترامی است و اشکال شرعی دارد؟ آیا این مصداق غنای روضهخوانی است؟
ج) ظاهرا مصداق غنا نباشد، البته حضرت آقا توصیه اشان به مداحان این است که: «این مداحی شما، نوحهخوانی شما باید حکم یک منبر آموزنده را داشته باشد». یعنی قصایدو مطالبی را داشته باشید که بر معرفت مردم نسبت به ائمه اطهار علیهمالسلام و وقایعی که در عاشورا اتفاق افتاده است .
س23) قمهزنی به نظر حضرت آقا چه حکمی دارد؟
ج) ایشان این کار را در وضعیت فعلی حرام میدانندچراکه علاوه برمستندنبودن، دشمنان از این عمل علیه مکتب اهلبیت علیهمالسلام و علیه شیعیان سواستفاده میکنند. لذا باید از این کار پرهیز شود و فراتر از فتوا، ایشان تعبیرشان این بوده که این عزاداری نیست،بلکه تخریب عزاداری است. فرقی هم بین قمهزنی مخفیانه یا علنی نمی کند؛ درهرصورت اشکال دارد.
س24) لعن برخی از دشمنان اهلبیت علیهمالسلام در مکانهای عمومی یا خصوصی چه حکمی دارد؟
ج) طبق فتوای مقام معظم رهبری توهین به مقدسات سایر مذاهب حرام است و هر عملی که موجب تفرقه بین مسلمانان شود، غیرجایزوحرام است. وشرکت دراین مجالس چنانچه موجب تقویت تفرقه افکنان باشد جایز نیست و باید پرهیز شود.
س25) نظر حضرت آقا در مورد الفاظی که در عزاداریها و نوحهها استفاده میشود و در شان یک مسلمان و حتی انسان نیست و نسبت دادن یکسری الفاظ رکیک به خود چه حکمی دارد؟
ج) در عزاداریها باید نزاکت و سنگینی و وزانت عزاداری حفظ شود. هم باید از مطالبی که حرام است - مثل کذب ویا غلو نسبت به ائمه اطهار علیهمالسلام پرهیز شود و هم از مطالبی که دون شان یک مسلمان است، پرهیز شود. چراکه اسلام پیروان خودش را وزین ، سنگین و باوقار میپسندد.
علت حرام بودن لباس شهرت همین است زیرا لباس شهرت یعنی لباس سبک، لباسی که در شان یک مسلمان نیست، لباسی که از نظر رنگ، دوخت یا کیفیت پوشیدن یا حتی اندرازه به گونهای است که اگر طرف بپوشد در جامعه انگشتنما میشود، این در شان یک مسلمان نیست. لذا در نوحهها ولو در مقام اظهار ارادت به معصومین علیهمالسلام یا به اباعبدالله علیهالسلام ازالفاظی که دون شان مسلمان است باید پرهیز شود.
س26) در مواقعی که ایام عزاداری با مناسبتهای دیگر همچون شب یلدا و یا عید نوروز همزمان میشود. پذیرایی از مهمانها با شیرینی و آجیل چه حکمی دارد؟
ج) اگراقدامی صورت گیردکه اهانت و توهین تلقی شود، یا قصد توهین و جسارت درکارباشد، حرام است و باید پرهیز شود.
س27) پرسیدند آیا انسان میتواند در هنگام سخن گفتن و توسل کردن به ائمه دستان خود را مانند دعا به سمت آسمان بگیرد؟
ج) هنگام دعا درخواست حاجت از خداوند است و ائمه اطهار علیهمالسلام واسطه فیض الهی هستند که به آنها به عنوان حجج واولیای الهی که در پیشگاه خداوند قرب و منزلتی دارند توسل می شودو آنها را واسطه قرار میگیرند. وابتغوا الیه الوسیله؛ این دستور قرآن است. بنابراین توسل به آنها به عنوان وسیله و شفیع و کسی است که در پیشگاه خداوند قرب و منزلتی دارد والا اصل حاجت از خداوند مسالت می شود. بنابراین اگرموقع دعا خدا رابه اولیاء قسم دادند و حاجتی خواستند، اشکالی ندارد. زیراین بزرگواران بندگان واقعی خدا هستند. درتشهدنمازمی گوییم اشهد ان محمد عبده و رسوله؛ یعنی حتی پیامبر صلیاللهعلیهآلهوسلم را به عنوان عبد و بنده خدا و فرستاده خدا میدانیم.
س28) منظور مقام معظم رهبری در خصوص عدم شرکت زنان در دستهجات عزاداری چیست؟ ؟
ج) اولا اگر مصداق اختلاط محرم و نامحرم باشد ،ازاین جهت حرام است چه این که بخواهند دنبال دسته عزا راه بیافتند و دسته عزاداری راه بیاندازند این هم شایسته نیست که خانمها دسته عزاداری داشته باشند؛ همان شیوه عزاداری که از قدیمالایام مرسوم بوده و خانمها هم در مجلس عزا شرکت میکردند با مراعات حدود شرعی و حجاب و عفاف،مناسب است.
س29) استفاده ازبرق شهری جهت چراغانی جلوی تکیه یا هیئت چه حکمی دارد؟
ج) اگر با مجوز قانونی باشد ووجه برق رپرداخت شود اشکالی ندارد؛ اما اگر بدون مجوز باشد، اصل کار خلاف است و موجب ضمان هم هست یعنی هزینه برق مصرفی را باید بپردازند. وعزادار سید و سالار شهیدان باید قانون نظام اسلامی را رعایت میکند .
س) با توجه به اینکه پوشیدن لباس سیاه کراهت دارد پوشیدن آن در ایام عزای سید و سالار شهیدان علیهالسلام چه حکمی دارد؟
ج) باتوجه به این که مناسب است صاحب عزا به گونهای باشد که عزاداربودنش مشخص شود، و امروزه لباس مشکی پوشیدن عزادار درایام سوگواری امام حسین علیهالسلام و ائمه بزرگوار، نشانه عزاداربودن وی است.ازاین رو، حکم کراهت را ندارد.
س30) پدرم مبلغی را به عنوان رد مظالم وصیت نموده. نظر مقام معظم رهبری در مورد اینکه این مبلغ صرف امور فرهنگی هیئتها و عزاداری امام حسین علیهالسلام و اطعام قرار گیرد چیست؟
ج) مظالم عباد که اصطلاحا میگویند رد مظالم مصرفش فقرا هستند و بنابر احتیاط باید با اجازه باشد، یعنی با دفتر حضرت آقا تماس بگیرند بعد به مصرف فقرا برسانند. بنابراین مظالم عباد را نه در عزاداری میشود خرج کرد نه در امور فرهنگی
س31) آیا میشود اضافه خرج ایام فاطمیه را در محرم خرج کرد؟
ج) اگر مردم آنچه را که به دست اندرکاران هیئت داده اند برای ایام فاطمیه داده اند، در محرم نمیتوان خرج کرد. ولی اگر به طور مطلق برای عزاداری داده باشند ، یعنی معلوم باشد برای عزاداری دادند چه ایام فاطمیه چه ایام محرم اشکالی ندارد. یا اینکه افرادی که دریافت کردند این مبالغ را اجازه گرفته اند یا وکالت تام گرفته اند برای مخارج عمومی عزاداری در ایام مختلف، آن هم اشکالی ندارد. اما اگر مشخص نباشد یعنی اجازه نگرفته باشند یا مردم داده اند برای عزاداری ایام فاطمیه، نمیشود در ایام محرم خرج کرد و عکس مطلب هم همین است.
س32) چهل روز روضه نذر کردهام اما شرایط خانهام طوری نیست که همه چهل روز را روضهخوانی داشته باشم. چکار کنم؟
ج) اگر نذر با شرایط شرعی باشد عمل به آن الزام آور است و واجب است و در صورتی که شخص دیگر توانایی عمل به نذر را نداشته باشد و نتواند عمل کند، وجوبش ساقط است. بنابراین اگر توانایی عمل به نذر را ندارید و نذرتان هم مقید بوده که در خانه باشد و الان هم در خانه نمیتوانید به آن عمل کنید دیگر واجب نیست. اما اگر نذر مطلق بوده و قبلا در خانه این مراسم را برگزار میکردید و الان اگر جای دیگر بتوانید مراسم را برپا کنید عمل به نذر واجب است. بنابراین خلاصه پاسخ سوال این شد که اگر کسی نذری کرده که با شرایط صحیح بوده و بر او واجب شده و الان دیگر توانایی عمل به آن نذر را ندارد یا از نظر مالی یا از نظر توانایی بدنی یا از جهات دیگر، الان عمل به نذر ساقط است و دیگر واجب نیست.
س33) آیا تغییر نذر از محلی به محل دیگر یا از نوعی به نوع دیگر جایز است؟ مثلا نذر داشته به عزاداران شربت بدهد و حالا چون هوا سرد شده به جایش شیر گرم بدهد.
ج) اگر نذر با شرایط شرعی باشد که از جمله آنها خواندن صیغه نذر است بگوید "لللّه علیّ" که چنین کاری انجام دهم، یا به فارسی بگوید"برای خداست به عهده من" که چنین کاری را انجام دهم دیگر تغییر در آن ممکن نیست. بنابراین نظر حضرت آقا این است که اگر به هر حال موضوع منتفی شد و نمیشود به آن عمل کرد و در حقیقت در مورد خودش خرج نمیشود، عمل به آن واجب نیست. حالا اگر دلش بخواهد ثوابی ببرد اشکالی ندارد، مثلا به جای شربت شیر گرم به عزاداران بدهد.
|