بیشک فرهنگ عاشورا در ایجاد و تداوم انقلاب اسلامی تأثیر فراوان داشته و به فرمایش حضرت امام خمینی (ره) ما هر چه داریم از محرم و صفر است و اما در این گفتار کوتاه به گوشهای از نقش فرهنگ محرم و عاشورا در دفاع مقدس میپردازیم.
برای پی بردن به عمق تأثیر فرهنگ عاشورا در دفاع مقدس باید جلوهها و یادگارهای دفاع مقدس یعنی وصیتنامهها، نوشتهها و خاطرات شهدا همچنین تابلوهای جبهه و جنگ، اسامی اماکن، مقرها، سنگرها، مناطق عملیاتی و محورها، لشکرها گردانها، گروهانها و علیالخصوص عملیاتها و رمز عملیاتها و شعرها و شعارهای جنگ را مطالعه و بررسی کرد.
با بررسی اینگونه مصادیق و آثار به جا مانده از دفاع مقدس به این نتیجه برسیم که جبهههای دفاع مقدس همچون چشمههایی بودند که از قلههای مرتفع کربلا سرچشمه میگرفتند و گویی خونی که در روز عاشورا بر خاک کربلا چکید در رگهای نوجوانان و جوانان رزمنده جاری بود.
برای نمونه شواهدی از تاریخ زرین دفاع مقدس و پیوند آن با فرهنگ عاشورایی را ارائه میکنیم.
در بخش نامها، در سراسر جبهههای دفاع مقدس و مقرهای پشت جبهه نام امام حسین (ع) و یاران باوفا و باصفای آن حضرت زینتبخش تابلوها بود که نمونههای آن عبارتند از:
نام برخی لشکرها، تیپها و گردانها
لشکر سیدالشهدا، لشکر 25 کربلا، لشکر 31 عاشورا، لشکر ثارا...، لشکر انصارالحسین (ع)، لشکر 14 امام حسین، تیپ 44 قمر بنیهاشم؛ تیپ 57 ابوالفضل. تیپ 61 محرم، گردان علیاکبر، گردان 10 سیدالشهدا، گردان حبیب ابن مظاهر و ...
نام برخی از محورهای عملیاتی مانند محور کربلا، محور عاشورا، محور امام حسین
نام برخی سنگرها و حسینیهها مانند حسینیه عاشقان کربلا، حسینیه حضرت ابوالفضل (ع)
نام اعزامهای سراسری به جبههها
در اعزامهای سراسری به جبههها، پرچمها و پردههایی در اهتزاز بود با عناوینی مانند راهیان کربلا که در تاریخ 23/8/64 به جبهه اعزام شدند، کاروان قاریان کربلا در دیماه 64 با تعداد 150 قاری قرآن شکل گرفت، کاروان انصارالحسین، کاروان وارثان عاشورا در 26 مهر 65، کاروان طلایهداران عاشورا در 4 آبان 65 و کاروان نینوایی در 17 آبان 65 شکل گرفت.
نام رمز عملیاتها
عملیات حسینابن علی با رمز جوادالائمه در منطقه میمک در تاریخ 26/6/61، عملیات مسلمابن عقیل با رمز یا ابوالفضلالعباس در غرب سومار در تاریخ 9/7/61، عملیات محرم با رمز یا زینب در منطقه عملیاتی شرهانی، عملیاتهایی به صورت پشت سر هم با نامهای تکراری مقدس مثل عاشورای یک تا چهار و کربلای یک تا پنج تماماً با رمز اسامی مقدس اهل بیت (ع).
از مجموعه 95 عملیات کوچک و بزرگ دفاع مقدس 27 عملیات نام و یا رمز عاشورایی و کربلایی دارند (19 عملیات نام و 14 عملیات رمز عاشورایی دارند).
پیشانی بندها و لباس نوشتهها
این پیشانی بندها و لباس نوشتهها حکایت از آرمانهای رزمندگان بود که زینت بخش پیشانی و لباس آنها بود. عباراتی مانند یا اباعبدا...، یا حسین، زائر کربلا، یا حسین شهید، مسافر کربلا، یا لثارات الحسین، لبیک یا اباعبدا...، یا زیارت یا شهادت، یا زینب (س)، فدای لب تشنه حسین، کربلا کربلا ما داریم میآییم و ...
تابلو نوشتهها
در طول جادهها و مسیرها عباراتی در تابلوها نوشته شده بود که حاکی از مقصد و مقصود رزمندگان بود. عباراتی مانند هیهات مناالذله، یا ثارا...، تا زندهایم رزمندهایم، هل من ناصر ینصرنی، الموت اولی من رکوب العار، انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم، گاهی تابلوها فاصله تا کربلا را نشان میداد مثلاً تا کربلا راهی نمانده و ...
وصیتنامه شهدا
بنا به اظهار رئیس بنیاد شهید در یک نمونه آماری از وصیتنامه شهیدان به طور میانگین 400 درصد راه خود را به امام حسین (ع) یا کربلا و یا عاشورا و یاران نزدیک امام حسین پیوند دادهاند و آنها را الگوی خود قرار دادهاند.
برای نمونه شهیدی در وصیتنامه خود مینویسد: «من چو سربازان امام حسین (ع)، آن 72 تن میگویم ای حسین به خدا اگر مرا هزاران بار قطعه قطعه کنند دست از دین خدا و حمایت از روح خدا بر نمیدارم و اگر با تکه تکه شدن من اسلام عزیز باقی میماند، ای گلولهها، ای خمپارهها، ای توپها، ای راکتها و ای آتشها مرا دریابید و خاکسترم کنید.»
این سخنان یادآور سخنان زهیربن قین یکی از یاران وفادار اباعبدا... خطاب به امام در عصر روز تاسوعا بود.
تطابق الگوهای عاشورا با جبههها
در جبهههای نبرد از سنین مختلف حضور داشتند که تداعی کننده، سنین مختلف یاران امام حسین بود. سیمای پیرانی که در جبهه میجنگیدند حبیبابن مظاهر را تداعی میکرد، نوجوانان به حضرت قاسم تشبیه میشدند. سرداران به حضرت ابوالفضل و جوانان به حضرت علیاکبر و مادران شهید صبوری را از حضرت زینب میآموختند حتی کودکانی که در حملات هوایی به شهادت میرسیدند به حضرت علیاصغر تشبیه میشدند.
زیستن و تنفس در فضایی همانند عاشورا، روضهخوانی، زیارت عاشورا و تکرار هر روز این یادها و زیارتها تصویر کربلا را مقابل چشم و ذهن و احساس رزمندگان قرار میداد.
پیرمردانی که در جبهه بودند احترام زیادی میان رزمندگان داشتند. برخی از پیران برای رزمندگان نقش پدری داشتند. همه را برای نماز صبح بیدار میکردند. و گاه متواضعانه لباس رزمندگان را میشستند و برخی کارهای فرهنگی میکردند و با شرکت خود در عملیاتها روحیه به رزمندگان میدادند.
آزادگان جلوههای عاشورایی در اسارت
سالهای دشوار اسارت برخی از رزمندگان یادآور روزهای دردناک اسیران کوفه و شام بود. آنها به یاد مصائب اهل بیت مصائب اسارت را به جان خریده و تحمل میکردند و خانواده خود را هم در نامههای خود به صبر و شکیبایی دعوت میکردند.
شعرها و شعارها
مداحی و محتوای مداحی زمان دفاع مقدس رنگ و بوی دیگری داشت. تلفیقی از آموزههای عاشورا و فرهنگ دفاع مقدس بود. و رنگ و بوی حماسی و عزت آفرین بود.
برای نمونه چند بیت از سرودههای شعرای دفاع مقدس را میخوانیم.
در دایره بلا بلی باید گفت / لبیک به نعره جلی باید گفت
ای صف شکنان مکتب ثارا... / جنگ شرف است یا علی باید گفت
عالم همه خاک کربلا بایدمان / پیوسته به لب خدا خدا بایدمان
تا پاک شود زمین از ابنای یزید / همواره حسین مقتدا بایدمان
ندای هل من ناصر حسینی / لبیک یا خمینی
بین به سوی حرم حسینی / لبیک یا خمینی
صداي دلنشين مداحان اهل بيت مانند حاج صادق آهنگران بسيار شورانگيز و عامل فضاي حماسي همراه با معنويت فرهنگ عاشورايي بود و در عزم راسخ بسيجيان تأثير فراواني داشت. طوري كه اغلب وي كه ايشان خوانده بود رزمندگان دفاع مقدس از حفظ ميخواندند.
در پايان نمونهاي از جملات حماسي امام كه انقلاب و دفاع مقدس را با فرهنگ عاشورا پيوند زده بيان ميكنيم.
«مردم ما ديگر به هيچ وجه حاضر نيستند تن به خواري و ذلت بدهند و مرگ سرخ را بر زندگي ننگين ترجيح ميدهند ما براي كشته شدن حاضريم و با خداي خود عهد نمودهايم كه دنباله رو امام خود سيدالشهدا باشيم.»
«تكليف ما ها را حضرت سيدالشهدا معلوم كرده است در جنگ از قلت عدد نترسيد، از شهادت نترسيد، هر مقدار كه عظمت داشته باشد مقصود و ايده انسان به همان مقداري بايد تحمل زحمت بكند.
اين كلمه «كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا» يك كلمه بزرگي است كه اشتباهي از او ميفهمد آنها چنان ميكنند كه يعني هر روز بايد گريه كرد لكن اين محتوايش غير از اين است، كربلا چه كرد؟ ارض كربلا در روز عاشورا چه نقشي را بازي كرد؟
همه زمينها بايد اينطور باشد. نقش كربلا اين بود كه سيدالشهدا با عدهاي محدود آمدند كربلا و در مقابل ظلم يزيد، در مقابل دولت جبار و در مقابل امپراطور زمان ايستادند و فداكاري كردند و كشته شدند ولي ظلم را قبول نكردند و شكست دادند يزيد، همه جا بايد اين طور باشد و همه روز بايد اينطور باشد.
در خصوص مجالس عزاداري فرمودند: اين مجالس عزاي سيدالشهدا است و مجالس دعا و دعاي كميل و ساير ادعيه است كه ميسازد اين جمعيت را.
«ما هر چه داريم از اين محرم است و اين مجالس تبليغ ما هم از محرم است. از اين قتل سيدالشهدا است و شهادت اوست. ما بايد به عمق اين شهادت و تأثير اين شهادت در عالم برسيم و توجه كنيم كه تأثير آن امروز هم هست ... الان هم ميبينيد كه در جبههها وقتي كه نشان ميدهند آنها را هم با اسم امام حسين (ع) است كه دارند جبههها را گرم نگه ميدارند.»
«جوانهاي ما حاضر باشند كه هر وقت آنها را خواستند بروند و از اسلام دفاع كنند ... تكليف بزرگ است و همه بايد اين تكليف بزرگ را بپذيريم. آخر مطلب شهادت است و وصول به بقاءا...، به حضور در محضر حضرت سيدالشهدا و امثال او و اين غايت آمال اشخاصي است كه عشق به خدا دارند.
نتيجه اينكه جملات گهربار حضرت امام خميني (ره) و فرهنگ حاكم بر 8 سال دفاع مقدس گوياي اين مطلب است كه پيام عاشورا عامل اصلي پيروزي در 8 سال دفاع مقدس بود. شجاعت، رزمندگان، ايثار و فداكاري آنها آن هم بدون هيچ چشمداشت مادي و تحمل سختيهاي جنگ نابرابر ما با دشمن همگي مرهون فرهنگ عاشورايي بود و كربلاي جبههها پيوند عجيبي با كربلاي حسيني داشت و با پيروزيهاي مكرر چشم جهانيان را خيره نموده بود و اكنون كه جهان كفر به رهبري امريكا و رژيم صهيونيستي در برابر جهان اسلام به رهبري ايران قد علم كرد. تمسك به فرهنگ عاشورايي و نهراسيدن در مقابل دشمن و عدم ذلت در برابر دشمن عامل پيروزي خواهد بود.
نویسنده : علی اصغر آخوندی
انجمن علمی آموزشی معلمان همدان
|