سازوكار پژوهش و تحقيق در حوزه دفاع مقدس

اصولاً در كشور ما «تحقيق و پژوهش» در حوزههاي مختلف از مظلوميت مضاعف نسبت به فعاليتهاي توليدي و روزمره فرهنگي، هنري و ادبي برخوردار است.

سازمانها، نهادها، مراكز، ناشران، مؤسسهها و... كارهايي مناسب و در شأن و جايگاه اين مقوله دنبال نميكنند. اعتبارها در مراكز مربوط متناسب با فعاليتهاي پژوهشي و بازخواني عميق اندوختهها نيست. بحث «پژوهش و تحقيق» اعتبار و وجهه مناسب را بهدست نياورده است. آنچه به عنوان «پژوهش و تحقيق» از آن نام برده ميشود اغلب سطح آشكار و نمايان پديدهها و موفقيتهاست و ابعاد و زواياي موضوعات را در خود جاي نداده است.
در حال حاضر به ندرت ميتوان آثاري كاملاً منطبق با معيارها و مؤلفههاي پژوهشي و قابل اعتماد را نام برد، زيرا اغلب اين آثار داراي نقاط ضعف يا ناديده است،. به هر حال ضرورت پرداختن به امر پژوهش و تحقيق در تمامي حوزههاي اجتماعي، فرهنگي، نظامي، اقتصادي، سياسي و... از امهات بلاانكار است و بدون آن هر امر توليدي و خلاقه ابتر، ناقص و ناكارآمد خواهد بود.
به اشاره ميگذريم كه در حوزه ادبيات امروز ما، انديشمندان و صاحبنظران چند اثر مناسب و مطلوب كه داراي رتبه و ويژگي كامل و بهسامان باشد سراغ دارند كه با تكيه به آن، غنا و بينيازي را در آن موضوعات معرفي نمايند؟ گرچه انبوه و كيفيت آثار فرهنگي، ادبي و هنري در كشور ما از قدمت و صلابت لازم برخوردار هستند اما ورود نسل امروز به اين حوزهها با تغيير رويكرد نهچندان بهسامان همراه شده و متأسفانه نوع كارهاي امروزي نشانگر عدم پرداختن و سرمايهگذاري لازم در اين مقولههاي تأثيرگذار است. همگان در جوامع مختلف معتقدند تا در گذشتهها و دستاوردهاي خود بررسي و ارزيابي لازم صورت ندهند كارهاي جديد نميتواند از پشتوانه لازم در جنبههاي مختلف بهرهمند شود.
كار خلاقه آن نيست كه بر داشتهها چشم ببنديم يا انكار كنيم و آنگاه چون قلم در دستهاي ماست آن را به سليقه و خواست خود به تلاطم و حركت خودمدارانه واداريم. گويا امروز برخي خود را بينياز از دانستن اندوختههاي گرانسنگ و پيشينههاي بيبديل ميدانند و باور كردهاند كه سبك و سياق نو بدون توجه به گذشتههاست.
براي آنان مهم آن است كه كار، شكل نو و غيرتكراري پيدا كند غافل از آنكه شكل بديع نيز داراي ويژگيهاي كاملاً علمي، منطقي و پشتوانههاي محكم است زيرا كه بدون آن، هر كار توليدي در اين وادي، خلاقه، زيبا و تأثيرگذار نخواهد شد. كارهاي انتزاعي و مقطّع، پيكره واحدي را نمايش نخواهند داد و تركيب و جامعيت محتوا و شكل را در خود نخواهند داشت. ظرف و مظروف متناسب و همشأن زيباست. تصويرها و عكسهاي بريده و قطعهقطعه شده، اصالت خود را در گذر زمان از دست ميدهند و ناگزير استمرار هدف و راه را بريده و بدشكل خواهند كرد.
امروز در حوزه ادبيات دفاع مقدس نيز اوضاع پژوهشهاي نظامي، سياسي و يا ادبي، فرهنگي دچار نوسانها و فراز و فرودهاي بسياري است. سالهاي اخير شاهد نزول كارهاي پژوهشي در موضوع سياسي- نظامي- در كم و كيف- بودهايم در حالي كه سالهاي قبل از آن تراكم كارهاي كمي و كيفي اين موضوع، اشتياق و باورها را در وسعت كارهاي آينده نويد ميداد.
ادبيات و هنر نيز داراي نوسانهاي بسيار متغيري بوده است. گرچه در سالهاي قبل حوزه پژوهشي ادبيات دفاع مقدس مورد بيمهري وافر بود اما در اين يكي دو سه ساله اخير با همت و انگيزههاي ستودني برخي عزيزان كارهاي اميدواركنندهاي عرضه شده و اميدهاي فراواني را براي آينده نويد ميدهد. اين وضعيت در حوزه هنر كاملاً جاي تأسف دارد، تا جايي كه شايد بهندرت بتوان كاري را در حوزه پژوهش و براي هنر دفاع مقدس برشمرد و آن را قابل اعتنا دانست.
اين آسيبشناسيها و عوامل فراز و فرود اين حوزه از كارهاي دفاع مقدس را چه سازمان يا نهادي متولي است؟ آيا صاحبنظران و دلسوزان اين عرصه ميتوانند به آماري دقيق و قابل تكيه دست يابند؟ آيا مراكزي وظيفه اجراي اين امور يا حمايت از اينگونه فعاليتهارا براي خود قايل هستند؟ اعتبار و سرمايهگذاري لازم و كافي در چه برنامههاي ساليانه يا چشمانداز بيست ساله ديده شده است و توليت آن چگونه و با چه اسباب و لوازمي همراه است؟ مكانيسم اين ساز و كار كجا ديده شده است تا اين انگيزههاي مقطع و تعهدهاي فردي به حركتي سازنده و هدفمند تبديل شود؟ بگذريم كه بايد ابتدا به اين نكته توجه كنيم كه در حوزههاي متنوع دفاع مقدس پيش و بيش از هر كار توليدي و خلاقه، بحث پژوهش، بررسي و ارزيابي، آسيبها، تهديدها، فرصتها و... شاخصترين نشانه عملكردها و تجربيات پيشين براي تدوين و اجراي برنامههاي امروزي و هدفمند براي آينده است.
امروزه مطمئن هستيم كه آنچه نظام ما  را در جهان سرافراز كرده است، عزت و اعتبار دوران دفاع مقدس است. جنبههاي مختلف سياسي، نظامي، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و... دوران دفاع مقدس نگين درخشان جغرافي، تاريخ، سياست و فرهنگ ماست كه پرچم عزتمندي را برافراشته است. به بيراهه نرويم و با تحليلهاي نهچندان منطقي به رديف كردن عوامل و انگيزههاي ديگر نپردازيم. نشانههاي ارزشي و حماسي آن دوران چيزي نيست كه بتوان بر آن پردههاي فراموشي و نسيان زد تا عمق مسايل فرهنگي و اجتماعي آن ناديده گرفته شود.
آنكه باور ندارد ميتواند سري به حوادث اخير لبنان بزند و دفاع مقدس 33 روزه اسلامي و حزبالله را بررسي كند تا مشاهده كند نام لبنان و آوازه سرافرازي او كه در تمامي صفحات رسانههاي جهان نورافشاني ميكند از چه منشأ و سرچشمهاي آغاز شده و راه را در آينده جهان باز خواهد كرد. امروز تحليلگران جهان در پس پرده مقاومت لبنان، جنبههاي ارزشي و حماسي را در مؤلفههاي باور و اعتقادات اسلامي نيروهاي بينظير حزبالله بررسي و كنكاش ميكنند.
آنان به عظمت اين رويكرد و عملكرد واقفند، اما ما با ذكر و مرور خاطرات و پيروزيها دل خوش داشتهايم بدون آنكه آن را به صورت تئوريزه و مباحث نظري و منطبق بر تجربههاي علمي و عملي استوار كنيم و آن را به عنوان مباحث علمي دانشگاهي و حوزوي تدوين و ارائه كنيم. آنقدر جامعيت و تنوع در زواياي دفاع مقدس وجود دارد كه هيچ شناگري خود را به ساحل آن نخواهد رساند.
توانستن منشأ خواستن است و خواستن منشأ انگيزه وتأمل و انديشه را در خود دارد. باورها و اعتقادات صحيح در كنار تدبير و عمل شايسته چنان خواهد شد كه گروهي با نام حزبالله در مقابل شيطانهاي بزرگ و كوچك امروزي و مسلط بر دنياي پرفريب. بايد در جنبههاي پيدا و پنهان دفاع مقدس با طرح سؤالات و ابهامات متنوع انديشه كرد و تأمل نمود.
دانش امروز ما شايد كافي نباشد اما همين دانش و تحليل موجود خواهد توانست حوزههاي ناگشوده را بر روي ما بگشايد و توسعه علم و عمل را باعث شود. قابليتها و استعدادها در حوزههاي پژوهش و تحقيق كم نيستند، آنان را باور كنيم و فرصت انديشهسازي را براي آنان فراهم آوريم.
ما نبايد بار گراني را بر دوش نسلهاي آينده قرار دهيم تا در كوير منابع دست و پا زنند و از داشتهها به برداشتهاي خود برسند. اگر امروز منابع و مراجع مورد نياز فردا را فراهم آوريم مسلماً كار خلاقه و مطلوب زودتر حاصل ميشود و حاكميت اسلام و روح مقاومت و عزت اسلامي را در پهنه اين جهان تشنه با ابزار و امكانات مورد نياز فراهم ميآوريم، ريشه محكم و تنه تناور درخت امروز ما ميتواند سايبان گستردهتر و محصول عظيمتر و طراوت و تازگي بيشتر را به همراه داشته باشد. بدانيم كه ساز و كار اين روند و ضرورت آن با شعار و اقدامات زودگذر فراهم نميشود.
همت صاحبنظران، اعتبار كافي، جايگاه و شأن لازم، تصدي و توليت شايسته، تواضع توأم با مديريت مناسب، انعطاف و مدارا، صبر و شكيبايي و سرانجام اعتقاد به اين راه از لوازم ضروري رسيدن به اين هدف مقدس است و عناوين و اقدامات عجولانه راه به جايي نخواهد برد. تنها شايستگان و دلسوزان مجرب و صاحب انديشه بر اين مدار به كمال ميرسند و غيراهل، از بينبرنده زمان و زمام خواهند شد.
منبع: همشهري آنلاين