حلقه مرگ در دستان ۲۱
كشور
در مارس ۱۹۸۶ م.
دبيركل وقت سازمان ملل خاوير پرز دكوئيار به طور رسمى عراق را متهم به استفاده از سلاح
هاى شيميايى عليه ايران كرد. در اين باره وى به گزارش ارائه شده به وسيله
كارشناسان سازمان ملل كه در فوريه همان سال براى بررسى موضوع سلاح هاى شيميايى به
ايران سفر كرده بودند، استناد كرد.
دبيركل به صراحت از رژيم عراق خواست به
نقص مقررات بين المللى خاتمه دهد و گزارش بازرسان سازمان ملل تأكيد داشت كه رژيم
عراق از سلاح هاى شيميايى در جنگ عليه ايران استفاده كرده است. با اين وجود رژيم
عراق اين موضوع را تكذيب مى كرد و متأسفانه سياستگذاران غربى ترجيح مى دادند در
اين باره سكوت كنند. ولى وقتى كه بدن مجروح و تاول زده رزمندگان ايرانى از
كنار كرخه و شلمچه براى مداوا راهى كشورهاى اروپايى شدند، دايره شواهد و مدارك دال
بر استفاده غيرانسانى رژيم عراق از مواد شيميايى كه به وسيله شركت هاى غربى در
اختيار رژيم عراق قرار داده شده بود، تكميل تر و موجب شد كه اعتراض هايى نسبت به سكوت
دولت هاى غربى درباره اين فاجعه شكل گيرد و اينك بعد از گذشت بيش از دو دهه از جنگ
تحميلى، صدام حسين كه در آن زمان موضوع حمله هاى شيميايى را انكار مى كرد، امروز
در دادگاه از اين فاجعه اسفناك به عنوان افتخارى ياد مى كند كه مدال آن را دولت
هاى غربى به گردنش انداختند.
نگاه اجمالى به
حمايت ۲۱ كشور جهان از رژيم عراق در اين فاجعه غيرانسانى، شايد تا
اندازه اى در شكافتن اين جنايت كه امروز دليل افتخار اين جنايتكار جنگى شده است بى
فايده نباشد.
> كنوانسيونى به نام منع سلاح هاى شيميايى
در طول تاريخ
تلاش هاى بسيارى براى جلوگيرى استفاده از جنگ افزارهاى شيميايى و بيولوژيك شده
است. از جمله تلاش هايى كه به تنظيم يك قرارداد بين المللى در سال ۱۹۰۷
كه از نظر حقوقى تعهدآور بود، انجاميد. ولى با شروع جنگ جهانى اول، كنوانسيون ۱۹۰۷
لاهه نتوانست از به وجود آمدن جنگ شيميايى جلوگيرى كند.
كاربرد جنگ
افزارهاى شيميايى، كشورها را به امضاى پروتكل ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵
ژنو درباره به كار نبردن جنگ افزارهاى شيميايى و بيولوژيك وادار كرد، اما توسعه
توليد يا ذخيره سازى اين گونه سلاح ها را منع نكرد. ۱۶ دسامبر ،۱۹۷۱
نشست عمومى سازمان ملل طرح قراردادى را كه كميسيون خلع سلاح ژنو براى منع، توسعه،
توليد و انباشت جنگ افزارهاى ميكروبى و سمى و نابودسازى آن ها تهيه شده بود، تصويب
كرد. در ۱۱ نوامبر ،۱۹۸۷ سازمان ملل قطعنامه
اى در مورد جنگ افزارهاى شيميايى به تصويب رساند.
كنوانسيون منع
سلاح هاى شيميايى پس از دودهه گفت وگوهاى فشرده در سال ۱۹۹۳
در پاريس امضا شد و از سال ۱۹۹۷ به اجرا درآمد كه تاكنون ۱۷۸
كشور از جمله اسپانيا، انگليس، ژاپن، ايتاليا و آلمان به عضويت كنوانسيون درآمده
اند. اين كنوانسيون
داراى يك مقدمه، ۲۴ ماده و ۲ متن پيوست است.
سازمان منع سلاح
هاى شيميايى (OPCW) وظيفه اجراى
كنوانسيون را برعهده دارد كه مقرآن در لاهه هلند است.
> ايران قربانى سلاح هاى شيميايى
ايران از جمله
كشورهايى است كه بيشترين آسيب را از به كارگيرى سلاح هاى نامتعارف در طول تاريخ
ديده است. استفاده از سلاح هاى شيميايى از سوى عراق، درحالى اتفاق افتاد كه اين
كشور جزو كشورهاى امضاكننده پروتكل ژنو در سال ۱۹۲۵
درباره منع استفاده از سلاح هاى سمى، خفه كننده و تركيبات باكتريولوژيك قرار داشت.
قربانى گرفتن سلاح هاى شيميايى باعث شد جمهورى اسلامى ايران از بدو شروع گفت
وگوهاى مربوط به تدوين كنوانسيون در ژنو و همچنين در كميسيون مقدماتى آن جزو فعال
ترين كشورهاى عضو باشد. ايران در سال ۱۹۹۷ . م با تصويب
مجلس شوراى اسلامى به كنوانسيون پيوست و از همان آغاز همواره عضو شوراى اجرايى
سازمان بوده و حضورى فعال و تأثيرگذار در سازمان OPCW داشته است.
در طول جنگ
تحميلى، رژيم عراق بارها از سلاح شيميايى استفاده كرد. به طورى كه بنابه گزارش
رسمى ايران به كنفرانس خلع سلاح، تعداد اين حملات توسط عراق از دى ماه ۱۳۵۹
تا اسفند ۱۳۶۶ در مجموع به ۲۴۲ مورد
رسيده بود كه قربانيان آن ۴۴ هزارنفر ذكر شده است كه از آن تاريخ
تاكنون اين رقم به يكصدهزار نفر افزايش يافته است. همچنين بنا بر همين گزارش عراق
در طول جنگ تحميلى از ۶ هزار بمب شيميايى عليه ايران استفاده كرده است .
به گفته دكتر
حسين شهرستانى، از دانشمندان هسته اى عراق، از سال ۱۹۸۰ م. (۱۳۵۹) برنامه سلاح هاى كشتار جمعى عراق آغاز شد و در بخش شيميايى
در سال ۱۹۸۲م. (۱۳۶۱) با كمك چند
شركت آمريكايى با استفاده از گاز اعصاب و سارين افزايش پيدا كرد.
عراق تا پايان
سال ۱۳۶۴ مقدار ۱۰ تن از انواع گازها را در
يك ماه توليد مى كرد كه در پايان سال ۶۵ اين مقدار به بيش از ۵۰
تن در ماه افزايش يافت و در پايان سال ۶۷ عراق مى توانست بيش از ۷۰
تن گاز خردل و ۶ تن از هر يك از گازهاى «تابون» و «سارين» توليد كند.
توانمندى عراق
در توليد گازهاى شيميايى با همكارى و حمايت بسيارى از شركت هاى آمريكايى و اروپايى
و ديگر كشورها ايجاد شد.
روزنامه
الكترونيكى القبس از زبان كارشناسان و گزارش ارسالى از عراق، مى نويسد: ۹۲
شركت آلمانى، عراق رابه سلاح هاى شيميايى و هسته اى مجهز كردند و ۲۲
شركت آمريكايى، ۲۳ شركت انگليسى، ۲۱ شركت فرانسوى، ۱۸
شركت اتريشى، ۱۱
شركت بلژيكى، ۱۵
شركت ايتاليايى، ۱۳ شركت سوئيسى، ۷ شركت اسپانيايى، ۳
شركت ژاپنى، ۴ شركت هندى، ۵ شركت كره اى و ۳ شركت چينى و تعدادى
از شركت هاى آرژانتينى، برزيلى، مصرى، اردنى و ۴۰ شركت روسى و
اوكراينى در ليست فروشندگان سلاح هاى شيميايى و هسته اى به عراق قرار دارند كه
درمجموع به ۲۷۸
شركت اشاره شده
است.
از سوى ديگر
براساس تحقيقات به عمل آمده از سوى انجمن حمايت از قربانيان سلاح هاى شيميايى، ۴۴۵
شركت از سراسرجهان در طول ۸ سال جنگ تحميلى ارتش صدام را در زمينه هاى مختلف
نظامى بويژه توليد سلاح هاى شيميايى حمايت مى كردند.
> ليست شركاى جرم شيميايى صدام
براساس تحقيقات
انجمن حمايت از قربانيان سلاح هاى شيميايى از ميان ۴۴۵ شركت
تجهيزكننده ارتش صدام در زمينه هاى مختلف بخصوص سلاح هاى شيميايى، شركت هايى از
ژاپن، هلند، سوئد، بلژيك، اسپانيا، فرانسه و آلمان سهم بيشترى داشتند.
بنابراين تحقيق،
شركت هاى فناك (Fanuc) ،
هماماتسافترنكيس كاكا (Hammamatsu
photonics kk)، ان.اى.سى (nec) ،
اوساكا (Osaka) و ويدا (waida) ازجمله شركت هاى ژاپنى هستند كه در برنامه هسته اى صدام
حسين، او را يارى دادند.
از كشور هلند
نيز شركت هاى «مل كمى بى وى» (Melchemie
B.V) و «كى بى اس هلند بى وى» (KBSHolland
B.V) در برنامه تسليحاتى شيميايى و شركت تجهيزات «ان وى دلف» (Delf Instruments N.V) درامور پشتيبانى نظامى و ساخت آزمايشگاهى
نظامى براى وزارت دفاع، صدام را تأمين مى كردند.
شركت «مل كمى»
از سال ۱۹۶۹م. با عراق روابط تجارى داشت و به گفته «آى
اوزند كمپ» مدير اين شركت، شركت او در سال ۱۹۸۴ م. برابر ۱۰
ميليون دلار مواد شيميايى به عراق صادر كرد.
طبق سندهاى
دفاتر اين شركت درفهرست سفارش خريد عراق، يك هزار تن كلرورنيونيل، ۲۰
تن فلوئور هيدروژنه پتاسيم، ۶۰ تن اكسى كلرور فسفر، ۵ تن
اسيدفلوئوريدريك و ۱۵۰ تن الكل ايزوپروپيل به چشم مى خورد.
اسناد دادگاه آلمان نيز نشان مى دهد كه همه اين مواد به مجتمع سامرا ارسال شده
بود. به احتمال زياد همه آنها در توليد گاز خفه كننده به كار رفته است.
از سوئد نيز
شركت «سب - اسكانيا» (saab-scania) در برنامه موشكى
و شركت «اب ب» (ABB) در برنامه هسته
اى، رژيم بعث را يارى كرده اند.
شركت «تربلام» (Treblam)،
در برنامه تسليحات شيميايى و شركت اسپانيايى «دونابت» (Donabet) در برنامه موشكى، شركت «زاير» (Zayer) در برنامه هسته اى از اسپانيا رژيم صدام
را تأمين كرده اند. همچنين شركت اسپانيايى «آلاوساس ياكس
ياك» ساخت فيوز براى ماشه هاى الكترونيكى مخصوص انفجار بمب را برعهده داشته است.
از بلژيك شركت
هاى بازرگانى «كرفت آن يو» (NUkraft
mereanfile) و «پتروليوم فيليپس» (Philips petroleum) در زمينه برنامه تسليحات شيميايى، شركت
«ا آى بى اينستروبل) (OIB Instrubet) در زمينه
پشتيبانى نظامى و ساخت آزمايشگاه هاى نظامى براى وزارت دفاع، شركت هاى «رئوئيز
بلژيك» (Poudries Reunies Bleges SA) شركت تحقيقاتى
فضايى (Space Research corp) در زمينه برنامه
موشكى و شركت هاى «بوهلر ادلستال» (Boehler
Edelstahl) و «سباترا» (Sebatra) در زمينه برنامه
هسته اى با صدام همكارى داشتند. در سال ۱۳۶۱ وزارت صنايع
و پتروشيمى دولت عراق براى خريد ۵۰۰ هزار كيلوگرم موادشيميايى
موسوم به «تيئوديگليكون» براى توليد عوامل غيراعصاب به بلژيك سفارش داد.
دولت عراق در
ژوئن ۱۹۸۲ قراردادى به ارزش ۸۳۰ ميليون
دلار با يك شركت بلژيكى امضا كرد تا پناهگاه هاى پيشرفته اى براى صدام بناكند كه
اين شركت بيشتر كارهاى ساختمانى مجتمع پتروشيمى «القائم» را نيز انجام داده بود.
از فرانسه نيز
شركت حفاظتى «اس ا» (protect SA) در زمينه
تسليحات شيميايى، شركت «تامسون سى پى اس» (Thomson CPS)
در زمينه
پشتيبانى نظامى و ساخت آزمايشگاه هاى نظامى براى وزارت دفاع، رژيم صدام را تأمين
مى كردند.
روزنامه چپ گراى
آلمانى «داى تاك زايتونگ» در دسامبر ۲۰۰۲ گزارش ۱۲
هزار صفحه اى را كه عراق درباره برنامه تسليحاتى خود به سازمان ملل ارائه كرده
بود، منتشر كرد.
در اين گزارش
عراق از شركت هاى Denobate و Zayere
اسپانيا به
عنوان فروشنده راكت يا موشك و سلاح هاى اتمى نام برده و شركت Trebeian را نيز فروشنده
سلاح هاى شيميايى معرفى كرده است.
شركت Expal هم از سال ۱۹۷۶م. بمب هايى را به
عراق منتقل و در سال ۱۹۸۲ م، يك ميليارد ESP اسلحه به عراق صادر كرده است.
طبق گزارشى در
سال ۱۹۸۶م. يك فروند كشتى حامل ۶۸ تن بمب
شيميايى متعلق به شركت
Expal هنگام بارگيرى
در «سانتاندر» در شمال اسپانيا متوقف شد، اما پس از آن به راه خود ادامه داده بود.
در آوريل ۱۹۸۵
م. در جريان يك ماجراى هواپيمايى در پايگاه نظامى اسپانيا در نزديكى مادريد، يك
هواپيماى بوئينگ حامل «ناپالم» و گاز خردل دچار سانحه شد و معلوم شد كه شركت Expal براى عراق سلاح هاى گفته شده را توليد كرده بود.
شركتECIA - based Markina در سال ۱۹۸۲م.
مقدار زيادى اسلحه به ارزش ۳ ميليارد و ۵۰۰ ميليون تومان
به عراق حمل كرده بود.
براساس گزارش
ها، در اواسط ۱۹۸۰م. تا ۸۷ شركتى به نام
«تكنولوژى بين المللى» مقدار ۵ هزار و ۵۰۰ تن مواد منفجره
و مهمات به ارزش تقريبى ۵ ميليارد و ۱۰۰ ميليون تومان به
عراق فروخته بود.
> آلمان، شريك اصلى جرم
تحقيقات انجام
شده حاكى از آن است كه يك سوم از مجموع ۴۴۵ شركت غربى كه در
تجهيز ماشين جنگى عراق در زمينه هاى مختلف به ويژه سلاح هاى شيميايى نقش داشته
اند، آلمانى بوده كه علاوه بر فروش به آموزش نيروهاى عراقى در جنگ تحميلى براى
استفاده از اين سلاح هاى شيميايى عليه ايران، مبادرت كرده اند.
نكته مهمى كه در
اين ميان وجوددارد، آن است كه برخى از همه شركت هاى يارى كننده به صدام، جنبه صورى
داشته است و بعد از اجراى اهداف موردنظر خود ازميان رفته و يا اين كه برخى دولت
هاى شركت هاى تابعه از فعاليت آنها اطلاعى نداشته و پس از كسب آگاهى از كمك هاى
اين شركت ها به رژيم بعث، آنها را تحت پيگرد قرارداده و يا از كنار اين مسأله
گذشته اند.
گزارش ۱۲
هزار صفحه اى عراق درباره تسليحات اين كشور، حاوى اخبار پرسروصدايى درمورد آلمان
به نام «برلين» است. در اين گزارش به تفصيل بيان شده كه بين شركت هاى نظامى آلمان
و عراق چه دادوستدهاى تسليحاتى انجام شده است.
در اين گزارش ۱۲
هزار صفحه اى كه روزنامه «تاگس زايتونگ» بخش هاى محرمانه آن را منتشر كرده است از
آلمان با نام مهمترين تجهيزكننده انبارهاى تسليحاتى صدام ياد شده است.
برخى از اسامى
شركت هاى آلمانى كه در گزارش عراق به سازمان ملل آمده عبارتند از: «دايملر، من،
زيمنس، بنز، كيوكلپ، هوچست، كلوچنر، كارلزيس». شركت كارل كلوب
كه از سال ۱۹۷۷ م، با عراق همكارى داشته، تجهيز دو
كارخانه اصلى حشره كشى و مواد شوينده بغداد را بر عهده داشته و در گزارش ۱۲
هزار صفحه اى عراق به سازمان ملل، اين شركت يكى از بزرگترين تجهيزكنندگان برنامه
شيميايى و تسليحاتى عراق بوده است.
شركت «كارل
كلوب» ۶ خط توليد سلاح شيميايى جداگانه به نام هاى احمد، على، محمد، عيسى،
مدار و قاضى ايجاد كرد. ساخت نخستين آنها در سال ۱۹۸۳م و
آخرين آن در سال ۱۹۸۶ م تكميل شد و در اين كارخانه ها از
گاز «خرددل» و «اسيد پروسيك» تا گازهاى اعصاب «سارين» و
«تابون» توليد مى شد.
براساس گزارش عراق همچنين شركت Preussage از بزرگترين
تجهيزكنندگان مواد شيميايى در زمينه گاز اعصاب سارين بوده است.
شركت «كارل
كلوب» و «پيولوت پلنت» (برنامه شيميايى) فروش و خدمات ميليون ها دلار تجهيزات براى
۶ كارخانه شيميايى جدا از هم در عراق و تهيه آزمايشگاه هاى پيشرفته براى اين
كشور را به منظور گسترش، توسعه گاز اعصاب و حمايت مهندس هاى مكانيك آلمانى از
وزارت صنايع و صنايع نظامى عراق بر عهده داشتند.
شركت «ريننگ
هوس» (برنامه شيميايى) نيز تهيه همه فسفريل براى توليد تسليحات شيميايى و شركت
«پروپيچ» (برنامه شيميايى) همكارى با شركت
«كارل كلوب» و شركت WET ( شركت تجارى
مهندسى آب) ، (برنامه شيميايى و شايد ميكروبى) را بر عهده داشتند.
تهيه و فروش
مواد اعصاب، تجهيزات شيميايى به ارزش ۱۰ ميليون دلار، ده ها تن مواد
شيميايى از جمله تركيبات گاز اعصاب و فلوريد سديم و ترى كلريد، تهيه ماشين آلات
براى تبديل راكت ۱۲۳ ميليمترى به تجهيزات شيميايى، تهيه روزانه ۱۷/۶ تن كلريدفسفر،
فروش تجهيزات به كارخانه تسليحات شيميايى «فلوجه و اثير»
از جمله فعاليت هاى اين شركت ها بوده است.
شركت «گوسا»
سازنده سيلكون پى بود كه شباهت زيادى به سيانور هيدروژن داشت كه عراق در سال ۱۹۸۵م.
آن را عليه ايران استفاده كرد.
شركت «بوسوائو»
و «كناور» در اكسبورگ پناهگاه پيشرفته اى براى صدام در زير كاخ رياست جمهورى بنا
كرد و شركت «هى برگر» ساخت واحد جداكننده در مجتمع شيميايى سامرا و توليد تابون را
بر عهده گرفت.
شركت «هى برگر»
همچنين بخش عمده كار تسليحاتى آن را به شركت «لوديگ همر» از «كلانوسيت هايم»،
واگذار كرد.
گرى ملهولين
استاد حقوق دانشگاه ويسكانسين در ۲۲ مارس ۲۰۰۰م
. مى گويد: «نه تنها شركت
هاى آلمانى بزرگترين فروشنده سلاح هاى شيميايى به عراق بودند، بلكه اين شركت ها
موادى را به عراق مى فروختند كه در افزايش برد گلوله هاى اسكاد به عراق كمك مى كرد.»
نام ۸۰
شركت آلمانى موجود در گزارش ۱۲ هزار صفحه اى عراق به سازمان ملل از
اين گزارش حذف شده است.
در ميان كشورهاى
كمك كننده به عراق، كشور آلمان شبكه وسيع قوانين و مقرراتى را به منظور كنترل
صادرات مواد تشكيل دهنده سلاح هاى شيميايى، تركيبات بيمارى زا، تجهيزات مربوط به
سلاح هاى بيولوژيكى و شيميايى دو منظوره يا اشكال ديگر همكارى را با طرح هاى موشكى
يا سلاح هاى ميكروبى و شيميايى خارجى دارد.
> حمايت شيميايى آلمان از عراق در گذر زمان
تاريخچه تلاش
هاى كنترل صادرات توليد سلاح آلمان به سال ۱۹۸۴.م برمى
گردد. زمانى كه دولت
فدرال آلمان كنترل هايى را بر ۴ ماده تشكيل دهنده سلاح هاى شيميايى اعمال مى
كرد. آلمان همچنين در آگوست ۱۹۸۴.م قانون جديدى را در
مورد دادن مجوز به كارخانه هاى شيميايى و تجهيزات شيميايى خاصى كه براى توليد مواد
سازنده سلاح هاى شيميايى مناسب هستند، وضع و اعمال كرد.
در اواسط سال ۱۹۸۳
كار بر روى كارخانه هاى توليد حشره كش در سلمان پاك در حال اتمام بود كه بيش از ۱۰
شركت شيميايى آلمانى در اين كار به عراق كمك كردند. تجهيزات و وسايلى كه آلمان
براى طرح هاى سامرا و سلمان پاك مى فرستاد، به قدرى تخصصى و غيرمعمولى بود كه
ارسال آنها بايد زنگ خطرى را در دستگاه هاى دولتى آلمان به صدا درمى آورد.
گزارش گمرك
آلمان در سال ۱۹۸۷.م حاكى است كه فروش دستگاه تهيه هوا و ۴
واحد جداساز گاز مسموم كننده به عراق به موجب قوانين آلمان در مورد مواد و تجهيزات
بسيار سمى ممنوع بوده است اما شركت «هى برگر» همه اين مواد را به عراق صادر كرد بى
آن كه كسى از او سؤالى كند.
در سپتامبر ۱۹۸۳
كارخانه توليد گاز سمى سامرا با نظارت مهندس هاى شركت هاى «كارل كلوب»،
«پروسچ» و ديگر شركت هاى آلمانى راه اندازى شد.
كارشناسان سلاح
هاى شيميايى آلمان شرقى نيز پيش از آن كارخانه اى در سامرا راه انداخته بودند و
افسران عراقى را در مورد به كارگيرى گاز خردل و گاز فلج كننده اعصاب در ميدان نبرد،
تعليم مى دادند. در دسامبر ۱۹۸۳ (آذر ۱۳۶۲) نخستين توليد كارخانه سامرا به نام «ايپريت» يا گاز خردل
آماده شد و نيروهاى عراقى در برابر حمله نيروهاى ايرانى از آن استفاده كردند.
بنا به گزارش بى
بى سى در سپتامبر ۱۹۸۳ دولت ريگان رئيس جمهورى وقت آمريكا،
يك كارگزار اطلاعاتى ملى را مأمور بررسى گسترش سلاح هاى شيميايى در جهان سوم كردكه
در گزارش اين كارگزار از دولت آلمان به خاطر جلوگيرى نكردن از شركت هاى آلمانى طرف
قرارداد، انتقاد شده و آمده بود:
«آلمان غربى كمك هاى فنى را در تهيه گاز ناتوان كننده اعصاب فراهم كرده است.»
در تحقيقات
اوليه گمرك آلمان غربى، مورخ ۵ نوامبر ۱۹۸۷. م از ۷
شركت كه با كارخانه سامرا همكارى داشتند، نام برده شد.
كارل كلوب، شركت
تجهيزات مهندسى پيلوت پلانت، هى برگر، موديگ همن پرولچ، صنايع تكنيكى دبيل جيكوب و
شركت مهندسى تجارى آپ سايپترا.
حميرا حيدريان
روزنامه ايران - سه شنبه ۵ دى ۱۳۸۵