بسم الله الرحمن الرحيم
مبحث 1 و 2: تفسير آية نور
تفسير آيه نور PAGEREF _Toc67982914 \h 2 تفسير علامه طباطبايي از آيه مباركه نور PAGEREF _Toc67982915 \h 4 بحث فلسفي علامه در حقيقت مطلقه مشيّت خداوند و يخلق الله ما يشاء PAGEREF _Toc67982916 \h 19 بحث روايي علامه طباطبايي در تفسير آيه مباركه نور PAGEREF _Toc67982917 \h 21 معني و مفاد ولايت خداوند PAGEREF _Toc67982918 \h 24 اعتقاد طوائف مسلمانان دربارة اينكه خداوند نور آسمانها و زمين است. PAGEREF _Toc67982919 \h 27 وهّابيه و حنبليه معتقد به جسميّت خدا ميباشند. PAGEREF _Toc67982920 \h 27 معني نور: الظّاهِرُ بِذاتِهِ الْمُظْهِرُ لِغَيْرِهِ. PAGEREF _Toc67982921 \h 32 مواردي كه در قرآن و اخبار، به انوار معنويّه، اطلاق نور شده است. PAGEREF _Toc67982922 \h 34 موارديكه در «نهج البلاغة» و اخبار، لفظ نور در نور معنوي آمده است PAGEREF _Toc67982923 \h 36 اخبار و روايات وارده در «اوّلُ ما خَلَقَ اللهُ».. PAGEREF _Toc67982924 \h 38 نخست آفريدة خدا، حقيقت محمّديّه است PAGEREF _Toc67982925 \h 41 انسان كامل: كسي كه در او تمام شؤون آية نور تجلّي دارد. PAGEREF _Toc67982926 \h 47 دعاهائي كه در آنها به خداوند، نور طلاق شده است PAGEREF _Toc67982927 \h 48 تطبيق آية نور بر خمسة طيّبه PAGEREF _Toc67982928 \h 53 روايات وارده در خلقت ائمّه عليهم السّلام PAGEREF _Toc67982929 \h 55 اصل طينت ائمّه عليهم السّلام نور است PAGEREF _Toc67982930 \h 56 كيفيّت اشتقاق نور ائمّه عليهم السّلام از نور واحد.. PAGEREF _Toc67982931 \h 58 حضرت فاطمة الزّهراء از رجال آية نور و در بيوت آن هستند.. PAGEREF _Toc67982932 \h 60
تفسير آيه نور PAGEREF _Toc67982914 \h 2
تفسير علامه طباطبايي از آيه مباركه نور PAGEREF _Toc67982915 \h 4
بحث فلسفي علامه در حقيقت مطلقه مشيّت خداوند و يخلق الله ما يشاء PAGEREF _Toc67982916 \h 19
بحث روايي علامه طباطبايي در تفسير آيه مباركه نور PAGEREF _Toc67982917 \h 21
معني و مفاد ولايت خداوند PAGEREF _Toc67982918 \h 24
اعتقاد طوائف مسلمانان دربارة اينكه خداوند نور آسمانها و زمين است. PAGEREF _Toc67982919 \h 27
وهّابيه و حنبليه معتقد به جسميّت خدا ميباشند. PAGEREF _Toc67982920 \h 27
معني نور: الظّاهِرُ بِذاتِهِ الْمُظْهِرُ لِغَيْرِهِ. PAGEREF _Toc67982921 \h 32
مواردي كه در قرآن و اخبار، به انوار معنويّه، اطلاق نور شده است. PAGEREF _Toc67982922 \h 34
موارديكه در «نهج البلاغة» و اخبار، لفظ نور در نور معنوي آمده است PAGEREF _Toc67982923 \h 36
اخبار و روايات وارده در «اوّلُ ما خَلَقَ اللهُ».. PAGEREF _Toc67982924 \h 38
نخست آفريدة خدا، حقيقت محمّديّه است PAGEREF _Toc67982925 \h 41
انسان كامل: كسي كه در او تمام شؤون آية نور تجلّي دارد. PAGEREF _Toc67982926 \h 47
دعاهائي كه در آنها به خداوند، نور طلاق شده است PAGEREF _Toc67982927 \h 48
تطبيق آية نور بر خمسة طيّبه PAGEREF _Toc67982928 \h 53
روايات وارده در خلقت ائمّه عليهم السّلام PAGEREF _Toc67982929 \h 55
اصل طينت ائمّه عليهم السّلام نور است PAGEREF _Toc67982930 \h 56
كيفيّت اشتقاق نور ائمّه عليهم السّلام از نور واحد.. PAGEREF _Toc67982931 \h 58
حضرت فاطمة الزّهراء از رجال آية نور و در بيوت آن هستند.. PAGEREF _Toc67982932 \h 60
مبحث 3 و 4: خدا را ميتوان ديد
آية: سَنُرِيهِمْ ءَايَـ'تِنَا فِي الاْ´فَاقِ وَ فِي´ أَنفُسِهِمْ.. PAGEREF _Toc68088034 \h 3 ضمير «أَنـَّهُ الْحَقُّ» بر ميگردد به مقدّر مأخوذ از «سَنُرِيهِمْ ءَايَـ'تِنَ».. PAGEREF _Toc68088035 \h 4 خداوند در آيات آفاقي و انفسي ظهور دارد وليكن مردم در لقاي او شكّ دارند.. PAGEREF _Toc68088036 \h 7 خدا را با خدا، نه با غير او، ميتوان شناخت PAGEREF _Toc68088037 \h 12 ابيات رفيعة شبستري در عدم امكان شناخت خدا از غير خدا PAGEREF _Toc68088038 \h 14 اعتقاد علماء راجع به دو دسته از اخبار رؤيت پروردگار. PAGEREF _Toc68088039 \h 17 قاعدة: لا يَعْرِفُ شَيْءٌ شَيْئًا إلاّ بِما هُوَ فيهِ مِنْهُ. PAGEREF _Toc68088040 \h 19 قابليّت انسان در آفرينش، نامتناهي است PAGEREF _Toc68088041 \h 21 امكان معرفت تامّه و لقاي حقيقيّة خدا براي مقرّبان درگاه وي PAGEREF _Toc68088042 \h 25 ديدار پيغمبر اكرم خدا را در شب معراج، و وحيِ به او PAGEREF _Toc68088043 \h 27 كيفيّت لقاء پيامبر، خداوند را در ليلة معراج PAGEREF _Toc68088044 \h 29 آيات سورة النّجم دلالت بر ديدار پيامبر، خدا را در معراج دارد. PAGEREF _Toc68088045 \h 33 بحث علاّمة طباطبائي دربارة آيات سورة النّجم و روايات وارده در رؤيت پيغمبر، خدا را در معراج PAGEREF _Toc68088046 \h 35 گفتار بيضاوي در تفسير آيات معراج PAGEREF _Toc68088047 \h 42 كلام جبرئيل: لَوْ دَنَوْتُ أَنْمُلَةً لاَحْتَرَقْتُ... PAGEREF _Toc68088048 \h 43 لِي مَعَ اللَهِ وَقْتٌ لاَ يَسَعُنِي فِيهِ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لاَ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ.. PAGEREF _Toc68088049 \h 46 هرچه غير خداست حجاب است، و تا حجاب هست معرفت تامّه حاصل نخواهد گشت PAGEREF _Toc68088050 \h 52 ابيات حكيمانة مجنون راجع به معشوقهاش ليلي PAGEREF _Toc68088051 \h 54 جَلَّ جَنابُ الْحَقِّ عَنْ أنْ يَكونَ شَريعَةً لِكُلِّ وارِدٍ. PAGEREF _Toc68088052 \h 57 اشعار إبراهيم بن أدهم دربارة محبّت و عشق به خداوند.. PAGEREF _Toc68088053 \h 58 بيان حال سيّد الشّهداء عليه السّلام در خلوت با محبوب PAGEREF _Toc68088054 \h 61 عظمت اوج عرفاني سيّد الشّهداء عليه السّلام، بيان وَ هُوَ بِالاْفُقِ الاْعْلَي' ميباشد.. PAGEREF _Toc68088055 \h 63
آية: سَنُرِيهِمْ ءَايَـ'تِنَا فِي الاْ´فَاقِ وَ فِي´ أَنفُسِهِمْ.. PAGEREF _Toc68088034 \h 3
ضمير «أَنـَّهُ الْحَقُّ» بر ميگردد به مقدّر مأخوذ از «سَنُرِيهِمْ ءَايَـ'تِنَ».. PAGEREF _Toc68088035 \h 4
خداوند در آيات آفاقي و انفسي ظهور دارد وليكن مردم در لقاي او شكّ دارند.. PAGEREF _Toc68088036 \h 7
خدا را با خدا، نه با غير او، ميتوان شناخت PAGEREF _Toc68088037 \h 12
ابيات رفيعة شبستري در عدم امكان شناخت خدا از غير خدا PAGEREF _Toc68088038 \h 14
اعتقاد علماء راجع به دو دسته از اخبار رؤيت پروردگار. PAGEREF _Toc68088039 \h 17
قاعدة: لا يَعْرِفُ شَيْءٌ شَيْئًا إلاّ بِما هُوَ فيهِ مِنْهُ. PAGEREF _Toc68088040 \h 19
قابليّت انسان در آفرينش، نامتناهي است PAGEREF _Toc68088041 \h 21
امكان معرفت تامّه و لقاي حقيقيّة خدا براي مقرّبان درگاه وي PAGEREF _Toc68088042 \h 25
ديدار پيغمبر اكرم خدا را در شب معراج، و وحيِ به او PAGEREF _Toc68088043 \h 27
كيفيّت لقاء پيامبر، خداوند را در ليلة معراج PAGEREF _Toc68088044 \h 29
آيات سورة النّجم دلالت بر ديدار پيامبر، خدا را در معراج دارد. PAGEREF _Toc68088045 \h 33
بحث علاّمة طباطبائي دربارة آيات سورة النّجم و روايات وارده در رؤيت پيغمبر، خدا را در معراج PAGEREF _Toc68088046 \h 35
گفتار بيضاوي در تفسير آيات معراج PAGEREF _Toc68088047 \h 42
كلام جبرئيل: لَوْ دَنَوْتُ أَنْمُلَةً لاَحْتَرَقْتُ... PAGEREF _Toc68088048 \h 43
لِي مَعَ اللَهِ وَقْتٌ لاَ يَسَعُنِي فِيهِ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لاَ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ.. PAGEREF _Toc68088049 \h 46
هرچه غير خداست حجاب است، و تا حجاب هست معرفت تامّه حاصل نخواهد گشت PAGEREF _Toc68088050 \h 52
ابيات حكيمانة مجنون راجع به معشوقهاش ليلي PAGEREF _Toc68088051 \h 54
جَلَّ جَنابُ الْحَقِّ عَنْ أنْ يَكونَ شَريعَةً لِكُلِّ وارِدٍ. PAGEREF _Toc68088052 \h 57
اشعار إبراهيم بن أدهم دربارة محبّت و عشق به خداوند.. PAGEREF _Toc68088053 \h 58
بيان حال سيّد الشّهداء عليه السّلام در خلوت با محبوب PAGEREF _Toc68088054 \h 61
عظمت اوج عرفاني سيّد الشّهداء عليه السّلام، بيان وَ هُوَ بِالاْفُقِ الاْعْلَي' ميباشد.. PAGEREF _Toc68088055 \h 63
مبحث 5 تا 8: خداوند عاشق ماسوي، و ماسوي عاشق اوست
تفسير آية: يَـ'أَيـُّهَا الاْءنسَـ'نُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَي' رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَـ'قِيهِ. PAGEREF _Toc68390770 \h 4 كلام شيخ بهائي راجع به «رسالة عشق» أبوعلي سينا PAGEREF _Toc68390771 \h 7 «رسالة عشق» بوعليّ: خداوند و جميع موجودات امكانيّه صاحب عشق هستند. PAGEREF _Toc68390772 \h 10 بيان عشق در نفوس متألّهه ، از «رسالة عشق» ابن سينا PAGEREF _Toc68390773 \h 13 اثبات صدر المتألّهين ، سريان عشق را در جميع موجودات به وجه احسن ردّ صدر المتألّهين بر شيخ الرّئيس دربارة عشق در بسائط غير حيّه PAGEREF _Toc68390774 \h 17 صدر المتألّهين: تعلّق عشق به جسم و جسمانيّات محال است PAGEREF _Toc68390775 \h 19 اتّصال واقعي ميان دو جسم محال است ؛ تعشّق ميان دو جسم محال است PAGEREF _Toc68390776 \h 23 تجرّد نفس ، موجب بقاي او و فناي در ذات خداست PAGEREF _Toc68390777 \h 26 بايد چشم را از ديدن غير پاك كرد. PAGEREF _Toc68390778 \h 29 فرياد مجنون هنگام فَصْد ، از نيشتر خوردن بر رگ ليلي PAGEREF _Toc68390779 \h 31 خدا را با خدا بايد شناخت ؛ «آفتاب آمد دليل آفتاب» PAGEREF _Toc68390780 \h 32 «عاشقان ، كشتگان معشوقند» PAGEREF _Toc68390781 \h 34 كلام اميرالمؤمنين عليه السّلام: الْبَعْرَةُ تَدُلُّ عَلَي الْبَعِيرِ ، وَ الرَّوْثَةُ تَدُلُّ عَلَي الْحَمِيرِ. PAGEREF _Toc68390782 \h 37 اكتفا كردن به «دينُ العجائز» موجب خسران و ندامت و حسرت است PAGEREF _Toc68390783 \h 39 اشعار بلند پاية شبستري در لزوم حركت به سمت خداوند. PAGEREF _Toc68390784 \h 41 شرح «مفاتيح الاءعجاز» در اشعار «گلشن راز» PAGEREF _Toc68390785 \h 44 مراتب ظهورات خداوند در عوالم ، غير متناهي است PAGEREF _Toc68390786 \h 48 «سيمرغ» ذات واحد مطلق و «كوه قاف» حقيقت انساني است PAGEREF _Toc68390787 \h 51 بهشت و دوزخ را مظاهري در جميع عوالم الهي موجود ميباشد. PAGEREF _Toc68390788 \h 53 ادلّة مثبتة وجود بهشت و دوزخ در عوالم بعد از عالم دنيا PAGEREF _Toc68390789 \h 56 عوالم خمسه: لاهوت ، جبروت ، ملكوت ، مُلك و ناسوت PAGEREF _Toc68390790 \h 58 جابلقا مجمع البحرين الوهيّت و امكان ، و جابلسا تعيّن نشأة انساني است جابُلْقا عالم مثال در مشرق ارواح ، و جابُلْسا عالم مثال در مغرب است PAGEREF _Toc68390791 \h 62 جمع آوردن مشارق و مغارب در قرآن اشاره است به عدم انحصار عوالم در عالم ظاهر PAGEREF _Toc68390792 \h 66 دوازده بار بايزيد را به جرم الحاد ، از بسطام بيرون كردند. PAGEREF _Toc68390793 \h 67 در حشر معلوم شود كه غير از حقّ تعالي همه سراب بودهاند. PAGEREF _Toc68390794 \h 70 تحريص و ترغيب به مكاشفات و تجلّيات و سَيَران به عوالم لطيفه PAGEREF _Toc68390795 \h 75 براي سير عوالم ربوبي ، ارشاد استاد كامل لازم است تا فرصت باقي ميباشد بايد دست به سلوك و راه عرفان زد. PAGEREF _Toc68390796 \h 78 انساني كه دنبال خودشناسي نرود ، محرومترين خلائق است PAGEREF _Toc68390797 \h 80 راه وصول به معرفة الله ، عبور از نفس پرستي است PAGEREF _Toc68390798 \h 84 در راه وصول به معرفة الله ، اقتصار به مجرّد تقليد مستحسن نيست PAGEREF _Toc68390799 \h 85 مراد از « عَلَيْكُمْ بِدينِ الْعَجآئِزِ » امر به انقياد محض است نه نهي از تفكّر در معرفة الله PAGEREF _Toc68390800 \h 88 تا سالك از همه چيز نگذرد ، به مراد نخواهد رسيد. PAGEREF _Toc68390801 \h 90 شرائط و آداب سلوك راه خدا PAGEREF _Toc68390802 \h 92 تجلّيات عبارتند از: آثاري ، افعالي ، صفاتي ، ذاتي PAGEREF _Toc68390803 \h 94 سالك پس از فناء در تجلّي ذاتي ، باقي به بقاء حقّ ميگردد. PAGEREF _Toc68390804 \h 96 سالك بايد از تجلّيات حسّي و خيالي و عقلي عبور نمايد. PAGEREF _Toc68390805 \h 99 تا هستي سالك باقي است ، تجلّي ذاتي حقّ محال است PAGEREF _Toc68390806 \h 101 اگر «كوه توئي» نباشد ميان تو و حقّ هيچ راه نيست PAGEREF _Toc68390807 \h 104 تجلّي ذاتي حقّ بر جبل ، و بيهوش افتادن حضرت موسي PAGEREF _Toc68390808 \h 105 سلوك و رياضات ، بجهت استعداد يافتن براي جذبات الهيّه است PAGEREF _Toc68390809 \h 107 معراج رسول اكرم صلّي الله عليه وآله ليلة المعراج PAGEREF _Toc68390810 \h 110 مشاهدة سالك آثار و احكام اسماء و صفات الهي را در نزد تحقّق به مقام واحديّت PAGEREF _Toc68390811 \h 115 شناخت خدا با صفات كلّيّه و ذات او محال است ؛ و فناء در هر دو ممكن PAGEREF _Toc68390812 \h 117 خلع و لبس سقراط و أفلاطون: حكماي الهي PAGEREF _Toc68390813 \h 119 ابيات راقية شيخ بهائي در ملاقات خدا با او. PAGEREF _Toc68390814 \h 123 بيان حضرت حدّاد در كيفيّت برآورده شدن حاجتها در حال فناء PAGEREF _Toc68390815 \h 126
تفسير آية: يَـ'أَيـُّهَا الاْءنسَـ'نُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَي' رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَـ'قِيهِ. PAGEREF _Toc68390770 \h 4
كلام شيخ بهائي راجع به «رسالة عشق» أبوعلي سينا PAGEREF _Toc68390771 \h 7
«رسالة عشق» بوعليّ: خداوند و جميع موجودات امكانيّه صاحب عشق هستند. PAGEREF _Toc68390772 \h 10
بيان عشق در نفوس متألّهه ، از «رسالة عشق» ابن سينا PAGEREF _Toc68390773 \h 13
اثبات صدر المتألّهين ، سريان عشق را در جميع موجودات به وجه احسن
ردّ صدر المتألّهين بر شيخ الرّئيس دربارة عشق در بسائط غير حيّه PAGEREF _Toc68390774 \h 17
صدر المتألّهين: تعلّق عشق به جسم و جسمانيّات محال است PAGEREF _Toc68390775 \h 19
اتّصال واقعي ميان دو جسم محال است ؛ تعشّق ميان دو جسم محال است PAGEREF _Toc68390776 \h 23
تجرّد نفس ، موجب بقاي او و فناي در ذات خداست PAGEREF _Toc68390777 \h 26
بايد چشم را از ديدن غير پاك كرد. PAGEREF _Toc68390778 \h 29
فرياد مجنون هنگام فَصْد ، از نيشتر خوردن بر رگ ليلي PAGEREF _Toc68390779 \h 31
خدا را با خدا بايد شناخت ؛ «آفتاب آمد دليل آفتاب» PAGEREF _Toc68390780 \h 32
«عاشقان ، كشتگان معشوقند» PAGEREF _Toc68390781 \h 34
كلام اميرالمؤمنين عليه السّلام: الْبَعْرَةُ تَدُلُّ عَلَي الْبَعِيرِ ، وَ الرَّوْثَةُ تَدُلُّ عَلَي الْحَمِيرِ. PAGEREF _Toc68390782 \h 37
اكتفا كردن به «دينُ العجائز» موجب خسران و ندامت و حسرت است PAGEREF _Toc68390783 \h 39
اشعار بلند پاية شبستري در لزوم حركت به سمت خداوند. PAGEREF _Toc68390784 \h 41
شرح «مفاتيح الاءعجاز» در اشعار «گلشن راز» PAGEREF _Toc68390785 \h 44
مراتب ظهورات خداوند در عوالم ، غير متناهي است PAGEREF _Toc68390786 \h 48
«سيمرغ» ذات واحد مطلق و «كوه قاف» حقيقت انساني است PAGEREF _Toc68390787 \h 51
بهشت و دوزخ را مظاهري در جميع عوالم الهي موجود ميباشد. PAGEREF _Toc68390788 \h 53
ادلّة مثبتة وجود بهشت و دوزخ در عوالم بعد از عالم دنيا PAGEREF _Toc68390789 \h 56
عوالم خمسه: لاهوت ، جبروت ، ملكوت ، مُلك و ناسوت PAGEREF _Toc68390790 \h 58
جابلقا مجمع البحرين الوهيّت و امكان ، و جابلسا تعيّن نشأة انساني است
جابُلْقا عالم مثال در مشرق ارواح ، و جابُلْسا عالم مثال در مغرب است PAGEREF _Toc68390791 \h 62
جمع آوردن مشارق و مغارب در قرآن اشاره است به عدم انحصار عوالم در عالم ظاهر PAGEREF _Toc68390792 \h 66
دوازده بار بايزيد را به جرم الحاد ، از بسطام بيرون كردند. PAGEREF _Toc68390793 \h 67
در حشر معلوم شود كه غير از حقّ تعالي همه سراب بودهاند. PAGEREF _Toc68390794 \h 70
تحريص و ترغيب به مكاشفات و تجلّيات و سَيَران به عوالم لطيفه PAGEREF _Toc68390795 \h 75
براي سير عوالم ربوبي ، ارشاد استاد كامل لازم است
تا فرصت باقي ميباشد بايد دست به سلوك و راه عرفان زد. PAGEREF _Toc68390796 \h 78
انساني كه دنبال خودشناسي نرود ، محرومترين خلائق است PAGEREF _Toc68390797 \h 80
راه وصول به معرفة الله ، عبور از نفس پرستي است PAGEREF _Toc68390798 \h 84
در راه وصول به معرفة الله ، اقتصار به مجرّد تقليد مستحسن نيست PAGEREF _Toc68390799 \h 85
مراد از « عَلَيْكُمْ بِدينِ الْعَجآئِزِ » امر به انقياد محض است نه نهي از تفكّر در معرفة الله PAGEREF _Toc68390800 \h 88
تا سالك از همه چيز نگذرد ، به مراد نخواهد رسيد. PAGEREF _Toc68390801 \h 90
شرائط و آداب سلوك راه خدا PAGEREF _Toc68390802 \h 92
تجلّيات عبارتند از: آثاري ، افعالي ، صفاتي ، ذاتي PAGEREF _Toc68390803 \h 94
سالك پس از فناء در تجلّي ذاتي ، باقي به بقاء حقّ ميگردد. PAGEREF _Toc68390804 \h 96
سالك بايد از تجلّيات حسّي و خيالي و عقلي عبور نمايد. PAGEREF _Toc68390805 \h 99
تا هستي سالك باقي است ، تجلّي ذاتي حقّ محال است PAGEREF _Toc68390806 \h 101
اگر «كوه توئي» نباشد ميان تو و حقّ هيچ راه نيست PAGEREF _Toc68390807 \h 104
تجلّي ذاتي حقّ بر جبل ، و بيهوش افتادن حضرت موسي PAGEREF _Toc68390808 \h 105
سلوك و رياضات ، بجهت استعداد يافتن براي جذبات الهيّه است PAGEREF _Toc68390809 \h 107
معراج رسول اكرم صلّي الله عليه وآله ليلة المعراج PAGEREF _Toc68390810 \h 110
مشاهدة سالك آثار و احكام اسماء و صفات الهي را در نزد تحقّق به مقام واحديّت PAGEREF _Toc68390811 \h 115
شناخت خدا با صفات كلّيّه و ذات او محال است ؛ و فناء در هر دو ممكن PAGEREF _Toc68390812 \h 117
خلع و لبس سقراط و أفلاطون: حكماي الهي PAGEREF _Toc68390813 \h 119
ابيات راقية شيخ بهائي در ملاقات خدا با او. PAGEREF _Toc68390814 \h 123
بيان حضرت حدّاد در كيفيّت برآورده شدن حاجتها در حال فناء PAGEREF _Toc68390815 \h 126
.
كليه حقوق، محفوظ و متعلق به موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام است.