منتخبي از احاديث وارده در تمسك به ثقلين
شما يك نظر اجمالى به روايات منتخبه از آن 97 روايت بيندازيد تا ببينيد چگونه با صريحترين ندا، و بلندترين آهنگ، اين مرام را تبليغ فرموده است:
1ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كتَابَ رَبّى وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى! ألَا وَ هُمَا الْخَلِيفَتَانِ مِنْ بَعْدِى، وَ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الحَوْضَ . [545]
2ـ إنّى تَرَكْتُ فِيكُمْ خَلِيفَتَيْنِ! إنْ أخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْتَضِلّوا بَعْدِى : كتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى، وَ إنّهُمَا لَنْيَتَفَرّقَا حَتّى يَرِدَا عَلَىّ الحَوْضَ. [546]
3ـ إنّى خَلّفْتُ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ! إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِمَا لَنْتَضِلّوا: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [547]
4ـ إنّى مُخَلّفٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ! إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِمَا لَنْتَضِلّوا: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [548]
5ـ إنّى مُخَلّفٌ فِيكُمْ كِتَابَ رَبّى عَزّوَجَلّ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [549]
6ـ إنّى مُخَلّفٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [550]
ص 300
7ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إنْ تَمَسّكْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [551]
8ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ أحَدُهُمَا أكْبَرُ مِنْ الآخَرِ: كتَابَاللهِ وَ عِتْرَتِى. [552]
9ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: الثّقَلَ الأكْبَرَ، وَ الثّقَلَ الأصْغَرَ، اَلثّقَلُ الأكْبَرُ كِتَابُ اللهِ، وَالثّقَلُ الأصْغَرُ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [553]
10ـ إنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثّقَلَيْنِ: كتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى! فَتَمَسّكُوا بِهِمَا لَنْتَضِلّوا. [554]
11ـ إنّى تَرَكْتُ فِيكُمُ مَا إنْ أخَذْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا: كتَابَاللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [555]
12ـ إنّى قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا إنْ أخَذْتُمْ بِهِ لَنْتَضِلّوا: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [556]
13ـ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا لَنْتَضِلّوا بَعْدِى أبَداً: كِتابَ اللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [557]
14ـ تَرَكْتُ فِيكُمْ مَا لَنْتَضِلّوا إنِ اعْتَصَمْتُمْ بِهِ: كِتابَاللهِ وَ عِتْرَتِى أهْلَبَيْتِى. [558]
روايات درباره اهل بيت منحصر در حديث ثقلين نيست
اين احاديث كه دعوت به اهل بيت و اميرالمؤمنين عليه السلام دارد تنها در خصوص روايات ثقلين خلاصه نمىشود، پيامبر با عبارات عديده در مواقع كثيره اتّحاد نفس اميرالمؤمنين و آل او را كه آل رسول خدايند تذكّر داده است و بر روى آن اصرار وثيق و ابرام اكيد آورده است و اين حقيقت، مشهود بوده است.
ص 301
حافظ جمالالدين زرندى از عبدالله بن زيدبن ثابت، از پدرش روايت مىكند كه رسول خداصلى الله عليه وآله فرمودند: مَنْ أحَبّ أنْ يُنْسَأ لَهُ ـ أى يُتَأخّرُ فِى أجَلِهِ ـ وَ أنْ يُمَتّعَ بِمَا خَوّلَهُ اللهُ فَلْيَخْلُفْنِى فى أهْلِى خِلَافَةً حَسَنَةً، فَمَنْ لَمْيَخْلُفْنِى فِيهِمْ بَتَرَ عُمْرُهُ، وَ وَرَدَ عَلَىّ يَوْمَ الْقِيمَةِ مُسْوَدّاً. [559]
«هر كس دوست دارد كه عقب بيفتد امر او ـ يعنى در اجلش تأخير به عمل آيدـ و از آنچه كه خداوند به او داده است بهرهبردارى نموده و متمتّع گردد، بايد درباره اهل بيت من به طريق نيكو و زيبائى، حقّ مرا حفظ كند. پس كسى كه مرا و حقّ مرا در آنها پاسدارى نكند عمرش بريده و مقطوع خواهد شد و در روز بازپسين با چهره سياه بر من وارد مىگردد.»
و طبرانى در «مُعجم أوسط» خود از ابن عمر روايت كرده است كه او گفت: آخِرُمَا تَكَلّمَ بِهِ النّبِىّصلى الله عليه وآله: اُخْلُفُونى فِى أهْلِبَيْتِى خَيْراً. [560]
«آخرين گفتارى كه پيغمبرتان بدان لب گشودـ كه درود و سلام خدا بر او و بر آلش بادـ اين بود: خليفه خوبى از من در اهل بيتم باشيد! (يعنى مرا و حقّ مرا در اهلبيتم به خير و خوبى قرار داده و نگهدارى كنيد!)»
و ملاّ على متّقى در «كنزالعمّال» با تخريج ديلمى از انس و ابوسعيد خدرى آورده است كه رسول اكرمصلى الله عليه وآله فرمودند: يَا عَلِىّ! أنْتَ تُبَيّنُ لاُمّتِى مَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنْ بَعْدِى [561] . «اى على! تو هستى كه پس از من، آنچه را كه امّت من در آن اختلاف مىكنند، براى آنها روشن مىسازى و حق را از باطل جدا مىكنى!»
ص 302
ايضاً در «كنزالعُمّال» است با نصّ ابنعبّاس كه رسول اكرمصلى الله عليه وآله فرمودند : أنَا الْمُنْذِرُ، وَ عَلِىّ الْهَادِى، وَ بِكَ يَا عَلِىّ يَهْتَدِى الْمُهْتَدُونَ [562] . «منم بيم دهنده و ترساننده، و على است رهنما و هدايت كننده. و به واسطه توست اى على كه راه يافتگان راه را پيدا مىكنند!»
و صفورى شافعى از رسولخداصلى الله عليه وآله روايت كرده است كه به اميرالمؤمنينعليه السلام گفتند: أنْتَ الصّدّيقُ الأكْبَرُ، وَ أنْتَ الْفَارُوقُ الّذِى تُفَرّقُ بَيْنَ الْحَقّ وَ الْبَاطِلِ [563] . «تو هستى كه صدّيق اكبر هستى، و تو هستى كه فاروقى مىباشى كه ميان حقّ و باطل را جدا مىنمائى!»
و همچنين در «كنزالعمّال» روايت كرده است از كَعْبُ بْنُ عُجَرَة كه رسول خداصلى الله عليه وآله فرمودند: تَكُونُ بَيْنَ النّاسِ فُرْقَةٌ وَ اخْتِلَافٌ فَيَكُونُ هَذَا وَ أصْحَابُهُ عَلَى الْحَقّ ـ يَعْنِىصلى الله عليه وآله عَلِيّاًـ [564] . «در ميان مردم افتراق و دو دستگى پيدا خواهد شد، پس اين مرد و ياران او بر حقّ مىباشند ـ و رسول خداصلى الله عليه وآله مقصودشان از اشاره به اين مرد، على بوده است ـ .»
و نيز در «كنزالعمّال» روايت است كه رسول خداصلى الله عليه وآله فرمودند: مَنْ أحَبّ أنْيَحْيَى حَيَاتِى، وَ يَمُوتَ مِيتَتى، و يَدْخُلَ الجَنّةَ الّتِى وَعَدَنِى رَبّى قُضْبَاناً مِنْ قُضْبَانِهَا غَرَسَهُ بِيَدِهِ وَ هِىَ جَنّةُ الْخُلْدِ ـ فَلْيَتَولّ عَلِيّاً وَ ذُرّيّتَهُ مِنْ بَعْدِى، فَإنّهُمْ لَنْيُخْرِجُوكُمْ مِنْ بَابِ هُدىً وَ لَنْ يُدْخِلُوكُمْ فِى بَابِ ضَلَالَةٍ [565] . «كسى كه دوست دارد مانند حيات من زنده باشد و مانند مرگ من بميرد و داخل شود در بهشتى كه پروردگار من به
ص 303
من وعده داده است ـ آن بهشتى كه بعضى از شاخههاى درختان طويل آن را از ميان همه شاخههاى آن، خود خداوند به دست خود كاشته است و آن جَنّت خُلْد استـ پس بر او فرض است كه ولايت على و ذرّيّه او را پس از من اتّخاذ كند، چرا كه ايشان شما را از دَرِ هدايت خارج نمىكنند، و در درِ ضلالت داخل نمىنمايند.»
بر اساس همين روايات متضافره، و احاديث متكاثره، و اجماع اهليقين و وفاداران به رسول خدا و نگهدارندگان ميعاد و ميثاق حضرت ربّ ودود است كه شيعه از زمان خود رسول اكرم تا امروز مظفّرانه و مظلومانه، غالبانه و مهجورانه فريادش بلند است. آنانند كه تمسّك به ثقلين نمودهاند، و كلام پيامبرشان را به جان و دل پذيرفتهاند كه: كسى كه از آنها پيش بيفتد هلاك مىشود، و كسى كه كُنْد برود و به آنها نرسد هلاك مىشود، و به آنان چيزى را نياموزند زيرا كه ايشان از آنان داناترند.
اشعاري درباره امير المومنين عليه‌السلام
اللّهُمّ وَفّقْنَا لِلْعَمَلِ بِكِتَابِكَ الكَرِيمِ، وَ لِاتّبَاعِ عَلىّ وَ ذُرّيّتِةِ خَاتَمِ الْوَصِيّينَ وَ اَوْصِيَاءِ النّبِىّ الْمُقَرّبِينَ. الْحَمْدُلِلّهِ الّذِى هَدَانَا لِهَذَا وَ مَا كُنّا لِنَهْتَدِىَ لَوْلَا أنْ هَدَانَا اللهُ.
وَ كَانَ هَوَانَا فِى عَلِىّ وَ إنّهُ لَأهْلٌ لَهَا مِنْ حَيْثُ تَدْرِى وَ لَاتَدْرِى 1
فَذَاكَ بِعَوْنِ اللهِ يَدْعُو إلَى الْهُدَى يَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْبَغْىِ وَ النّكْرِ 2
وَصِىّ النّبِىّ الْمُصْطَفَى وَ ابْنُ عَمّهِ قَاتِلُ فُرْسَانِ الضّلَالَةِ وَ الْكُفْرِ [566] 3
1ـ «عشق و ميل ما، در على است، و او اهليّت براى عشق دارد چه بدانى و چه ندانى!
2ـ پس اوست كه با كمك خود مردم را به هدايت مىخواند، و از فحشاء و ستم و تجاوز و كار زشت باز مىدارد.
ص 304
3ـ اوست وصىّ مصطفى و ابن عمّ او و كشنده اسب سواران ضلالت و كفر.»
ألَا إنّ خَيْرَالنّاسِ بَعْدَ نَبِيّهِمْ وصِىُّ الْمُصْطَفَى عِنْدَ ذِى الذّكْرِ 1
وَ أوّلُ مَنْ صَلّى وَ صِنْوُ نَبِيّهِ أوّلُ مَنْ أرْدَى الْغُوَاةَ لَدَى بَدْرِ [567] 2
1ـ «آگاه باشيد كه بهترين مردم پس از پيغمبرشان وصىّ مصطفى است نزد صاحب درايت و تذكار و توجّه و ياد معبود.
2ـ و اوست اوّل كسى كه نماز خوانده است، و همشاخه پيغمبرش بوده، و اوّل كسى است كه در غزوه بدر يلان گمراه را به خاك درافكند.»
هَذَا وَصِىّ رَسُولِاللهِ قَائِدُكُمْ صِهْرُهُ وَ كِتَابُ اللهِ قَدْ نُشِرَا [568]
«اين است وصىّ رسول خدا پيشواى شما و داماد او، و اين است كتاب خدا كه گسترده شده و مفتوح گرديده است.»
و از أبيات حُجربن عَدىّ كندى است كه در روز جمل گفته است:
يَا رَبّنَا سَلّمْ لَنَا عَلِيّا سَلّمْ لَنَا الْمُبَارَكَ الْمُضِيّا
الْمُؤْمِنَ الْمُوَحّدَ التّقيّا لَا خَطِلَ الرّأىِ وَلَا غَوِيّا
بَلْ هَادِياً مُوَفّقاً مَهْدِيّا وَ احْفَظْهُ رَبّى وَ احْفَظِ النّبِيّا
فِيهِ فَقَدْ كَانَ لَهُ وَلِيّا ثُمّ ارْتَضَاهُ بَعْدَهُ وَصِيّا [569]
1ـ «اى پروردگار ما براى ما على را سالم نگهدار: سالم نگهدار براى ما اين مرد بركت داده شده و نافذ الحكم را!
2ـ اين مرد مؤمن موحّد پرهيز كار را كه در نظريّه و رأيش نه فساد و تباهى است و نه گمراهى و ضلالت.
3و4ـ بلكه او مردى است هادى و موفّق و هدايت شده. پروردگار من او را
ص 305
حفظ و نگهدارى كن و پيغمبر اكرم را در او حفظ و نگهدارى كن، چرا كه وى از طرف او صاحب ولايت بوده است، و سپس او را پسنديد و پس از خود وصىّ خود قرار داد.»
اللّهمّ صلّ وسَلّم و زِد و بارك على مولانا و إمامنا علىّ بن ابيطالب سيّد الوصيّين، و أميرالمؤمنين، و امام الموحّدين و قائد الغرّ المحجّلين، و يعسوب المسلمين، و على ذرّيّته الأنجبين الأكرمين، و العن أعداءَهم و ظالميهم و معانديهم و منكرى فضائلهم و مناقبهم و غاصبى حقوقهم من الأوّلين و الآخرين إلى قيام يومالدّين.
پاورقي
[545] از «فرائد السمطين» ج 2، ص 144، شماره 46، باب 33، حديث 437 و «مسند احمد» ج 5، ص 181 و طبرانى در «معجم كبير» كما فى «عبقات» ج 1، ص 280 و ص 281 وليكن به لفظ انى تارك فيكم خليفتين آورده است.
[546] شماره 58 از «عبقات» از ثعلبى در «الكشف و البيان».
[547] شماره 90 بنا به روايت «ينابيع المودّة» از ابوهريره ص 39 از كتاب ابن عقده «موالاة» كه بدين عبارت آمده است و در پايان عبارت و لنيتفرّقا حتّى يردا عَلَىّ الحَوض وارد است.
[548] شماره 32 با تخريج ابن عقده از جابر بنا به نقل «ينابيع المودّة» ص.41
[549] شماره 17 بنا به روايت «ينابيع المودّة» ص 40 با تخريج ابن عقده از فاطمه زهراعليها السلام.
[550] شماره 2، از كتاب «أرجح المطالب» ص 337 با تخريج بزّاز و دولابى، و «ينابيع المودّة» ص 39 از جُعابى و «عبقات» ج 2، ص 581 از جعابى.
[551] شماره 34، از كتاب «الشفا بتعريف حقوق المصطفى» قاضى عياض يحصبى بنا به نقل «عبقات» ج 1، ص.378
[552] شماره 69، از «كنزالعمّال» ج 1، ص 167 حديث 954 و «عبقات» ج 1، ص 278 از طبرانى.
[553] شماره 40 با تركت فيكم الثقلين از «ارجح المطالب» ص.337
[554] شماره 14 از «فرائد السّمطين» حمّوئى ج 1، باب 58، ص 317 و ص.318
[555] شماره 30 «ارجح المطالب» ص.336
[556] شماره 24 از «ينابيع المودّة» ص 30 از جامع ترمذى از ابوذر، و ايضاً در «عبقات» ج1، ص 269 از سخاوى از ترمذى با تخريج ابن عقده.
[557] شماره 26، از «ينابيع المودّة» ص 30 از ترمذى در باب مناقب اهل بيت از جابر.
[558] شماره 35، از «كنزالعمّال» ج 1، ص 167 از ابن ابى شيبة و خطيب در «متفق و مفترق» از جابر.
[559] در «نظم دررالسّمطين» ص 231 اين روايت را از عبدالله بن بدر از پدرش آورده است و با عبارت من أحبّ أن يسأله فى أجله مىباشد و روايتى را كه ما در متن آورديم از «ينابيع المودّة» ص 41 است.
[560] ينابيع المودّة» ص 41 از كتاب «جواهر العقدين».
[561] مناقب» خوارزمى، طبع نجف ص 24 و ملّاعلى متّقى در «كنزالعمّال» از طبع قديم، ج6، ص 156 و در آنجا گويد: ديلمى از انس تخريج كردهاست.
[562] ميزان الاعتدال» ج 1، ص 225 طبع دارالسّعادة و همچنين در «كنزالعمّال» طبع قديم ج6 ص 157 با تخريج ديلمى در «فردوس الاخبار» آوردهاست.
[563] نزهةالمجالس» صفورى ج 1، ص 205 از طبع قاهره.
[564] طبرانى در «معجم كبير» بنا به نقل «كنزالعمّال» ج 6، ص.157
[565] مناقب» خوارزمى طبع نجف ص 34، و ايضاً طبرانى در «معجمكبير» و حاكم در «مستدرك» و ابونعيم در «فضائل الصحابة» بنا به نقل متّقى در «كنزالعمال» ج 6، ص 155 آوردهاند.
[566] المراجعات»، طبع اول ص 286 و اين اشعار از نعمان بن عجلان يكى از شعراء وبزرگان انصار است كه در قصيدهاى ابن عاص را مخاطب قرار داده است.
[567] همين مصدر. و اين ابيات از فضلبن عبّاس است با ابيات ديگر.
[568] همين مصدر ص.282 و اين شعر از ابن عبدالمطّلب مغيرة بن حارث است در ضمن ابيات ديگرى كه در آن اهل عراق را بر عليه معاويه در صفين تحريض به جنگ مىكند.
[569] همين مصدر.