بسم الله الرحمن الرحيم کتاب امام شناسي / جلد هفتم / قسمت هشتم: خصال اسلام، استشهاد به حدیث غدیر، ممنوعیت کتاب الامامة و السیاسة، ابوحنیفه و حدیث ... پایگاه علوم و معارف اسلام، حاوي مجموعه تاليفات حضرت علامه آية الله حاج سيد محمد حسين حسيني طهراني قدس‌سره

استهشاد حضرت‌ فاطمه‌ سلام‌ الله‌ عليها به‌ حديث‌ غدير

ابن بابويه در كتاب «نصوص على الائمة الاثنى عشر عليه السلام‏» با سند متصل خود از محمود بن لبيد آورده است كه: چون رسول خدا رحلت كرد، كار فاطمه اين بود كه بر سر قبور شهداء مى‏آمد، و بر سر قبر حمزه مى‏آمد و گريه مى‏كرد.

يكى از روزها من بر سر مزار حمزه رفتم، ديدم كه فاطمه - صلوات الله عليها - آنجاست و مشغول گريستن است.من صبر كردم تا از گريه فارغ شد، آنگاه پيش رفتم و سلام كردم و گفتم: اى سيده نسوان! سوگند به خدا كه با گريه خود رگهاى دل مرا پاره كردى! فاطمه گفت: اى ابا عمرة! من سزاوار است گريه كنم چون در مصيبت‏بهترين پدران: رسول خدا گرفتار آمدم.و پس از آن شروع كرد به خواندن اين بيت:

اذا مات يوما ميت قل ذكره         و ذكر ابى قد مات و الله اكبر

«وقتى شخصى از دنيا برود ياد او در ميان مردم كم مى‏شود، و ليكن ياد پدر من از وقتى كه مرده است‏سوگند به خدا كه بزرگتر شده است‏».عرض كردم: اى سيده من! من مى‏خواهم از شما مطلبى را بپرسم كه در سينه من مى‏آيد و افكار مرا مضطرب مى‏كند! حضرت فاطمه فرمود: بپرس! عرض كردم: آيا رسول خدا صلى الله عليه و آله درباره امامت على قبل از رحلتشان نصى نمودند؟! حضرت فرمود: وا عجبا انسيتم يوم غدير خم؟! اى شگفتا آيا شما روز غدير خم را فراموش كرديد؟! عرض كردم: بلى روز غدير خم تصريحى بر اين امر بود، و ليكن من مى‏خواهم از آنچه كه رسول خدا در پنهانى به تو گفته است‏سؤال كنم!

حضرت فرمود: اشهد الله تعالى لقد سمعته يقول: على فيكم خير من اخلفه فيكم، و هو الامام و الخليفة بعدى، و سبطاه و تسعة من صلب الحسين ائمة ابرار.لئن اتبعتموهم وجدتموهم هادين مهديين، و لئن خالفتموهم ليكون الاختلاف فيكم الى يوم القيامة.

---

ص 204

«من خداوند را شاهد مى‏گيرم كه شنيدم مى‏فرمود: على در ميان شما بهترين كسى است كه من در ميان شما مى‏گذارم، و بعد از من او امام و خليفه است، و دو فرزند او با نه نفر از صلب حسين، پيشوايان نيكو كردارند.اگر شما از آنها پيروى كنيد آنها را هدايت كننده و هدايت‏شده مى‏يابيد! و اگر مخالفت آنها را كنيد، اين اختلاف در ميان شما تا روز قيامت‏به طول خواهد انجاميد».

عرض كردم: يا سيدتى فما باله قعد عن حقه؟! «اى خانم بزرگوار من! پس چرا او از گرفتن حق خود كوتاهى كرد»؟!

قالت: يا ابا عمرة: لقد قال رسول الله صلى الله عليه و آله: مثل الامام مثل الكعبة اذ تؤتى و لا تاتى - او قالت: مثل على - ثم قالت: اما و الله لو تركوا الحق على اهله و اتبعوا عترة نبيهم لما اختلف فى الله تعالى اثنان، و لورثها سلف عن سلف، و خلف عن خلف حتى يقوم قائمنا التاسع من صلب ولدى الحسين، و لكن قدموا ما اخره الله، و اخروا ما قدمه الله، حتى اذا الحدوا المبعوث، و اودعوه الجدث المجدوث اختاروا بشهوتهم و عملوا برايهم، تبا لهم الم يسمعوا الله يقول: و ربك يخلق ما يشآء و يختار ما كان لهم الخيرة.[261] بل سمعوا و لكنهم كما قال الله: فانها لا تعمى الابصار و لكن تعمى القلوب التى فى الصدور.هيهات بسطوا فى الدنيا آمالهم و نسوا آجالهم، فتعسا لهم و اضل اعمالهم.اعوذبك من الجور بعد الكور.[262]و[263]

«حضرت فاطمه فرمود: اى ابا عمرة! رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت: مثل امام، مثل كعبه است: كه بايد به سوى او بروند نه آنكه كعبه به سوى مردم بيايد - يا اينكه گفت: مثل على مثل كعبه است -.و پس از آن فاطمه فرمود: سوگند به خدا اگر حق را به اهلش وا مى‏گذاشتند، و از عترت پيامبرشان پيروى مى‏كردند

---

ص 205

در راه خدا دو نفر هم پيدا نمى‏شد كه با هم اختلاف كنند، و امامت را سلف و گذشته از گذشته، و آينده از آينده ارث مى‏برد، تا اينكه قائم ما كه نهمين فرزند از صلب پسرم حسين است قيام مى‏كرد، و ليكن ايشان آنچه را كه خداوند عقب نگاهداشت، جلو انداختند، و آنچه را جلو نگاهداشت، عقب انداختند، تا همين كه پيامبر مبعوث را در قبر خوابانيدند و لحد را به روى او بستند و او را در ميان قبر مهيا شده پنهان كردند، با ميل و شهوت خود، اختيار امام كردند، و به راى و انديشه خود رفتار نمودند.هلاك باشند و بريده، مرگ بر ايشان باد!

آيا سخن خدا را نشنيدند كه فرمود: اى پيامبر، پروردگار تو هر چه را كه بخواهد مى‏آفريند و اختيار مى‏كند، براى ايشان اختيارى نيست؟ آرى شنيدند و ليكن ايشان مصداق كلام خدا در آيه شريفه شدند كه مى‏فرمايد: اين چشم‏ها كور نيستند، بلكه دلهائى كه در سينه‏ها قرار دارد كور است.هيهات، چقدر دورند و چقدر تاريك و گمند.در دنيا سفره آمال و آرزوهاى خود را بگستردند، و مرگهايشان را به خاك فراموشى سپردند.پس هلاكت و مرگ بر آنها باد، و كردارشان تباه و گم.پناه مى‏برم به خداوند از ستم، بعد از تحول و گردش روزگار».

محدث عظيم الشان و سيد اجل اكرم: سيد هاشم بحرانى در كتاب «غاية - المرام‏» بعد از نقل روايات عامه و خاصه گويد: ما به همين مقدار از نقل روايات وارده در قصه غدير خم اكتفا مى‏كنيم زيرا شمارش همه آنها از حد احصاء بيرون است.شيخ فاضل محمد بن على بن شهر آشوب در فضل قصه غدير خم در كتاب خود گويد:

علماء اسلام همگى بر اصل وقوع اين خبر اتفاق دارند، و اگر اختلافى هست در معنى و تفسير آن است.اين واقعه آنقدر انتشار دارد و آنقدر شهرت پيدا كرده است كه از جهت وضوح و بيان و ظهور و معروفيت هيچ خبرى به حد اين خبر نمى‏رسد، تا به سر حدى كه در تعريف و بيان، در حكم حوادث بزرگ روزگار و وقايع مهم و وجود شهرها قرار گرفته است، و هيچكس قادر بر انكار و رد آن نيست مگر شخص لجوج و معاند و مكابر.

ما در كدام يك از اخبار و حوادث مى‏توانيم كتابى را پيدا كنيم كه در روايت آن و معرفت طرق آن، زياده از هزار مجلد كتاب از تصانيف عامه و خاصه از

---

ص 206

متقدمين و متاخرين تصنيف شده باشد؟!

قصه غدير خم را محمد بن اسحق، و احمد بلاذرى، و مسلم بن حجاج، و ابو - نعيم اصفهانى، و ابو الحسن دار قطنى، و ابو بكر بن مردويه، و ابن شاهين مروزى، و ابو بكر باقلانى، و ابو المعالى جوينى، و ابو اسحق ثعلبى، و ابو سعيد خرگوشى، و ابو المظفر سمعانى، و ابو بكر بن شيبة، و على بن جعد، و شعبة، و اعمش، و ابن عياش، و ابن سلاح، و شعبى، و زهرى، و اقليسى، و جعابى، و ابن بيع، و ابن ماجة، و ابن عبد ربه، و الكانى، و شريك قاضى، و ابو يعلى موصلى از طرق عديده، و احمد بن حنبل از بيست طريق، و ابن بطة از بيست و سه طريق روايت كرده‏اند.و على بن هلال مهلبى كتاب «غدير» را تصنيف كرده است، و احمد بن محمد بن سعيد كتاب راويان حديث غدير را تصنيف نموده است، و ابن جرير طبرى كتاب «ولايت‏» را كه آن كتاب غدير خم است، و در آن هفتاد طريق براى آن ذكر كرده است، و مسعود شجرى كتابى در روات و طرق اين خبر، و رازى در كتاب خود اسمآء روات آنرا به ترتيب حروف معجم ذكر كرده است.و ابو العباس ابن عقدة كتابى تصنيف كرده است، و گفته است كه: شنيدم كه ابو على عطار همدانى مى‏گفت كه: اين حديث‏براى من از دويست و پنجاه طريق روايت‏شده است.

و سپس از شهر آشوب جدش قضيه ابو المعالى جوينى در بغداد و مشاهده جلد بيست و هشتم از كتاب روات غدير را كه بر روى آن نوشته بود: جلد بيست و نهم به دنبال خواهد آمد، در نزد صحاف، و تعجب ابو المعالى را نقل مى‏كند.[264]

بازگشت به فهرست

وقوع‌ داستان‌ غدير از بديهيّات‌ و ضروريّات‌ تاريخ‌ است‌

بارى از آنچه ذكر شد معلوم شد كه داستان غدير خم از مسلميات و ضروريات تاريخ است، و انكار آن در حكم انكار خورشيد بر فراز آسمان در روز روشن و هواى صاف و غير غبار آلوده است، بطوريكه حتى متجددين از دانشمندان سنى مذهب متعصب مصرى آنرا قبول دارند، غاية الامر چون روح نصب ولايت و امام را منافى با دموكراسى مغرب پسند مى‏دانند، آنرا از جهت عمل و تطبيق خارجى نمى‏پسندند، و داستان راى‏گيرى و انتخاب امام را به صورت راى

---

ص 207

‏اكثريت، موافق با روح دموكراسى مى‏دانند.

بازگشت به فهرست

عناد سنّيهاي‌ غرب‌ زده‌ دربارة‌ حديث‌ غدير

احمد امين مصرى در كتب خود: «فجر الاسلام‏» و «ضحى الاسلام‏» و «ظهر الاسلام‏» از هيچگونه تهمت و اتهام بر شيعه، و بر كتب شيعه و بر علماى شيعه خوددارى نكرده است، و هر كس اين كتب را ببيند از عناد و لجاج او مطلع مى‏شود، و ليكن معذلك داستان غدير را اقرار و اعتراف دارد.

در كتاب «تفكر نوين سياسى اسلام‏» مى‏گويد: احمد امين مى‏كوشد تا يك بحث پيچيده، در مورد اين نكات را با تحويل صور خاص مذهب شيعه، در برابر مذهب سنى به چهار اصل عمده - يعنى عصمت، مهدويت، تقيه و رجعت امام - ساده نمايد.در پس بيشتر ملاحظات امين، در مورد اين چهار مسئله معيارهائى از يك ذهن نوگرا و ليبرال وجود دارد.او به تئورى امامت‏شيعه معترض است، نه از اين جهت كه به موثق بودن حديث غدير معتقد نيست (كه به اقرار خود او حتى مورد قبول برخى از مورخان سنى نيز هست) بل بدين جهت كه تصورات نوين دموكراسى را نقض مى‏كند.[265]

شيخ محمد عبده در «تفسير المنار» نوشته سيد محمد رشيد رضا گويد: اما حديث من كنت مولاه فعلى مولاه را احمد در «مسند» خود از حديث‏برآء و بريدة، و ترمذى و نسائى و ضيآء در «مختارة‏» از حديث زيد بن ارقم و ابن ماجه از برآء آورده‏اند، و بعضى از اهل روايات آنرا حديث‏حسن شمرده‏اند، و ذهبى با اين عبارت آنرا از احاديث صحيحه شمرده است، و نيز سند روايت كسانى را كه در آن لفظ اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه، و انصر من نصره، و اخذل من خذله را اضافه كرده‏اند موثق شمرده است.

و در روايت است كه پيامبر مردم را مخاطب قرار داد، اصول دين را بيان كرد، و به اهل بيت‏خود توصيه نمود به اين عبارت كه: انى قد تركت فيكم الثقلين: كتاب الله و عترتى اهل بيتى، فانظروا كيف تخلفونى فيهما، فانهما لم يفترقا حتى يردا على الحوض.

الله مولاى، و انا ولى كل مؤمن، ثم اخذ بيد على و قال: من كنت مولاه‏

---

ص 208

فعلى مولاه، اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه، و انصر من نصره، و اخذل من خذله.[266]

سپس بعد از بحث مختصرى گويد: و اما حديث (ولايت در روز غدير) را ما قبول داريم و به آن هدايت مى‏يابيم، ما ولايت على را داريم و ولايت كسى را كه ولايت على را داشته باشد، و كسانى را كه على و اهل بيت را دشمن داشته باشند، دشمن داريم، و اين ولايت را همانند ولايت رسول خدا صلى الله عليه (و آله) و سلم مى‏شماريم، و ايمان داريم كه عترت پيامبر هيچگاه با مفارقت كتابى كه خداوند عز و جل فرستاده است مجتمع نمى‏شوند، و اينكه كتاب و عترت دو خليفه و يادگار پيغمبرند، و علاوه بر قصه غدير ما از احاديث صحيحه ديگر نيز اين مطلب را اثبات مى‏كنيم.و بنابراين اگر عترت بر امرى از امور اتفاق كردند، قبول داريم و پيروى مى‏كنيم، و اگر در امرى منازعه كردند ما آن امر را به خدا و رسول بر مى‏گردانيم.[267]

و با اين همه احوال، چون روح تبعيت از امام معصوم منصوب از جانب خدا در آنها نيست فلهذا باز هم همان سقيفه بنى ساعده، و خلافت‏خلفاى غاصب را محترم مى‏شمرند، و ولايت را در حديث غدير خم و ساير احاديث‏به معناى محبت و يا نصرت ارجاع مى‏دهند، تا راه گريزى از پيروى حق پيدا كرده باشند.و انى لهم ذلك؟

محمد فريد وجدى در اين دوره «دائرة المعارف‏» خود كه از هر موضوعى و حكمى، و از هر تاريخى، و مذهبى و واقعه و حادثه‏اى، و از هر اسمى و رسمى سخن به ميان آورده است، و بحث كامل و وافى نموده، و حتى در كلمه خيار دو صفحه بحث كرده و از خيار چنبر (خيار شنبر) ده سطر آورده است از موضوع غدير و داستان رسول الله و جحفه و خطبه و روايت و حديث ولايت، يك جمله نياورده است، نه در ماده غدر از غدير خم بحث كرده است، و نه در ماده خمم از خم سخنى گفته است، و نه در ولايت و خلافت ذكرى از غدير كرده است، فقط در

---

ص 209

ماده جَحَف گفته است: جُحفة موضوعى است‏بين مكه و مدينه.

در ماده خلافت‏بيست و پنج صفحه[268] بحث مى‏كند، و مفصلا از قضاياى بعد از رحلت رسول خدا، و اجتماع انصار در سقيفه بنى‏ساعده، و رفتن عمر و ابو بكر و ابو عبيده جراح در سقيفه، و بالاخره بيعت كردن با ابو بكر مفصلا بحث مى‏كند، ولى يك جمله از حديث غدير، و يا روايت ديگرى درباره خلافت و امارت و وزارت و وصايت امير المؤمنين عليه السلام نمى‏آورد، گويا اصلا چنين مطلبى در اسلام نبوده است.و در ماده ولايت‏سى و هفت صفحه[269] بحث مفصل دارد، از طرق ارتباط اهل تصوف، و فرق آنها بحث دارد، ولى حتى يك جمله اشاره به حديث ولايت و آيه واقعه در قرآن كريم نمى‏كند، گويا از اين جهت پيغمبر اسلام، پيغمبر نبوده است، و على بن ابيطالب جزو امت نبوده است.

آنگاه در مواقع مختلف از انتخاب خليفه و دموكراسى اسلام بحث دارد، و به هر قسم كه ممكن است مى‏كوشد تا آيات و روايات و منهاج رسول الله و سيره مسلمين را بر اصل دموكراسى غرب تطبيق دهد، و شايد خودش چنين مى‏پنداشته است كه مى‏خواهد به اسلام و قرآن كمك و معاونتى نمايد و آنرا از نقيصه نصب امام و معرفى ولايت‏بيرون آورد.

و با اينكه به اشتباههاى عمر و ابو بكر و عثمان اعتراف مى‏كند، و درباره عثمان جدا از او انتقاد مى‏كند، و درباره نپذيرفتن پيشنهاد استعفاى از خلافت كه به او شد او را مسئول مى‏داند، و على عليه السلام را تبجيل و تعظيم مى‏كند، معذلك حاضر نمى‏شود دست از دين آباء و نياكان خود بردارد، و صريحا به مكتب تشيع بپيوندد، فلهذا آيه كريمه:

انا وجدنا آباءنا على امة و انا على آثارهم مقتدون[270]، به طور روشن و واضح، حال آنها و تقليد كوركورانه از نياكانشان را بيان مى‏كند.

در ماده فَرَقَ كه در فرق واقعه در اسلام بحث مى‏كند، و اعتراف به مخالفت عمر با رسول خدا در آوردن دوات و كاغذ در مرض موت مى‏كند، و اعتراف به

---

ص 210

‏مخالفت او با جيش اسامه مى‏كند، و اعتراف به گفتار عمر كه: من قال: ان محمدا مات قتلته بسيفى[271] مى‏نمايد، و اعتراف به سقيفه و امر امامت ابوبكر و بيعت عمر و گفتار او كه: الا ان بيعة ابى بكر كانت فلتة وقى الله شرها، فمن اعاد الى مثلها فاقتلوه، فايما رجل بايع رجلا من غير مشورة من المسلمين فانهما جديران ان يقتلا،[272] و اعتراف به دعواى حضرت فاطمه فدك را، و اعتراف به جنگ ابو بكر با مانعين زكوة مى‏كند، و بالجمله يكايك از نقمات و خطايا و گناههاى عثمان را مى‏شمرد، سپس مى‏گويد: تمام اين كارها براى مصلحت مسلمين واقع شده است، و خلافت‏بايد با انتخاب و راى مردم باشد.[273]

و بعدا مى‏گويد: و بالجمله كان على مع الحق و الحق مع على - الكلام.[274]

آيا اين مرد دانشمند، به كتب روايات و سنن و تاريخ وارد نبوده است؟ آيا احاديث غدير را در اين كتب مفصله كه ما نمونه‏اى از آن را در اينجا ذكر كرديم نديده است؟ آيا قضاوت يكطرفه بنابر اصل دموكراسى و حريت اين اجازه را مى‏دهد كه از حديث مسلم و متواترى چشم پوشيد، و آنرا نسيا منسيا گرفت؟

آنچه مسلم است گناه اين جيل از مسلمين كه دنبال باطل مى‏روند، و از حق اعراض مى‏كنند، به گردن اين گونه دانشمندانى است كه تاريخ صحيح را با آراء خود مشوب مى‏كنند، آنگاه آن تاريخ مشوب را تحويل جامعه و عوام مى‏دهند.

اين مساكين كه با اين صحنه‏سازى‏ها مى‏خواهند خلافت ابو بكر را بر اساس دموكراسى جلوه دهند، و پايه‏هاى مذهب خود را استوار كنند، در خلافت عمر كه به نظريه استبداديه شخصيه ابوبكر صورت گرفت چه مى‏گويند؟ و در خلافت عثمان كه به نظريه استبداديه شخصيه عمر صورت گرفت چه مى‏گويند؟ آيا درانتخاب عمر و يا در

---

ص 211

انتخاب عثمان مشورت با عموم مسلمين صورت گرفت؟

از آنچه ما در اينجا بيان كرديم روشن مى‏شود كه سر اخفاء و اختفاء حديث غدير چه بوده است؟ حديث غدير ديگر مجال تروى و تامل به كسى نمى‏دهد، و همانطور كه ابو حنيفه گفت: لا تقروا بها فيخصموكم! «اعتراف به آن نكنيد كه طرفداران على شما را با آن حديث مغلوب مى‏كنند»، پس راه چاره مخفى نمودن حديث غدير است، همچنانكه بخارى و مسلم در صحاح خود نياورده‏اند، فلهذا مى‏بينيم صحاح اين دو در نزد اهل سنت معتبرتر است زيرا كه پايه‏هاى تسنن را محكمتر مى‏كند، و خلفاى وقت و حكام زمان بر اساس سياست‏خود با اين دو كتاب نزديكترند.

بخارى و مسلم احاديث مهدى قائم آل محمد را نيز نياورده‏اند، و بكلى از آن چشم پوشيده‏اند.و ليكن چهار صحيح ديگر آنان: نسائى، احمد حنبل، ترمذى، و ابن ماجة هم حديث غدير و هم حديث مهدى آل محمد را با سندهاى صحيح بيان كرده‏اند.و ليكن نقادان سيره و تاريخ، و حتى مستشرقين بى‏طرف تصريح كرده‏اند كه طبق منطق و نظريه اسلام، حق با على بن ابيطالب بوده است، و او را از اين حق محروم كرده‏اند.

بازگشت به فهرست

خضوع‌ أجانب‌ در براي‌ شخصيّت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌

جورج سجعان جرداق مسيحى مى‏گويد: «در پيشگاه حقيقت و تاريخ برابر است چه اين مرد را بشناسى و چه نشناسى! زيرا حقيقت و تاريخ گواهى مى‏دهد كه او عنصر بى‏پايان فضيلت، شهيد و سالار شهيدان، نداى عدالت انسانى، و شخصيت جاودانه شرق است.

اى جهان چه مى‏شد اگر همه نيروهايت را در هم مى‏فشردى، و در هر روزگارى شخصيتى مانند على عليه السلام با آن عقل، و قلب، و زبان، و شمشير، نمودار مى‏كردى؟

ماذا عليك يا دنيا لو حشدت قواك فاعطيت فى كل زمان عليا بعقله و قلبه و لسانه و ذى فقاره‏»؟!

فؤاد جرداق مسيحى مى‏گويد: «هرگاه دشوارى‏هاى زندگى به من روى آورند، چون بخواهم از رنج روزگار آسوده شوم به آستان على عليه السلام از اندوه خود پناه مى‏برم، زيرا او پناهگاه هر ماتمى است، او بر ستمكاران همچون رعد، و بر

---

ص 212

شكست‏خوردگان ياورى دلسوز و مشفق است‏».

شبلى شميل ماترياليست معروف مصرى مى‏گويد: «على عليه السلام بزرگ بزرگان جهان، و تنها نسخه منحصر به فردى است كه در گذشته و حال، شرق و غرب جهان، نمونه‏اى مانند او را نديده است‏».

دشمنان ولايت و اهل بيت‏با تمام قوا كوشيدند تا آثار طهارت را از روى زمين بردارند.راويان حديث ولايت را در هر گوشه و كنار جهان، در زير هر سنگى به دست مى‏آوردند مى‏كشتند، اسم على و نام على هم جرم بود، يكسره توده امت را به بربريت و جاهليت قبل از اسلام يعنى به اسلام منهاى عرفان، به اسلام منهاى معنى و معنويت، به اسلام بدون ربط با عالم ملكوت، با پيغمبر بدون على بن ابيطالب، با قرآن بدون محتوى و تفسير و بيان سوق دادند.تا به جائى كه چون مردى را كه نامش على بود، نزد حجاج بن يوسف ثقفى آوردند و حجاج از نام او پرسيد، گفت: پدر و مادرم مرا عاق كردند كه نام مرا على گذاردند.

بازگشت به فهرست

كتاب‌ الإمامةُ والسِّيَاسَةُ وَ يَنابِيعُ المَودَة‌ ممنوع‌ بود

و همانطور كه ديديم ابن حَجَر هَيْتَمي صاحب «صواعق محرقه» به ابن قتيبة دينوري صاحب كتاب «الامَامَهُ وَ السَّيَاسَهُ» اعتراض دارد كه چرا اين مرد با اين جلالت علمي و عظمت فرهنگي اسلامي، اخباري را در كتب خود آورده است كه موجب تنقيص مقام صحابه، و مشاجره بين عوام، و اطلاع عامه بر اموري می‌شود كه نبايد بشود؟ و هميشه بر علما فرض و واجب است كه حقائق را آنطور كه هست نگويند؛ زيرا مستمسك دست عوام می‌ شود، و در اينصورت بهتر است كه مطالبي را بيان كرد كه موجب تشويش ذهن و خاطر تودۀ امّت نشود. [275]

آري چون نه در جلالت ابن قتيبه در نظر خودشان، و نه استناد كتاب «الامَامَهُ وَ السَّيَاسَهُ» به او نمي توانستند تشكيك كنند، فلهذا به عنوان دلسوزي امّت درد دل نموده، و از ابن قتيبه شكوه و گلايه دارند. و گرنه به آساني، يا انكار جلالت و عظمت او را در تاريخ می‌نمودند، و يا صريحاً استناد اين كتاب را به او انكار می‌كردند!

---

ص 213

«الامَامَهُ وَ السَّيَاسَهُ» كتابي است از عامّه كه از نقطه نظر صحّت، و از جهت قدمت نظير او در كتب عامّه نيست. مؤلّف او: ابي محمّد عبدالله بن مسلم دينوري متوفّي در سنه 270 هجري است.

محمّد فريد وجدي بعد از آنكه قدري از قضاياي سقيفه را بيان می‌كند، می‌گويد: اين مختصري بود از آنچه علاّمۀ دينوري در كتاب خود: «الامَامَهُ وَ السَّيَاسَهُ» تفصيلاً آورده است. [276]

و پس از آنكه خطبۀ ابوبكر را در سقيفۀ بني ساعده نقل می‌كند، و در پاورقي می‌گويد: اين خطبه را از كتاب «الامَامَهُ وَ السَّيَاسَهُ» ابي محمّد عبدالله بن مسلم دينوري متوفّي در سنه 270 هجري نقل كرديم، سپس در متن مطالب می‌گويد: و اين كتابي كه ما اين خطبه را از آن نقل كرديم از قديمترين كتب و از موثّق ترين آنها است، كه در مسائل خلافت اسلامي نوشته شده است. [277]

و چون نتوانستند مطالب اين كتاب را انكار كنند، آنرا از كتب ممنوعه اعلام كردند. اين كتاب و كتاب «ينابيع المودّه» قندوزي حنفي، از يكصد سال پيش كه طبع در اين نواحي رائج شد و به طبع رسيد، در كشور عثماني (تركيۀ امروز) و در عراق ممنوع بود، و ليكن رفته رفته در اين سنوات اخير به علّت زياد شدن نسخه‌هاي آن در دست مردم و در كتابخانه‌ها نتوانستند از خريد و فروش آن جلوگيري كنند.

در كتاب «الامَامَهُ وَ السَّيَاسَهُ» از امتناع امير المؤمنين (ع) از بيعت، و از تحصّن زبير و مقداد و سلمان و غيرهم به خانۀ فاطمة (ع)، و از بردن امير المؤمنين به مسجد، و از رفتن حضرت فاطمه به دنبال او، و از پناه بردن آنحضرت به قبر رسول خدا، و از استنصار آنحضرت بوسيلۀ فاطمه _سلام الله عليها _ از مهاجر و انصار مطالبي وارد است.

مخالفان ولايت با اين همه ستم‌ها و اذيت‌ها به مقام ولايت، و با اين همه كوشش‌ها براي اخفاء ولايت، شگفتا كه بر خود ستم كردند، كه از اين آبشخوار

---

ص 214

حقيقت خود را محروم، و چون خفّاش از شعاع جهانتاب آفتاب بی‌نصيب نمودند، و گرنه مگر می‌شود روي آفتاب را پوشانيد «شب پره گر وصل آفتاب نخواهد رونق بازار آفتاب نكاهد».

محبّان و دوستداران و عاشقان و مشتاقان ولايت، هر زمان از زمان خود آنحضرت تا به حال جيلاً بعد جيل و قرناً بعد قرن با تحمل شكنجه‌هاي و آزاها و حبس ها، و مدائح و محامد امير المؤمنين (ع) را گفتند گرچه همچون رشيد هجري و ميثم تمار بر فراز دار در حال جان دادن.

شعرا و خطبا قصيده‌ها گفتند و خطبه‌ها خواندند، و هر نسلي خود را مديون نسل آينده می‌ ديدند و به نسل آينده رسانيدند، فللّه الحمد و له الشكر امروز نام علي سر لوحۀ نام آزاد مردان جهان است، و در همۀ مكاتب حتّي مكاتب غير اسلامي، از جهت بزرگواري و بزرگ منشي، و عظمت شخصيّت، و آزاد مردي به علي بن ابيطالب به ديدۀ احترام می‌نگرند، و شيعيان او در هر جا سرفرازند كه تابع مكتب او هستند.

و مخالفان در برابر جناياتي كه تاريخ مسلم پيوسته پرده از آن بر می‌دارد، دائماً نيازمند به مخفي كردن مطاعن و قبائح پيشوايان خود می‌باشند كه مبادا رسوائي و افتضاح بالا برود، و ليكن مسلّماً بدانند با تحليل و تنقيد و بيان تاريخ و بحث و نقد آزاد در برابر حوادث كه امروز در دنيا رايج شده است كار از كار گذشته و اين پنهان كردن‌ها جز رسوائي چيزي به بار نخواهد آورد.

بازگشت به فهرست

قصيدة‌ كُمَيت‌ شاعر اهل‌ بيت‌ دربارة‌ حديث‌ غدير

كميت شاعر در «هاشميّات» خود قدم بزرگي در احياء تاريخ اهل بيت برداشته است؛ و چون ميلادش در سنۀ 60 و وفاتش در سنۀ 126 هجري است؛ درست زمانش مطابق زمان امام زين العابدين و حضرت باقر _ سلام الله عليهما _بوده؛ و در كوران شدّت خلفاي بني اميّه می‌زيسته است.

با تحمّل رنجها و حبس‌ها و آزارها از گفتن قصائد دريغ نكرد و در افشاي جرم مخالفان و بيان مظلوميّت اهل بيت داد سخن داده است. و در اشعاري كه به عنوان غدير خمّ سروده است از ولايت و لزوم پيروي از آن سخن گفته است. ما در اينجا بعضي از ابيات عينيه او را می‌آوريم:

وَ يَوْمَ الدَّوْحِ دَوْحِ غَدِيرِ خُمٍّ         أبَانَ لَهُ الْوَلَايَهَ لَوْاُطِيعَا 1

وَلَكِنَّ الرِّجَالَ تَبَايَعُوهَا         فَلَمْ أرَمِثْلَهَا خَطَراً مَبِيعَا 2

---

ص 215

فَلَمْ اُبْلِغْ بِهَا لَعْنَاً وَ لكِنْ         أسَاءَ بِذَاكَ أوَّلُهُمْ صِنيعَا 3

فَصَارَ بِذَلِكَ أقْرَبُهُمْ لِعَدْل         إلَي جَوْرٍ وَأحْفَظُهُمْ مُضِيعَا 4

أضَاعُوا أمْرَ قَائِدِهِمْ فَضَلُّوا         وَ أقْومِهِمْ لَدَي الْحِدْثَانِ رِيعَا 5

تَنَاسَوْا حَقَّهُ وَ بَغَوْا عَلَيْهِ         بِلَاتِرَهٍ وَ كَانَ لَهُمْ قَرِيعَا 6

فَقُلْ لِبَنِي اُمَيَّهَ حَيْثُ حَلُّوا         و إنْ خِفْتَ الْمُهَنَّدَ وَ الْقَطِيعَا 7

ألَا اُفَّ لِدَهْرٍ كُنْتُ فِيهِ         هِدَاناً طَائِعاً لَكُمُ مُطِيعَا 8

أجَاعَ اللهُ مَنْ أشْبَعْتُمُوُه         وَ أشْبَعَ مَنْ بِجَوْرِكُمُ اُجِيعَا 9

وَيَلْعَنُ فَدَّ اُمَّتِهِ جَهَاراً         إذَا سَاسَ الْبِرَيَّهَ وَ الْخَلِيعَا 10

بِمَرْضِيِّ السِّياسَهِ هَاشِمِيٌّ         يَكُونُ حَياً لاُمَّتِهِ رَبِيعَا 11

وَلَيْثاً فِي الْمَشَاهِدِ غَيْرَ نُكْسٍ         لِتَقْوِيمِ الْبَرِيَّهِ مُسْتَطِيعَا 12

يُقِيمُ اُمُورَهَا وَ يَذُبُّ عَنْهَا         وَ يَتْرُكُ جَدْبَهَا أبَداً مَرِيعَا 13

1_ «و در روزي كه از درخت سايبان درست كردند؛ از درختان غدير خم؛ رسول خدا (ص) ولايت علي بن ابيطالب (ع) را بر مردم آشكارا نمود، اگر مرد قبول واقع می‌شد و پيروي می‌ شد.

2_ و ليكن مردان از قوم، آن ولايت را مبايعه كردند، و به داد و ستم و خريد و فروش آن پرداختند؛ و من هيچگاه نديده ام امر بزرگي همانند ولايت، مورد مبايعه قرار گيرد؛ و مبيع واقع شود.

3_ و من لعنت و تبرّي خود را بدين مبايعه نمي رسانم؛ و ليكن اوّل آن مردان بدين مبايعه كار زشتي انجام داد.

4_ و بدين عمل، نزديكترين آنها به عدالت به سوي جور و ستم كشيده شد، و نگهبان ترين آنها، خراب كننده و ضايع كننده شد.

5_ امر و فرمان و رهبرشان علي را گم كردند و ضايع نمودند پس گمراه شدند؛ امر آن كسي را كه در حادثات جهان از همۀ افراد سعه و گشايشش استوارتر و محكمتر بود.

6_ حقّ او را عمداً به مرحلۀ نسيان سپردند، و بر او ستم كردند، بدون آنكه قصاص و خوني از او طلب داشته باشند؛ با آنكه او رئيس و سرپرست و قيّم ايشان

---

ص 216

7_ پس بگو به بني اميه هر جا كه باشند _ و اگرچه از شمشير آبدار و برهنۀ ايشان بترسي، و از قطعه قطعه شدن بيم داشته باشي! _:

8_ اي، افّ باد بر آن روزگاري كه من در آن بوده باشم و مطيع و منقاد شما باشم و از نبرد و كارزار با شما احساس ثقل و سنگيني بنمايم.

9_ خداوند گرسنه گرداند كسي را كه شما سير كرده‌اید! و سير كند كسي را كه از جور و ستم شما گرسنه شده است!

10 و 11 _ و پيوسته آن فرد از امت خود را كه سياست مردم را در دست گرفته، و متهتك و خبيت و منعزل از مقامي است كه عهده دار شده است، در صورتي كه سياست او مورد پسند مردم باشد، لعنت می‌فرستد، و نداي دور باش می‌زند، آن مرد هاشمي كه همچون باران بهاري براي امّت خود حيات بخش است.

12_ آن هاشمي كه همچون شير نر در معارك و مشاهد نبرد بدون سقوط و اضطراب، براي بر پا داشتن مردم جهان نيرومند و تواناست.

13_ و پيوسته امور امّت را بر پا می‌دارد، و از حريم امّت دفاع می‌كند، و همواره زمين هاي خشك و لم يزرع حياتي امّت را به زمين هاي آباد و پر بهرۀ معنوي و حياتي در می‌آرود».

ابوالفتوح رازي گويد: از كميت روايت است كه حضرت امير المؤمنين (ع) را در خواب ديدم، به من فرمود: آن قصيدۀ عينيّۀ خود را براي من بخوان! و من شروع كردم به خواندن آن؛ تا رسيدم به اين بيت:

وَ يَوْمَ الدَّوْحِ دَوْحِ غَدِيرِ خُمٍّ         أبَانَ لَهُ الْوَلَايَهَ لَوْاُطِيعَا

حضرت فرمود: صدقت؛ راست گفتي! آنگاه خود آنحضرت اين بيت را انشاد كردند:

وَلَمْ أرَمِثْلَ ذَاكَ الْيَوْمِ يَوْماً         وَلَمْ أرَمِثْلَهُ حَقّاً اُضِيعَا [278]

«و من هيچوقت همانند آن روز، روزي را نديده ام، و هيچگاه همانند آن حقّ، حقّي را نديده ام كه ضايع شود».

---

ص 217

و در كتاب «الصّراط المستقيم» بياضي عاملي آورده است كه: پسر كميت، پيغمبر اكرم (ص) را در خواب ديد. حضرت به او گفتند: براي من قصيدۀ عينيّۀ پدرت را بخوان! و من خواندم و چون رسيدم به اين بيت: وَ يَوْمَ الدَّوْحِ دَوْحِ غَدِيرِ خُمٍّ، حضرت رسول الله گريۀ شديدي كردند و گفتند: صَدَقَ أبُوكَ رحمه الله؛ إي، وَاللهِ، لَمْ أرَمَثْلَهُ حَقّاً اُضِيعَا. [279]

«پدرت راست گفت: خداوند رحمتش كند؛ آري سوگند به خدا. من همانند آن حقّ، حقّي را نديدم كه ضايع شود».

بازگشت به فهرست

دربارة‌ قصائد هاشميّاتِ كُمَيت‌

گويند: اولين قصيده اي، كه كميت گفت، از هاشميّات، اين قصيده بود:

طَربْتُ وَ مَاشَوْقاً إلَي الْبِيضِ أطْرَبُ         وَلَا لعِباً مِنِّي؛ وَ ذُوالشَّيْبِ يَلْعَبُ؟ 1

وَلَمْ يُلْهِنِي دَارٌ وَلَا رَسْمُ مَنْزلٍ         وَلَمْ يَتَطَرَّبْنِي بَنَانٌ مُخَضَّبُ 2

وَلَا السَّانِحَاتِ الْبَارِحَاتِ عَشِيَّهً         أمَرَّ سَلِيمُ الْقَرْنِ أمْ مَرَّأ عْضَبُ 3

وَلَكِنْ إلَي أهْلِ الْفَضَائِلِ وَ التُّقَي         وَ خَيْرِ بَنِي الْحَوَّاءِ وَ الْخَيْرُ يُطْلَبُ 4

إلَي النَّفَر الْبيِضِ الَّذِينَ بِحُبِّهِمْ         إلَي اللهِ فِيمَا نَابَنِي أتَقَرَّبُ 5

بَنِي هَاشِمٍ رَهْطِ النَّبيِّ فَإنَّنِي         بِهِمْ وَلَهُمْ أرْضَي مِرَاراً وَ اُغْضَبُ 6

خَفَضْتُ لَهُمْ مِنِّي جَنَاحِي مَوَدَّهً         إلَي كَنَفٍ عِطْفَاهُ أهْلٌ وَ مَرْحَبُ 7

وَ كُنْتُ لَهُمْ مِنْ هَؤْلَاءِ وَهَؤُلآءِ         مُحِبّاً عَلَي أنِّي اُذَمُّ وَ اُغْضَبُ 8

وَاُرْمَي وَ أرْمِي بِالْعَدَاوَهِ أهْلَهَا         وَ إنِّي لَاُوُذَي فِيهِمُ وَ اُؤَنَّبُ [280] 9

تا آنكه می‌ گويد:

فَمَالِيَ إلَّا آلُ أحْمَدَ شِيعَهٌ         وَ مَالِيَ إلَّا مَذْهَبُ الْحَقَّ مَذْهَبُ 10

بِأيَّ كِتَابٍ أمْ بِايَّهِ سُنَّهٍ         تَرَي حُبَّهُمْ عَاراً عَلَيَّ وَ تَحْسِبُ 11

وجَدْنَا لَكُمْ فِي آلِ حم آيَهً         تَأَوَّلَهَا مِنَّا تَقِيٌّ وَ مُعْرِبُ 12

---

ص 218

عَلَي أيَّ جُرْمٍ أمْ بِايَّهِ سِيَرهٍ         اُعَنَّفُ فِي تَقْرِيظِهِمْ وَاُكَذَّبُ 13

و تا آنكه می‌گويد:

ألَمْ تَرَني مِنْ حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ         أَرُوحُ وَأَغْدُو خَائِفاً أتَرَقَّبُ 14

فَطَائِفَهٌ قَدْ أكْفَرَتْنِي بِحُبَّهِمْ         وَطايفهٌ قَالَتْ مُسِيُ وَ مُذْنِبُ 15

و تا آنكه می‌گويد:

فَإنْ هِيْ لَمْ تَصْلَحْ لِحَيًّ سِوَاهُمُ         فَإنَّ ذَوِي الْقُرْبَي أحَقُّ وَ أوْجَبُ 16

يَقُولُونَ لَم يُورَثْ وَلَوْلَا تُرَانُهُ         لَقَدْ شَرِكَتْ فِيهَا بَكِيلٌ وَ أرْجَبُ [281] 17

1_ «من به فرح و سرور در آمدم، و خوشحالي من به جهت ميل به زنان سيمين بدن نبود، و نه از روي بازي. مگر كسي كه از سر و صورتش موي سپيد بالا آمده است، بازي می‌كند؟!

2_ و دل و هواي مرا به خود نر بود خانه أي، و نه آثار منزل كهنه و خرابي كه از محبوبه‌هاي ديرين در خيال داشتم؛ و نه مرا بن انگشتان زينت شدۀ به خضاب نيز به اهتزاز و طرب در نياورد.

3_ و نيستم از كساني كه همّ و ارادۀ غيبي او، مرغهاي سانحه (از طرف چپ به راست حركت كننده كه به آن فال نيك می‌زدند) و مرغهاي بارحه (از راست به چپ حركت كننده كه به آن فال شوم می‌زدند) را شبانگاه به حركت در آورد، خواه حيوان درست شاخ از جلوي من عبور كند؛ خواه حيوان شاخ شكسته.

4_ وليكن ميل و هواي من به سوي اهل فضيلت‌ها و صاحبان تقوي و پاكي است؛ آنانكه بهترين پسران حوّاء هستند؛ و خير هميشه مطلوب است.

5- به سوي افراد سپيد سيماي روشن چهره؛ آنان كه در مصائب و شدائدي كه به من روي می‌آورد به محبّت ايشان به خداوند تقرّب می‌جويم.

6_ آنان بني هاشم، قوم پيغمبرند كه من مراراً و كراراً به جهت ايشان راضي شده ام، و از براي ايشان به غضب در آمده ام.

---

ص 219

7_ من از روي مودّت، بال خودم را براي ايشان پائين كشيدم و به سوي پهلو و جائي كه دو جانب و دو سوي آن اهليّت داشت و وسعت و گشايش داشت.

8_ و من دوستدار ايشان بودم؛ و از اين جمعيّت و آن جمعيّت پيوسته مورد مذمّت و غضب قرار می‌گرفتم.

9_ و پيوسته تير می‌خوردم از جانب دشمنان؛ و تير می‌زدم به كساني كه با آنها عداوت داشتند؛ و من پيوسته دربارۀ حمايت از آنها مورد اذيّت واقع می‌شدم؛ و مورد سرزنش و ملامت قرار می‌گرفتم.

10_ و بنابر اين من پيروي و متابعتي غير از پيروي آل احمد ندارم؛ و من غير از پيروي از مذهب حقّ مذهبي ندارم.

11_ به كدام آيه و يا به كدام سنّتي، تو محبّت آنها را براي من عار و ننگ می‌داني؟! و مرا ننگين می‌پنداري؟!

12_ ما براي شما اهل بيت در سورۀ) آل حم آيه أي، پيدا كرده ايم كه معنا و تفسير آن را افراد متّقي و دانشمند می‌دانند.

13_ بر كدام جرمي و يا بر كدام سيره اي، من بايد در مدح و ثناي آنان مورد تعدّي واقع شوم، و به من دروغ نسبت دهند؟

14_ آيا نمي بيني مرا كه در محبّت آل محمّد هميشه صحبگاهان و شبانگاهان، از روي وحشت و ترس از دستگيري دشمن به اين طرف و آن طرف می‌روم؟

15- جماعتي به محبّت آل محمّد مرا تكفير كردند و جماعتي گفتند: گنهكار و معصيت كار است.

16_ پس اگر ولايت براي هيچ طائفه اي، سواي قريش صلاحيّت ندارد پس ذوي القرباي پيامبر احقّ و اولي هستند از سائر قريش.

17_ می‌ گويند: ولايت ارث برده نمي شود؛ و اگر ارث برده نمي شد آنقدر دائره‌اش اتّسا داشت كه به طائفۀ بكيل و ارحب هم می‌رسيد پس شما چرا به خود اختصاص داده‌اید»؟!

بازگشت به فهرست

دنباله متن

پاورقي

---