خطبه شماره 180

و من خطبه له عليه السلام [8] في ذم العاصين من اصحابه [9] احمد الله علي ما قضي من امر ، و قدر من فعل ، [10] و علي ابتلائي بکم ايتها الفرقه التي اذا امرت لم تطع ، و اذا دعوت لم تجب [11] ان امهلتم خضتم ، و ان حوربتم خرتم و ان اجتمع الناس علي امام طعنتم [12] و ان اجئتم الي مشاقه نکصتم لا ابا لغيرکم [13] ما تنتظرون بنصرکم و الجهاد علي حقکم ? الموت او الذل لکم ? [14] فو الله لئن جاء يومي و لياتيني ليفرقن بيني و بينکم [15] و انا لصحبتکم قال ، و بکم غير کثير لله انتم اما دين يجمعکم [1] و لا حميه تشحذکم اوليس عجبا ان معاويه يدعو الجفاه الطغام فيتبعونه علي غير معونه و لا عطاء ، [2] و انا ادعوکم و انتم تريکه الاسلام ، و بقيه الناس الي المعونه او طائفه من العطاء ، [3] فتفرقون عني و تختلفون علي ? انه لا يخرج اليکم من امري رضي فترضونه ، [4] و لا سخط فتجتمعون عليه ، و ان احب ما انا لاق الي الموت [5] قد دارستکم الکتاب ، و فاتحتکم لحجاج ، [6] و عرفتکم ما انکرتم ، و سوغتکم ما مججتم ، لو کان الاعمي يلحظ ، او النائم يستيقظ [7] و اقرب بقوم من الجهل بالله قائدهم معاويه و مؤدبهم ابن النابغه

ترجمه

[8] از خطبه هاي امام عليه السلام که در نکوهش ياران نافرمانش ايرادفرموده است [9] خداوند را بر آنچه فرمان داده و هر کار که مقدر فرموده مي ستايم . [10] و پروردگار را بر گرفتاري خود به گروهي که هرگاه فرمان داده ام اطاعت نکرديد و هر زمان که دعوتتان نمودم اجابت ننموديد ستايش مي کنم [11] [ همان شما که ] هرگاه مهلتتان دهم در بيهودگي فرومي رويد و هنگامي که با جنگ و نبرد روبرو شويد ضعف و ناتواني نشان مي دهيد . اگر مردم اطراف پيشوائي گرد آيند طعنه مي زنيد [12] و اگر شما را به سوي مشکلي بکشانند عقب نشيني مي کنيد . دشمن شما بي پدر باد [13] براي ياري کردن خويش و جهاد در راه حق خود منتظر چه هستيد ؟ مرگ يا ذلت ؟ [14] سوگند به خدا اگر مرگ من فرا رسد که حتما خواهد رسيد بين من و شما جدائي خواهد افتاد [15] در حالي که من از مصاحبت با شما ناراحت و وجودتان برايم قدرت آفرين نبود [ اما من براي شما همه چيز بودم ] خدا خيرتان دهد [ در شگفتم ] آيا در ميان شما دين نيست که شما را گردآورد ؟ [1] و آيا غيرتي نيست که شما را به سوي دشمن بسيج کند ؟ آيا اين شگفت آور نيست که معاويه خبيث اين جفاپيشگان اوباش را دعوت کند و آنها بدون انتظار بخشش و کمکي متابعتش کنند ؟ [2] اما من با اينکه شما بازماندگان اسلام و بقاياي مردميد دعوتتان به کمک و عطايا مي کنم [3] ولي از گردم پراکنده مي شويد و راه تشتت و تفرقه را پيش مي گيريد [ چنان بي تفاوت هستيد که ] نه از دستورات و کارهايم راضي مي شويد [4] و نه شما را به غضب مي اندازد که برضد آن اجتماع کنيد . محبوبترين چيزي که دوست دارم ملاقاتش کنم مرگ است [5] کتاب خدا را به شما تعلم دادم راه و رسم استدلال را به شما آموختم [6] آنچه نمي شناختيد به شما شناساندم و آنچه لقلقه زبانتان بود و از حقيقت آن آگاه نبوديد با بيان و توضيح خويش مفهوم و به ذائقه فکرتان گوارا ساختم اما [ صد حيف ] که نابينا نمي تواند ببيند و خوابيده بيدار نيست [7] سوگند به خدا چقدر به جهالت و ناداني نزديکند مردمي که رهبرشان معاويه و طرف مشورت و مربي آنها پسر نابغه [ عمروعاص ] باشد

خطبه شماره 181

و من کلام له عليه السلام [8] و قد ارسل رجلا من اصحابه ، يعلم له علم احوال قوم من جند الکوفه ، قدهموا باللحاق بالخوارج ، و کانوا علي خوف منه عليه السلام ، فلما عاد اليه الرجل قال له : [[ اامنوا فقطنوا ، ام جبنوا فظعنوا ? ] ] فقال الرجل : بل ظعنوا يا امير المؤمنين فقال عليه السلام : [9] [[ بعدا لهم کما بعدت ثمود ] ] اما لو اشرعت الاسنه اليهم ، [10] و صبت السيوف علي هاماتهم ، لقد ندموا علي ما کان منهم [11] ان الشيطان اليوم قد استفلهم و هو غدا متبري ء منهم ، و متخل عنهم [1] فحسبهم بخروجهم من الهدي ، و ارتکاسهم في الضلال و العمي ، [2] و صدهم عن الحق ، و جماحهم في التيه

ترجمه

[8] از سخنان امام ( ع ) که درباره گروهي از سپاه کوفه فرموده است امام يکي از ياران خود را فرستاد تا از وضع گروهي از سپاه کوفه که تصميم داشتند به خاطر ترس از او به خوارج ملحق گردند اطلاعي کسب کند پس از بازگشت امام از او پرسيد : آيا ايمن گرديدند و بر جاي باقي ماندند يا ترسيدند و کوچ نمودند . عرض کرد : اي اميرمؤمنان ترسيدند و کوچ کردند در اينجا امام ( ع ) فرمود : [9] از رحمت خدا بدور باشند همانگونه که قوم ثمود از رحمتش دور شدند آگاه باشيد اکر نوک نيزه ها به سوي آنها متوجه مي شد [10] و شمشيرها بر فرقشان مي باريد از گذشته خود پشيمان مي گشتند [11] شيطان امروز از آنها درخواست تفرقه کرده اما فردا از آنها بيزاري مي جويد و خويش را از آنها کنار خواهد کشيد 000 [1] آنها را همين بس که از طريق هدايت خارج و به گمراهي و کوري بازگشتند [2] راه حق را سد کردند و در وادي حيرت و جهل فروماندند

خطبه شماره 182

و من خطبه له عليه السلام [3] روي عن نوف البکالي قال : خطبنا بهذه الخطبه امير المؤمنين علي عليه السلام بالکوفه و هو قائم علي حجاره ، نصبها له جعده بن هبيره المخزومي و عليه مدرعه من صوف و حمائل سيفه ليف ، و في رجليه نعلان من ليف و کان جبينه ثفنه بعير فقال عليه السلام : حمد الله و استعانته [4] الحمد لله الذي اليه مصائر الخلق ، و عواقب الامر [5] نحمده علي عظيم احسانه ، و نير برهانه ، و نوامي فضله وامتنانه ، [6] حمدا يکون لحقه قضاء ، و لشکره اداء ، و الي ثوابه مقربا ، و لحسن مزيده موجبا [7] و نستعين به استعانه راج لفضله ، مؤمل لنفعه ، واثق بدفعه ، [8] معترف له بالطول ، مذعن له بالعمل و القول و نؤمن به ايمان من رجاه موقنا ، [9] و اناب اليه مؤمنا ، و خنع له مذعنا ، [10] و اخلص له موحدا ، و عظمه ممجدا ، و لاذ به راغبا مجتهدا [11] الله الواحد [12] لم يولد سبحانه فيکون في العز مشارکا ، و لم يلد فيکون موروثا هالکا [1] و لم يتقدمه وقت و لا زمان ، و لم يتعاوره زياده و لا نقصان ، [2] بل ظهر للعقول بما ارانا من علامات التدبير المتقن ، و القضاء المبرم [3] فمن شواهد خلقه السماوات موطدات بلا عمد ، قائمات بلا سند [4] دعاهن فاجبن طائعات مذعنات ، غير متلکئات و لا مبطئات ، [5] و لو لا اقرارهن له بالربوبيه و اذعانهن بالطواعيه ، [6] لما جعلهن موضعا لعرشه ، و لا مسکنا لملائکته ، ولا مصعدا للکلم الطيب و العمل الصالح من خلقه [7] جعل نجومها اعلاما يستدل بها الحيران في مختلف فجاج الاقطار [8] لم يمنع ضوء نورها ادلهمام سجف الليل المظلم ، [9] و لا استطاعت جلابيب سواد الحنادس ان ترد ما شاع في السماوات من تلالؤ نور القمر [10] فسبحان من لا يخفي عليه سواد غسق داج ، و لا ليل ساج ، [11] في بقاع الارضين المتطاطئات ، و لا في يفاع السفع المتجاورات ، [12] و مايتجلجل به الرعد في افق السماء ، و ما تلاشت عنه بروق الغمام ، [13] و ما تسقط من ورقه تزيلها عن مسقطها عواصف الانواء وانهطال السماء [14] و يعلم مسقط القطره و مقرها و مسحب الذره و مجرها ، و ما يکفي البعوضه من قوتها ، و ما تحمل الانثي في بطنها [1] عود الي الحمد [2] و الحمد لله الکائن قبل ان يکون کرسي او عرش ، او سماء او ارض ، او جان او انس [3] لا يدرک بوهم ، و لا يقدر بفهم ، و لا يشغله سائل ،[4] و لا ينقصه نائل ، و لا ينظر بعين ، و لا يحد باين ، [5] و لا يوصف بالازواج ، ولا يخلق بعلاج ، و لا يدرک بالحواس ، [6] و لا يقاس بالناس الذي کلم موسي تکليما ، و اراه من آياته عظيما ، [7] بلا جوارح و لا ادوات ، و لا نطق و لا لهوات . [8] بل ان کنت صادقا ايها المتکلف لوصف ربک ، [9] فصف جبريل و ميکائيل و جنود الملائکه المقربين ، في حجرات القدس مرجحنين [10] متولهه عقولهم ان يحدوا احسن الخالقين فانما يدرک بالصفات ذوو الهيئات و الادوات ،[11] و من ينقضي اذا بلغ امد حده بالفناء [12] فلا اله الا هو ، اضاء بنوره کل ظلام ، و اظلم بظلمته کل نور [13] الوصيه بالتقوي [14] اوصيکم عباد الله بتقوي الله الذي البسکم الرياش ، و اسبغ عليکم المعاش ، [15] فلو ان احدا يجد الي البقاء سلما ، او لدفع الموت سبيلا ، [16] لکان ذلک سليمان بن داوود عليه السلام ، الذي سخر له ملک الجن والانس ، مع النبوه و عظيم الزلفه [17] فلما استوفي طعمته ، واستکمل مدته ، رمته قسي الفناء بنبال الموت ، و اصبحت الديار منه خاليه ، [1] و المساکن معطله ، وورثها قوم آخرون و ان لکم في القرون السالفه لعبره [2] اين العمالقه و ابناء العمالقه اين الفراعنه و ابناء الفراعنه [3] اين اصحاب مدائن الرس الذين قتلوا النبيين ، و اطفؤوا سنن المرسلين [4] و احيوا سنن الجبارين اين الذين ساروا بالجيوش ، و هزموا بالالوف و عسکروا العساکر ، و مدنوا المدائن [5] و منها : قد لبس للحکمه جنتها ، و اخذها بجميع ادبها ، من الاقبال عليها، و المعرفه بها ، و التفرغ لها، [6] فهي عند نفسه ضالته التي يطلبها ، و حاجته التي يسال عنها [7] فهو مغترب اذا اغترب الاسلام ، و ضرب بعسيب ذنبه ، و الصق الارض بجرانه [8] بقيه من بقايا حجته ، خليفه من خلائف انبيائه [9] ثم قال عليه السلام [10] ايها الناس ، اني قد بثثت لکم المواعظ التي وعظ الانبياء بها اممهم [11] واديت اليکم ما ادت الاوصياء الي من بعدهم ، و ، و ادبتکم بسوطي فلم تستقيموا ، [12] و حدوتکم بالزواجر فلم تستوسقوا لله انتم [13] اتتوقعون اماما غيري يطابکم الطريق ، و يرشدکم السبيل ? [14] الا انه قد ادبر من الدنيا ما کان مقبلا ، و اقبل منها ما کان مدبرا ، [1] و ازمع الترحال عباد الله الاخيار ، و باعوا قليلا من الدنيا لا يبقي ، بکثير من الاخره لا يفني [2] ما ضر اخواننا الذين سفکت دماؤهم و هم بصفين الا يکونوا اليوم احياء ? [3] يسيغون الغصص و يشربون الرنق [4] قد والله لقوا الله فوفاهم اجورهم واحلهم دار الامن بعد خوفهم [5] اين اخواني الذين رکبوا الطريق ، و مضوا علي الحق ? اين عمار ? [6] و اين ابن التيهان ? و اين ذو الشهادتين ? [7] و اين نظراؤهم من اخوانهم الذين تعاقدوا علي المنيه ، و ابرد بروؤسهم الي الفجره [8] قال : ثم ضرب بيده علي لحيته الشريفه الکريمه ، فاطال البکاء ، ثم قال عليه السلام : [9] اوه علي اخواني الذين تلوا القرآن فاحکموه ، و تدبروا الفرض فاقاموه [10] احيوا السنه و اماتوا البدعه دعوا للجهاد فاجابوا ، و وثقوا بالقائد فاتبعوه [11] ثم نادي باعلي صوته : [12] الجهاد الجهاد عباد الله الا و اني معسکر في يومي هذا ، فمن اراد الرواح الي الله فليخرج [13] قال نوف : و عقد للحسين عليه السلام في عشره آلاف ، و لقيس بن سعد رحمه الله في عشره آلاف ، و لابي ايوب الانصاري في عشره آلاف ، و لغيرهم علي اعداد اخر ، و هو يريد الرجعه الي صفين ، فما دارت الجمعه حتي ضربه الملعون ابن ملجم لعنه الله ، فتراجعت العساکر ، فکنا کاغنام فقدت راعيها ، تختطفها الذئاب من کل مکان

ترجمه

[3] از خطبه هاي امام ( ع ) از نوف بکالي نقل شده که : اميرمؤمنان ( ع ) در کوفه بر روي سنگهائي که جعده بن هبيره مخزومي برايش نصب کرده بود ايستاد و اين خطبه را ايراد فرمود در حالي که امام پيراهني خشن از پشم بر تن و شمشيرش را با بندي از ليف خرما حمايل و در پاهايش کفشي از ليف خرما بود و پيشانيش از اثر سجده پينه بسته بود در اين خطبه چنين فرمود : ستايش خداوند [4] ستايش مخصوص خداوندي است که سرانجام خلقت و عواقب امور به او منتهي مي گردد [5] او را بر احسان عظيمش و برهان روشنش و فراواني فضل و منتش مي ستائيم [6] ستايشي که حقش را اداء کند و سپاس شايسته او را به جا آورد به ثوابش ما را نزديک سازد و موجب ازدياد نيکي و احسان او گردد [7] و از او استعانت مي طلبيم استعانت کسي که به فضل پروردگار اميدوار است به سودش آرزومند و از عدم زيانش مطمئن [8] و به قدرت او معترف و به گفتار و کردار او معتقد است . به او ايمان داريم ايمان کسي که با يقين کامل به او اميدوار است [9] و با اعتقاد خالص به او متوجه و با ايماني پاک در برابرش خضوع مي کند [10] و مخلصانه به توحيد او عقيده دارد با تمجيد فراوان به بزرگداشت او مي پردازد و با رغبت و کوشش بسيار به او پناهنده مي شود . [11] يکتائيش [12] او از کسي متولد نشده تا در عزت و قدرت شريکي داشته باشد و فرزندي به دنيا نياورده تا پس از وفات چيزي به ارث بگذارد 000 [1] وقت و زماني از او پيشي نگرفته و زيادي و نقصان بر او عارض نشده است . [2] او با نشانه هاي تدبير متقن و نظام محکمي که به ما ارائه داده عظمت خويش را در پيش چشم عقلها آشکار جلوه کرده است . [3] از شواهد عظمت او خلقت و آفرينشش آسمانهاي ثابت و پابرجائي است که بدون ستون و بدون تکيه گاهي برقرارند [4] اين آسمانها را به طاعت خويش دعوت کرد و آنها با اذعان کامل بدون درنگ و سستي اجابت کردند . [5] اگر همين اقرار آنها به ربوبيت حق و اذعانشان به اطاعت از او نبود [6] هرگز آنها را محل عرش خويش و مسکن فرشتگان و جاي بالارفتن سخنان پاک و اعمال صالح و نيک بندگانش قرار نمي داد . [7] ستارگان آسمان را علائم و نشانه هائي قرار داد تا آنها که [ شب هنگام ] در نقاط مختلف حيران و سرگردان مي مانند به وسيله آنها راهنمائي شوند . [8] پرده هاي ظلماني شبهاي تار مانع نورافشاني آنها نمي گردد [9] و چادر سياه و تاريک شبها نمي توانند از تلالؤ نور ماه در پهنه آسمانها جلوگيري کنند . [10] منزه است خداوند که سياهي شبهاي تاريک و خاموش [11] در نقاط پست زمين و در قله هاي کوتاه و بلند کوهها که در کنار يکديگر قرار گرفته اند بر او مخفي نمي ماند [12] و نيز آنچه را که غرش رعد در کرانه هاي آسمان به وجود مي آورد و آنچه برقهاي ابر آن را متلاشي مي سازند [13] همچنين بادهاي تند و شديد و برگهائي که براثر باران از شاخه ها جدا مي شوند [14] و محل سقوط و ريزش قطرات بارانها و جايگاه کشش دانه بوسيله مورچگان و حرکات آنها و غذاهائي که پشه ها را کفايت مي کند و آنچه را که موجودات ماده در رحم دارند از همه اينها آگاه است [ و همه در پيشگاه علمش روشن و آشکارند ] [1] باز هم ستايش خداوند [2] ستايش ويژه خداوندي است که همواره بوده پيش از آنکه کرسي يا عرش آسمان يا زمين جن يا انس موجود شوند . [3] خداوندي که با فکر و عقلهاي ژرف انديش درک نشود و با نيروي فهم اندازه اي برايش تصور نگردد هيچ سؤال کننده اي او را به خود مشغول نمي سازد [4] عطا و بخشش از دارائيش نمي کاهد او با چشم نمي بيند [ زيرا جسم نيست ] و در مکاني محدود نمي شود [5] همتا و همسري برايش معقول نيست و در آفرينش نياز به وسيله اي ندارد با حواس درک نمي شود [6] و با بشر مقايسه نمي گردد همان کسي که با موسي سخن گفت و آيات عظيمش را به او نشان داد [7] اما بدون اعضاء و زبان و کام . [8] اي کسي که خود را براي توصيف پروردگار به زحمت انداخته اي اگر راست مي گوئي [9] جبرئيل و ميکائيل و لشکر فرشتگان مقربين را : همانها که در بارگاه قدس همواره در رکوع و سجودند توصيف کن [10] فرشتگاني که عقلشان از اينکه احسن الخالقين را در حدي محدود سازد در گرداب حيرت فرومانده [ زيرا ] کسي را مي توان با توصيف درک کرد که داراي شکل و اعضاء و جوارح است [11] و کسي را مي توان با صفات شناخت که محدود باشد و در حد معيني عمرش سپري شود [12] پس معبودي جز او نيست که با نور خويش هر ظلمتي را روشن ساخته و با تاريکيهائي که مي آفريند هر نوري را در ظلمت فرومي برد [13] توصيه به تقوا[14] اي بندگان خدا شما را به تقوا و پرهيرکاري در برابر خدا سفارش مي کنم همان خدائي که لباسهاي فاخر را به شما پوشانده و معاش و روزي را به فراواني به شما ارزاني داشته است . [15] اگر راهي به سوي بقاء يا جلوگيري از مرگ وجود داشت [16] حتما سليمان بن داود آنرا در اختيار مي گرفت چرا که خداوند حکومت بر جن و انس را همراه نبوت و مقام بلند قرب و منزلت الهي به او عطا کرد . [17] اما آنگاه که پيمانه روزي او پر شد و مدت زندگيش کامل گشت تيرهاي مرگ از کمان فناء به سوي او پرتاب شد و دار و ديار از او خالي گرديد [1] خانه ها و مسکنهاي او بي صاحب ماندند و آنها را گروهي ديگر به ارث بردند . [ در هر حال ] براي شما در تاريخ قرون گذشته درسهاي عبرت فراواني وجود دارد . [2] کجايند عمالقه ؟ و کجايند فرزندان آنها ؟ کجا هستند فرعونها و فرزندانشان ؟ [3] اصحاب شهرهاي رس همانها که پيامبران را کشتند و چراغ پرفروغ سنن آنها را خاموش [4] و راه و رسم ستمگران و جباران را زنده ساختند کجايند ؟ 000 کجايند آنها که بالشکرهاي گران به راه افتادند و هزاران نفر را هزيمت دادند سپاهيان فراوان گرد آوردند و شهرها بنا نهادند ؟ [5] قسمتي ديگر از اين خطبه درباره مهدي ( ع ) زره دانش را بر تن پوشانده و با تمامي آداب با توجه و معرفت و آمادگي آنرا فراگرفته [6] حکمت گمشده اوست که همواره در جستجوي آن است و نياز اوست که در طلبش پرس و جو دارد [7] به هنگامي که اسلام غروب مي کند و همچون شتري که از راه رفتن مانده بر زمين قرار مي گيرد و سينه اش را به آن مي چسباند او پنهان خواهد شد [ تا زماني که فرمان الهي براي قيامش فرارسد ] [8] او باقي مانده اي است از حجتهاي خدا و خليفه و جانشيني است از جانشينان پيامبران [9] سپس امام فرمود : [10] اي مردم من مواعظ و پند و اندرزهائي را که پيامبران براي امتشان بازگو کرده بودند در ميان شما نشر دادم [11] و وظيفه اي را که اوصياي پيامبران نسبت به امت آنها بعد از مرگشان داشتند در مورد شما به انجام رساندم با تازيانه ام شما را ادب کردم ولي به هيچ صراطي مستقيم نشديد [12] و با نواهي پروردگار شما را به پيش راندم ولي جمع نشديد خدا خيرتان دهد [13] آيا منتظريد پيشوائي جز من با شما همراه گردد ؟ و راه حق را به شما نشان دهد ؟ [14] آگاه باشيد آنچه از دنيا روي آورده بود پشت کرده و آنچه پشت کرده بود روي آورده است [1] و بندگان نيکوکار و برگزيده خدا آماده رحيل گرديده اند و کمي از دنياي فاني را با آخرت که در آن فنا نيست معاوضه کردند [2] راستي برادران ما که خونشان در صفين ريخت اگر امروز زنده نيستند چه زيان ديده اند خوشا به حالشان که نيستند [3] تا از اين لقمه هاي گلوگير بخورند و از اين آبهاي ناگوار بنوشند [4] به خدا سوگند آنها خدا را ملاقات کردند و پاداششان را داد و آنها را بعد از خوف در سراي امن خويش جايگزين ساخت . [5] کجا هستند برادران من ؟ همانها که سواره به راه مي افتادند و در راه حق قدم بر مي داشتند کجاست عمار ؟ [6] کجاست ابن تيهان ؟ و کجاست ذوالشهادتين ؟ [7] و کجايند مانند آنان از برادرانشان که پيمان بر جانبازي بستند و سرهاي آنها براي ستمگران فرستاده شد ؟ [8] آنگاه دست به محاسن شريف زد مدتي بس طولاني گريست پس از آن فرمود . [9] آه بر برادرانم همانها که قرآن را تلاوت مي کردند و به کار مي بستند در فرائض دقت مي کردند و آن را به پا مي داشتند [10] سنتها را زنده و بدعتها را مي راندند . دعوت به جهاد را مي پذيرفتند . و به رهبر خود اطمينان داشتند و صميمانه از او پيروي مي کردند . [11] سپس با صداي بلند فرياد زد : [12] بندگان خدا جهاد 000 جهاد آگاه باشيد من امروز لشکر به سوي اردوگاه حرکت مي دهم آنکس که مي خواهد به سوي خدا کوچ کند همراه ما خارج گردد [13] نوف گفت : براي فرزندش حسين ( ع ) پرچمي با ده هزار نفر و براي قيس بن سعد در ده هزار و براي ابوايوب انصاري در ده هزار و براي ديگران هر کدام تعدادي ديگر تهيه فرمود . تصميم داشت به صفين بازگردد . و هنوز جمعه نگذشته بود که ابن ملجم جنايتکار به امام ضربت زد لشکر برگشت و ما همچون گله اي بوديم که شبان خود را از دست داده و گرگان از هر جانب به سرعت به آنها حمله ور شده بودند

خطبه شماره 183

و من خطبه له عليه السلام [1] في قدره الله و في فضل القرآن و في الوصيه بالتقوي الله تعالي [2] الحمد لله المعروف من غير رؤيه ، والخالق من غير منصبه خلق الخلائق بقدرته ، [3] واستعبد الارباب بعزته ، و ساد العظماء بجوده ، [4] و هو الذي اسکن الدنيا خلقه ، و بعث الي الجن و الانس رسله ، [5] ليکشفوا لهم عن غطائها ، و ليحذروهم من ضرائها ، و ليضربوا لهم امثالها ، [6] و ليبصروهم عيوبها ، و ليهجموا عليهم بمعتبر [7] من تصرف مصاحها و اسقامها ، و حلالها و حرامها ، [8] و ما اعد الله للمطيعين منهم والعصاه من جنه و نار ، وکرامه و هوان [9] احمده الي نفسه کما استحمد الي خلقه ، و جعل لکل شي ء قدرا ، [10] و لکل قدر اجلا ، و لکل اجل کتابا [11] فضل القرآن [12] منها : فالقرآن آمر زاجر ، و صامت ناطق حجه الله علي خلقه [13] اخذ عليه ميثاقهم ، وارتهن عليهم انفسهم اتم نوره ، و اکمل به دينه ، [14] و قبض نبيه صلي الله عليه و آله و قد فرغ الي الخلق من احکام الهدي به [15] فعظموا منه سبحانه ما عظم من نفسه ، [1] فانه لم يخف عنکم شيئا من دينه ، و لم يترک شيئا رضيه او کرهه [2] الا و جعل له علما باديا ، و آيه محکمه ، تزجر عنه ، او تدعو اليه ، [3] فرضاه فيما بقي واحد ، و سخطه فيما بقي واحد [4] واعلموا انه لن يرضي عنکم بشي ء سخطه علي من کان قبلکم ، [5] و لن يسخط عليکم بشي ء رضيه ممن کان قبلکم ، و انما تسيرون في اثر بين ، [6] و تتکلمون برجع قول قد قاله الرجال من قبلکم قد کفاکم مؤونه دنياکم [7] وحثکم علي الشکر ، وافترض من السنتکم الذکر [8] الوصيه بالتقوي [9] و اوصاکم بالتقوي ، و جعلها منتهي رضاه ، و حاجته من خلقه [10] فاتقوا الله الذي انتم بعينه ، و نواصيکم بيده ، و تقلبکم في قبضته [11] ان اسررتم علمه ، و ان اعلنتم کتبه ، قد وکل بذلک حفظه کراما ، [12] لا يسقطون حقا ، و لا يثبتون باطلا واعلموا [[ انه من يتق الله يجعل له مخرجا ] ] من الفتن ، [13] و نورا من الظلم ، و يخلده فيما اشتهت نفسه ، [14] و ينزله منزل الکرامه عنده ، في دار اصطنعها لنفسه ، ظلها عرشه ، [15] و نورها بهجته ، وزوارها ملائکته ، و رفقاؤها رسله ، فبادروا المعاد ، [16] و سابقوا الاجال ، فان الناس يوشک ان ينقطع بهم الامل ، و يرهقهم الاجل ، [17] و يسد عنهم باب التوبه فقد اصبحتم في مثل ما سال اليه الرجعه من کان قبلکم ، [18] و انتم بنو سبيل ، علي سفر من دار ليست بدارکم ،[1] و قد اوذنتم منها بالارتحال ، و امرتم فيها بالزاد [2] واعلموا انه ليس لهذا الجلد الرقيق صبر علي النار ، فارحموا نفوسکم ، [3] فانکم قد جربتموها في مصائب الدنيا [4] افرايتم جزع احدکم من الشوکه تصيبه ، و العثره تدميه ، و الرمضاء تحرقه ? [5] فکيف اذا کان بين طابقين من نار ، ضجيع حجر ، و قرين شيطان [6] اعلمتم ان مالکا اذا غضب علي النار حطم بعضها بعضا لغضبه ، [7] و اذا زجرها توثبت بين ابوابها جزعا من زجرته [8] ايها اليفن الکبير ، الذي قد لهزه القتير ، [9] کيف انت اذا التحمت اطواق النار بعظام الاعناق ، و نشبت الجوامع حتي اکلت لحوم السواعد [10] فالله الله معشر العباد و انتم سالمون في الصحه قبل السقم ، [11] و في الفسحه قبل الضيق فاسعوا في فکاک رقابکم من قبل ان تغلق رهائنها [12] اسهروا عيونکم ، و اضمروا بطونکم ، [13] واستعملوا اقدامکم ، و انفقوا اموالکم ، و خذوا من اجسادکم فجودوا بها علي انفسکم ، [14] و لا تبخلوا بها عنها ، فقد قال الله سبحانه : [15] [[ ان تنصروا الله ينصرکم و يثبت اقدامکم ] ] و قال تعالي : [16] [[ من ذا الذي يقرض الله قرضا حسنا فيضاعفه له ، و له اجر کريم ] ] فلم يستنصرکم من ذل [1] و لم يستقرضکم من قل ، استنصرکم [[ وله جنود السماوات و الارض و هو العزيز الحکيم ] ] [2] واستقرضکم [[ وله خزائن السماوات و الارض ، و هو الغني الحميد ] ] [3] و انما اراد ان [[ يبلوکم ايکم احسن عملا ] ] [4] فبادروا باعمالکم تکونوا مع جيران الله في داره رافق بهم رسله ، [5] و ازارهم ملائکته ، و اکرم اسماعهم ان تسمع حسيس نار ابدا ، [6] وصان اجسادهم ان تلقي لغوبا و نصبا :[7] [[ ذلک فضل الله يؤتيه من يشاء ، و الله ذو الفضل العظيم ] ] [8] اقول ما تسمعون ، و الله المستعان علي نفسي و انفسکم ، و هو حسبنا و نعم الوکيل

ترجمه

[1] از خطبه هاي امام ( ع ) که درباره قدرت پروردگار فضائل قرآن و توصيه به تقوا ايراد فرموده است . خداوند بزرگ [2] ستايش ويژه خداوندي است که بدون ديده شدن شناخته شده و بي هيچ زحمت و مشقتي آفريننده است با قدرتش مخلوقات را آفريد [3] با عزتش گردن کشان را بنده خويش ساخت و با جود و سخايش بر همه بزرگان برتري جست [4] هم اوست که دنيا را مسکن مخلوقش گردانيد و رسولانش را بسوي جن و انس مبعوث ساخت ، [5] تا پرده از چهره [زشت ] دنيا براي آنها برگيرند، و آنان را از زيانهايش برحذر دارند، و [در بي وفائي دنيا و پستي زرق و برق و تجمل پرستي اش ] براي آنان مثلها بزنند، [6] و عيوب دنياپرستي را به آنها نشان دهند، و آنچه را که مايه عبرت است [7] از تندرستيها و بيماريها که متعاقب يکديگرند و حلال و حرام آن پي درپي ياد آورشان شوند[و اين درسهاي عبرت آور را بدون وقفه بر آنها بخوانند] [8] و آنچه را که خداوند به مطيعان و عصيانگران از بهشت و دوزخ ،و احترام و تحقير به آنان وعده فرموده است برايشان بازگو کنند . [9] ستايش مي کنم او را تا به او تقرب جويم همانگونه که خود از بندگانش خواسته براي هر چيزي اندازه اي و حدود و هدفي [10] و براي هر اندازه و هدفي اجل و سرآمدي و براي هر اجلي حسابي مقرر داشته است . [11] قسمتي ديگر از اين خطبه در فضائل قرآن [12] قرآن فرمان دهنده اي است بازدارنده ساکتي است گويا و حجت خداوند است بر مخلوقش [13] خداوند پيمان عمل به قرآن را از بندگان گرفته و آنان را در گرو دستورات آن قرارداده نورانيت آن را تمام و دينش را با آن کامل ساخته است . [14] و پيامبرش را هنگامي از اين جهان برد که از رساندن احکام و هدايت قرآن به خلق فراغت يافته بود [15] بنابراين خداوند را آنگونه بزرگ بشماريد و تعظيم کنيد که خود بيان کرده 000 [1] چه اينکه خداوند چيزي از دينش را بر شما مخفي نداشته و هيچ مطلبي که مورد رضايتش و يا ناخشنوديش باشد وانگذاشته [2] جز اينکه نشانه اي آشکار و آيه اي محکم که از آن جلوگيري و يا به سوي آن دعوت کند برايش قرار داده است [3] رضايت و خشم و قانون او در گذشته و حال و آينده درباره همه يکي است [4] بدانيد خداوند هيچگاه از شما خشنود نمي شود به کاري که بر پيشينيان به خاطر آن خشم گرفته [5] و هرگز بر شما خشمگين نمي شود به کاري که پيشينيان انجام مي دادند خشنود مي شد شما در راهي آشکار قدم برمي داريد [6] و همان سخن مي گوئيد که مردان گذشته شما گفته اند . خداوند نياز دنياي شما را به مقدار کافي در اختيارتان گذاشته [7] و به شکر نعمتها تشويق و ترغيبتان نموده و ذکر و ياد خود را بر زبانتان واجب ساخته است . [8] توصيه به پرهيزکاري [9] [ خداوند ] شما را به تقوا سفارش نموده و آن را منتهاي رضا و خواست خويش از بندگان قرار داده است . [10] بنابراين از مخالفت فرمان خداوندي که همواره در پيشگاه او حاضريد و زمام شما به دست او است و حرکات و سکنات شما را در اختيار دارد بترسيد [11] او کسي است که اگر کاري را در پنهاني انجام دهيد مي داند و اگر آشکارا به جا آوريد مي نويسد نگهبانان بزرگواري را قرار داده [12] که از حفظ هيچ حقي غفلت نورزند و بيهوده ثبت ننمايند . آگاه باشيد آن کس که تقوا پيشه کند و از خدا بترسد راهي براي رهائي از فتنه ها به رويش مي گشايد [13] و نوري در دل تاريکي به او عطا مي نمايد و او را در آنچه دوست دارد و به آن علاقمند است [ يعني بهشت ] براي هميشه مخلد مي سازد . [14] و در منزل کريمانه اي که آماده ساخته پذيرائي مي کند در سرائي که آن را مخصوص خود ساخته که سقف آن عرش او [15] و نور و روشنائي اش جمال او زائرانش فرشتگان و همنشينانش پيامبران خدا مي باشند . پس به سوي قيامت مبادرت ورزيد [16] و پيش از آنکه اجل فرارسد کار کنيد . چه نزديک است که آرزوي مردم قطع گردد مرگ آنها را در آغوش کشد [17] و باب توبه به رويشان مسدود شود همانند کساني که قبل از شما بودند و پس از مرگ تقاضاي بازگشت به جهان کردند [ اما پذيرفته نشد ] [18] شما همچون واماندگان در سفريد 000 که از اين دنيا که خانه شما نيست [ به سراي آخرت مي شتابيد ] [1] فرمان کوچ کردن به شما داده شده و مامور به تهيه زاد و توشه از اين سرا گشته ايد . [2] آگاه باشيد اين پوست نازک تن طاقت آتش دوزخ را ندارد،بنابراين به خويشتن رحم کنيد. [3] اين حقيقت را در مصائب دنيا آزموده ايد: [4] آيا ناراحتي يکي از خودتان را در اثر خاري که به بدنش فرو مي رود و زمين خوردني که مختصري او را مجروح ميسازد يا ريگهاي داغ بيابان او را رنج ميدهد ديده ايد؟ [5] پس چگونه است آنگاه که در ميان دوطبقه آتش در کنار سنگهاي گداخته ، و قرين شيطان قرارگيرد؟[6] آيا ميدانيد آنگاه که مالک [دوزخ ] بر آتش غضب کند آتشها بر روي هم مي غلطند و يکديگر را مي کوبند؟[و شعله ها در درون هم فرو ميروند] [7] و آنگاه که آتش را زجر نمايد ناله کنان در ميان درهاي جهنم از اين طرف به آنطرف شعله ميکشند [8] اي پير بزرگسال که پيري در وجودت رخنه کرده [9] چگونه خواهي بود آنگاه که طوقهاي آتش به گردنها انداخته شود و غلهاي جامعه بدست و گردن افتد؟ چنانکه گوشت دستها را ميخورد.[10] زنهارزنهار اي بندگان خداخدا را به ياد آوريد در حال تندرستي پيش از آنکه بيمار شويد، [11] و در حال وسعت پيش از آنکه در تنگناي زندگي قرار گيريد[شما در گرو اعمال خود هستيد پس ] در راه آزادي خويش پيش از آنکه درهاي آزادي بر روي شما بسته شود سعي و کوشش کنيد[12] در دل شب چشمها را بيدار داريد، و شکمها را لاغر،[13] و قدمها را بکار، اندازيد و اموال را انفاق کنيد. از جسم و تن خويشتن بگيريد و بر روان و جان خود بيفزائيد[14] در اين کار بخل نورزيد که خداوند فرموده است :[15] اگر خدا را ياري کنيد او شما را نصرت ميدهد و قدمهايتان را ثابت نگهميدارد و نيز فرموده است :[16] کيست که به خداوند قرض دهد؟ تا خداوند به او چند برابر عطا کند و براي او پاداش بي عيب و نقصي قرار دهد [اما بدانيد] درخواست ياري او از شما نه به خاطر ضعف و ناتواني است [1] و قرض گرفتنش از شما نه بخاطر کمبود است ، او از شما ياري خواسته در حالي که لشکرهاي آسمان و زمين از آن او است و عزيز و حکيم است ،[2] درخواست قرض کرده در حالي که گنجهاي آسمان و زمين به او تعلق دارد و بي نياز و حميد است [بلي اينها نه از جهت نيازي است که او دارد بلکه ] [3] خواسته است شما را بيازمايد که کداميک نيکوکارتريد. [4] بنابراين به اعمال نيک مبادرت ورزيد تا از همسايگان خدا در سراي او باشيد [در نزد کساني که ] رفيق پيامبرانند[5] و فرشتگان به ديدارشان مي آيند [خداوند] آنچنان اين گروه را گرامي داشته که حتي گوشهاي آنها صداي خفيف آتش را نمي شنوند،[6] و بدنهاشان هيچ گونه رنج و ناراحتي نمي بيند[7] اين فضل و مرحمت خداوند است که به هرکس بخواهد مي دهد و خداوند داراي فضل عظيم است [8] من آنچه را ميشنويد ميگويم و خداوند را به ياري خود و شما مي طلبم او کفايت کننده ما و بهترين وکيل است

خطبه شماره 184

و من کلام له عليه السلام [9] قاله للبرج بن مسهر الطائي ، و قد قال له بحيث يسمعه :[[ لا حکم الا لله ] ] ، و کان من الخوارج [10] اسکت قبحک الله يا اثرم فو الله لقد ظهر الحق فکنت فيه ضئيلا شخصک ، [11] خفيا صوتک ، حتي اذا نعر الباطل نجمت نجوم قرن الماعز

ترجمه

[9] از سخنان امام ( ع ) که در پاسخ برج بن مسهرطائي که از خوارج بودفرموده و اين هنگامي بود که شخص مزبور با صداي بلند به طوري که امام بشنود گفت : لا حکم الا لله [10] خاموش باش خدا رويت را سياه کند اي دندان شکسته به خدا سوگند حق آشکار گرديد و تو شخصي ناتوان بودي [11] صدايت در سينه حبس شده بود . تا آنگاه که صداي باطل از حلقوم بيرون آمد همچون شاخ بزي آشکار شدي

خطبه شماره 185

و من خطبه له عليه السلام [1] يحمد الله فيها و يثني علي رسوله و يصف خلقا من الحيوان حمد الله تعالي [2] الحمد لله الذي لا تدرکه الشواهد ، و لا تحويه المشاهد ، و لا تراه النواظر ، [3] و لا تحجبه السواتر ، الدال علي قدمه بحدوث خلقه ، [4] و بحدوث خلقه علي وجوده ، و باشتباههم علي ان لا شبه له الذي صدق في ميعاده ، [5] وارتفع عن ظلم عباده ، وقام بالقسط في خلقه ، [6] و عدل عليهم في حکمه مستشهد بحدوث الاشياء علي ازليته ، [7] و بما وسمها به من العجز علي قدرته و بما اضطرها اليه من الفناء علي دوامه [8] واحد لا بعدد ، و دائم لا بامد ، وقائم لا بعمد [9] تتلقاه الاذهان لا بمشاعره و تشهد له المرائي لا بمحاضره [10] لم تحط به الاوهام ، بل تجلي لها بها ، و بها امتنع منها ، و اليها حاکمها [11] ليس بذي کبر امتدت به النهايات فکبرته تجسيما ، [12] و لا بذي عظم تناهت به الغايات فعظمته تجسيدا ، بل کبر شانا ، و عظم سلطانا [13] الرسول الاعظم [14] و اشهد ان محمدا عبده و رسوله الصفي ، و امينه الرضي ، صلي الله عليه و آله [1] ارسله بوجوب الحجج ، و ظهور الفلج ، [2] و ايضاح المنهج ، فبلغ الرساله صادعا بها ، و حمل علي المحجه دالا عليها ، [3] و اقام اعلام الاهتداء و منار الضياء ، و جعل امراس الاسلام متينه ، و عرا الايمان وثيقه [4] منها في صفه خلق اصناف من الحيوان [5] و لو فکروا في عظيم القدره و جسيم النعمه ، لرجعوا الي الطريق ، [6] و خافوا عذاب الحريق ، ولکن القلوب عليله ، والبصائر مدخوله [7] الا ينظرون الي صغير ما خلق ، کيف احکم خلقه ، و اتقن ترکيبه ، [8] و فلق له السمع والبصر ، و سوي له العظم و البشر [9] انظروا الي النمله في صغر جثتها ، و لطافه هيئتها ، لا تکاد تنال بلحظ البصر ، و لا بمستدرک الفکر ، [10] کيف دبت علي ارضها ، و صبت علي رزقها ، [11] تنقل الحبه الي جحرها ، و تعدها في مستقرها تجمع في حرها لبردها ، [12] و في وردها لصدرها ، مکفول برزقها ، مرزوقه بوفقها ، [13] لا يغفلها المنان ، و لا يحرمها الديان ، و لو في الصفا اليابس ، [14] و الحجر الجامس و لو فکرت في مجاري اکلها ، في علوها و سفلها ، [15] و ما في الجوف من شراسيف بطنها ، و ما في الراس من عينها و اذنها ، [16] لقضيت من خلقها عجبا ، و لقيت من وصفها تعبا [17] فتعالي الذي اقامها علي قوائمها ، و بناها علي دعائمها لم يشرکه في فطرتها فاطر ، [1] و لم يعنه علي خلقها قادر و لو ضربت في مذاهب فکرک لتبلغ غاياته ، [2] ما دلتک الدلاله الا علي ان فاطر النمله هو فاطر النخله ، [3] لدقيق تفصيل کل شي ء ، و غامض اختلاف کل حي [4] و ما الجليل و اللطيف ، و الثقيل و الخفيف ، و القوي و الضعيف ، في خلقه الا سواء [5] خلقه السماء و الکون [6] و کذلک السماء و الهواء ، و الرياح و الماء فانظر الي الشمس و القمر ، [7] و النبات و الشجر ، و الماء و الحجر ، واختلاف هذا الليل و النهار ، و تفجر هذه البحار ، [8] و کثره هذه الجبال ، و طول هذه القلال و تفرق هذه اللغات ، و الالسن المختلفات [9] فالويل لمن انکر المقدر ، و جحد المدبر [10] زعموا انهم کالنبات ما لهم زارع ، و لا لاختلاف صورهم صانع ، [11] و لم يلجؤوا الي حجه فيما ادعوا ، و لا تحقيق لما اوعوا ، [12] و هل يکون بناء من غير بان ، او جنايه من غير جان [13] خلقه الجراده [14] و ان شئت قلت في الجراده ، اذ خلق لها عينين حمراوين ، [15] و اسرج لها حدقتين قمراوين ، و جعل لها السمع الخفي ، و فتح لها الفم السوي ، [16] و جعل لها الحس القوي ، و نابين بهما تقرض ، و منجلين بهما تقبض [17] يرهبها الزراع في زرعهم ، و لا يستطيعون ذبها ، [1] و لو اجلبوا بجمعهم ، حتي ترد الحرث في نزواتها ، [2] و تقضي منه شهواتها و خلقها کله لا يکون اصبعا مستدقه [3] فتبارک الله الذي [[ يسجد له من في السماوات و الارض طوعا و کرها ] ] ، [4] و يعفر له خدا و وجها ، و يلقي اليه بالطاعه سلما و ضعفا ، و يعطي له القياد رهبه و خوفا [5] فالطير مسخره لامره ، احصي عدد الريش منها و النفس ، [6] و ارسي قوائمها علي الندي واليبس ، و قدر اقواتها ، [7] و احصي اجناسها فهذا غراب و هذا عقاب و هذا حمام و هذا نعام [8] دعا کل طائر باسمه ، و کفل له برزقه و انشا [[ السحاب الثقال ] ] [9] فاهطل ديمها ، و عدد قسمها فبل الارض بعد جفوفها ، [10] و اخرج نبتها بعد جدوبها

ترجمه

[1] از خطبه هاي امام ( ع ) که در آن از ستايش خداوند ثناي بر پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم و اسرار آفرينش گروهي از حيوانات سخن به ميان آورده است . ستايش خداوند متعال [2] ستايش مخصوص خداوندي است که حواس وي را درک نکنند و مکانها وي را در بر نگيرند ديده ها او را نبينند [3] و پوشش ها وي را مستور نسازند با حدوث آفرينش ازليت خود را آشکار ساخته [4] و با اسرار خلقت وجود خود را نشان داده است همانندبودن آفريده ها دليل بر آن است که براي او همانندي نيست هم او که در وعده هايش صادق [5] و بالاتر از آن است که بر بندگان خود ستم کند . درباره مخلوقاتش به عدل و داد رفتار مي کند [6] و در اجراي احکام به عدالت بر آنها حکم مي نمايد حادث بودن اشياء گواه بر هميشگي او [7] و ناتواني آنها نشانه قدرت او و نابودي قهري موجودات شاهد و گواه دوام او است . [8] يکي است اما نه به شماره هميشگي است ولي نه اينکه زماني دارد برقرار است ولي چيزي نگهدارنده او نيست [ بلکه قائم به ذات است ] [9] چشم دل وي را دريابد نه حواس ظاهر آنچه مشاهده مي گردد بر بود وي گواهند نه بر حضور وي [10] انديشه ها بر او احاطه ندارند بلکه با آثار عظمتش بر آنها متجلي شده با نيروي عقل مسلم شده که کنه ذاتش را درک نتوان کرد و انديشه هاي ژرف انديشي که ادعاي پي بردن و احاطه بر کنه ذات را دارند به محاکمه مي کشد . [11] [ او بزرگ است ] اما نه به اين معني که حد و مرز جسمش طولاني است . [ او با عظمت است ] [12] اما نه آن عظمتي که جسدش را بزرگ جلوه دهد نه بلکه شان و مقامش بزرگ و حکومتش با عظمت است .[13] پيامبر بزرگ ما [14] گواهي ميدهم که محمد ص بنده و فرستاده اي برگزيده و امين او است 000 [1] وي را با برهانهائي روشن ، و پيروزي بر کفر و شرک ، [2] و واضح نمودن راه راست گسيل داشت و او نيز رسالت حق را آشکارا ابلاغ کرد، و انسانها را به جاده حق رهنمون شد، [3] پرچمهاي هدايت را برافراشت و نشانه هاي روشن را برقرار ساخت رشته هاي اسلام را محکم ، و دستگيره هاي ايمان را استوار گردانيد. [4] قسمتي ديگر از اين خطبه پيرامون آفرينش حيرت انگيز بعضي از جانداران [5] اگر در عظمت قدرت و بزرگي نعمت او مي انديشيدند به راه راست بازمي گشتند [6] و از آتش سوزان مي ترسيدند اما دلها بيمار و چشمها معيوب است . [7] آيا به مخلوقات کوچکش نمي نگرند که چگونه آفرينش آنها را استحکام بخشيده و ترکيب و به هم پيوستگي آنها را متقن گردانيده است [8] و گوش و چشم براي آنان به وجود آورده و استخوان پوستشان را نظام بخشيده . [9] به همين مورچه با آن جثه کوچک و اندام ظريفش بنگريد که چگونه لطافت خلقتش با چشم و انديشه درک نمي گردد : [10] نگاه کنيد چگونه روي زمين راه مي رود و براي بدست آوردن روزيش تلاش مي کند [11] دانه ها را به لانه نقل مي نمايد و در جايگاه مخصوص نگهداري مي کند . در فصل گرما براي زمستان [12] و به هنگام امکان براي زماني که جمع کردن برايش ممکن نيست ذخيره مي کند روزيش تضمين گرديده و خوراک لازم و موافق طبعش آفريده شده [13] خداوند منان از او غفلت نمي کند و پروردگار پاداش ده محرومش نمي سازد گو اينکه در دل سنگي سخت و صاف [14] و يا در ميان صخره اي خشک و بي رطوبت باشد اگر در مجاري خوراک و قسمتهاي بالا و پائين دستگاه گوارشش [15] و عضلات و اعضائي که براي حفظ اين دستگاه آفريده و چشمها و گوشهايش انديشه نمائي [16] در تعجب فرورفته و به شگفتي خلقتش اعتراف خواهي کرد و از توصيف آن به زحمت خواهي افتاد [ و خواهي گفت ] [17] خداوندي که مورچه را بر روي دست و پايش برقرار و پيکره وجودش را به استحکام خاصي بنا گذارد از همه چيز برتر و بالاتر است هيچ آفريننده اي در آفرينش اين حشره با او شرکت نداشته 000 [1] و هيچ قدرتي در آفرينش آن وي را ياري نکرده . اگر طريق و راههاي خرد را بپيمائي تا به آخر برسي [2] دلايل به تو مي گويند که آفريننده اين مورچه کوچک همان آفريدگار درخت عظيم الجثه خرما است [3] زيرا با تمام تفاوتهائي که دارند هر دو ساختمانشان دقيق و پيچيده است و به هر حال [4] موجودات بزرگ و کوچک سنگين و سبک توانا و ناتوان همه در خلقتش يکسانند [ و در برابر قدرت او بي تقاوت است ] . [5] آفرينش آسمان و جهان [6] همينگونه است آفرينش آسمان و هوا و باد و آب اکنون به خورشيد و ماه [7] گياه و درخت آب و سنگ و اختلاف اين شب و روز و جريان درياها [8] و کوههاي فراوان و بلندي قله ها و تفرق و جدائي اين لغات و زبانهاي گوناگون بنگر [ تا خدا را بشناسي ] [9] واي بر آن کس که ناظم و مدبر اينها را انکار کند [10] گروهي مي پندارند که آنها همچون گياهند و زارعي ندارند و براي اشکال گوناگون آنها آفريننده اي نيست . [11] اينها براي ادعاي خود دليلي اقامه نکرده اند و براي آنچه در مغز خود پرورانده تحقيقي به عمل نياورده اند . [12] آيا ممکن است ساختماني بدون سازنده و يا حتي جنايتي بدون جنايتگر پديد آيد ؟ [13] آفرينش ملخ [14] و اگر خواهي درباره ملخ بينديش که خداوند براي او دو چشم سرخ [15] دو حدقه همچون ماه تابان و گوش پنهان آفريده و دهاني به تناسب خلقتش به او داده : [16] حواسي نيرومند و دو دندان که با آنها [ شاخه هاي گياهان و برگهاي درختان را ] چيده و جدا مي کند و دو وسيله همچون داس که با آنها خوراکش را جمع آوري مي نمايد . [17] کشاورزان براي زراعت خود از آنها مي ترسند و قادر بر دفعشان نيستند 000 [1] حتي اگر همه دست به دست هم بدهند آنها همچنان نيرومندانه پيش مي آيند تا وارد کشتزار شوند [2] و آنچه ميل داشته باشند بخورند . در حالي که تمام پيکرشان به اندازه يک انگشت باريک نيست [3] بزرگ است خداوندي که تمام کساني که در آسمانها و زمينند از روي اختيار يا به اجبار در برابرش خضوع مي کنند [4] و صورت و جبين برايش به خاک مي سايند و طوق اطاعت او را در حال تندرستي و ناتواني به گردن مي اندازند و از روي ترس و بيم زمام اختيار خود را به او مي سپارند . [5] پرندگان مسخر فرمان وي هستند و او تعداد پرها و موي پرهاي آنها [ از کوچک و برزگ ] و شماره نفسهاي آنان را احصاء کرده است . [6] عده اي را به گونه اي آفريده که در درون آب زندگي کنند و گروهي در خشکي روزي آنها را مقدر فرموده [ و آنچه با دستگاه گوارش و بدن آنها تناسب دارد برايشان آفريده ] [7] و اصناف آنها را احصاء نموده است . اين کلاغ است و آن عقاب اين کبوتر است و آن شترمرغ [8] هر پرنده اي را به نامي دعوت کرده و روزيش را تکفل نموده . ابرهاي سنگين را ايجاد فرموده [9] و باران هاي پرپشت و پي درپي از آن فروفرستاده قسمت و سهم باران هر مکاني را مشخص ساخته است [ و با اين کار ] زمينهاي خشک را آبياري نموده [10] و گياهان را بعد از خشکسالي رويانده است

خطبه شماره 186

و من خطبه له عليه السلام [11] في التوحيد ، و تجمع هذه الخطبه من اصول العلم ما لا تجمعه خطبه [12] ماوحده من کيفه ، و لا حقيقته اصاب من مثله ، و لا اياه عني من شبهه ، [13] و لا صمده من اشار اليه و توهمه کل معروف بنفسه مصنوع [14] کل قائم في سواه معلول فاعل لا باضطراب آله ، [15] مقدر لا بجول فکره ، غني لا باستفاده لا تصحبه الاوقات ، و لا ترفده الادوات ، [1] سبق الاوقات کونه و العدم وجوده ، و الابتداء ازله [2] بتشعيره المشاعر عرف ان لا مشعر له ، و بمضادته بين الامور عرف ان لا ضد له ، [3] و بمقارنته بين الاشياء عرف ان لا قرين له [4] ضاد النور بالظلمه ، و الوضوح بالبهمه ، و الجمود بالبدل ، و الحرور بالصرد [5] مؤلف بين متعادياتها ، مقارن بين متبايناتها ، [6] مقرب بين متباعداتها ، مفرق بين متدانياتها لا يشمل بحد ، [7] و لا يحسب بعد و انما تحد الادوات انفسها ، و تشير الالات الي نظائرها [8] منعتها [[ منذ ] ] القدمه ، و حمتها [[ قد ] ] الازليه ، و جنبتها [[ لولا ] ] التکمله [9] بها تجلي صانعها للعقول ، و بها امتنع عن نظر العيون ، [10] و لا يجري عليه السکون و الحرکه ، و کيف يجري عليه ما هو اجراه ، [11] و يعود فيه ما هو ابداه ، و يحدث فيه ما هو احدثه اذا لتفاوتت ذاته ، [12] و لتجزا کنهه ، و لامتنع من الازل معناه ، و لکان له وراء اذ وجد له امام ، [13] و لالتمس التمام اذ لزمه النقصان و اذا لقامت آيه المصنوع فيه ،[14] و لتحول دليلا بعد ان کان مدلولا عليه ، [15] و خرج بسلطان الامتناع من ان يؤثر فيه ما يؤثر في غيره [16] الذي لا يحول و لا يزول ، و لا يجوز عليه الافول [17] لم يلد فيکون مولودا ، و لم يلد يولد فيصير محدودا جل عن اتخاذ الابناء ، [ نهج البلاغه م 18 ] [1] و طهر عن ملامسه النساء لا تناله الاوهام فتقدره ، و لا تتوهمه الفطن فتصوره ، [2] و لا تدرکه الحواس فتحسه ، و لا تلمسه الايدي فتمسه و لا يتغير بحال ، [3] و لا يتبدل في الاحوال و لا تبليه الليالي و الايام ، و لا يغيره الضياء و الظلام [4] و لا يوصف بشي ء من الاجزاء ، و لا بالجوارح و الاعضاء ، [5] و لا بعرض من الاعراض ، و لا بالغيريه والابعاض و لا يقال : له حد و لا نهايه ، [6] و لا انقطاع و لا غايه ، و لا ان الاشياء تحويه فتقله او تهويه [7] او ان شيئا يحمله فيميله او يعدله ليس في الاشياء بوالج ، و لا عنها بخارج [8] يخبر لا بلسان و لهوات ، [9] و يسمع لا بخروق و ادوات يقول و لا يلفظ ، و يحفظ و لا يتحفظ ، [10] و يريد و لا يضمر يحب و يرضي من غير رقه ، و يبغض و يغضب من غير مشقه [11] يقول لمن اراد کونه : [[ کن فيکون ] ] ، لا بصوت يقرع ، و لا بنداء يسمع ، [12] و انما کلامه سبحانه فعل منه انشاه و مثله ، [13] لم يکن من قبل ذلک کائنا ، و لو کان قديما لکان الها ثانيا [14] لا يقال : کان بعد ان لم يکن ، فتجري عليه الصفات المحدثات ، [15] و لا يکون بينها و بينه فصل ، و لا له عليها فضل ، [16] فيستوي الصانع و المصنوع ، و يتکافا المبتدع و البديع [17] خلق الخلائق علي غير مثال خلا من غيره ، و لم يستعن علي خلقها باحد من خلقه [18] و انشا الارض فامسکها من غير اشتغال ، و ارساها علي غير قرار ، و اقامها بغير قوائم [1] و رفعها بغير دعائم ، و حصنها من الاود والاعوجاج ، و منعها من التهافت والانفراج [2] ارسي اوتادها ، و ضرب اسدادها ، واستفاض عيونها ، [3] وخد اوديتها ، فلم يهن ما بناه ، و لا ضعف ما قواه [4] هو الظاهر عليها بسلطانه و عظمته ، و هو الباطن لها بعمله و معرفته ، [5] و العالي علي کل شي ء منها بجلاله و عزته [6] لا يعجزه شي ء منها طلبه ، و لا يمتنع عليه فيغلبه ، و لا يفوته السريع منها فيسبقه ، [7] و لا يحتاج الي ذي مال فيرزقه خضعت الاشياء له ، [8] و ذلت مستکينه لعظمته ، لا تستطيع الهرب من سلطانه الي غيره فتمتنع من نفعه وضره ، [9] و لا کف ء له فيکافئه و لا نظير له فيساويه [10] هو المفني لها بعد وجودها ، حتي يصير موجودها کمفقودها [11] و ليس فناء الدنيا بعد ابتداعها باعجب من انشائها واختراعها [12] و کيف و لو اجتمع جميع حيوانها من طيرها و بهائمها ، [13] و ما کان من مراحها و سائمها و اصناف اسناخها و اجناسها ، [14] و متبلده اممها و اکياسها ، علي احداث بعوضه ، ما قدرت علي احداثها ، [15] و لا عرفت کيف السبيل الي ايجادها ، ولتحيرت عقولها في علم ذلک وتاهت [16] و عجزت قواها و تناهت ، ورجعت خاسئه حسيره ، [17] عارفه بانها مقهوره ، مقره بالعجز عن انشائها ، مذعنه بالضعف عن افنائها [1] و ان الله ، سبحانه ، يعود بعد فناء الدنيا وحده لا شي ء معه [2] کما کان قبل ابتدائها ، کذلک يکون بعد فنائها ، بلا وقت و لا مکان ، و لا حين و لا زمان [3] عدمت عند ذلک الاجال و الاوقات ، و زالت السنون و الساعات [4] فلا شي ء الا الله الواحد القهار الذي اليه مصير جميع الامور [5] بلا قدره منها کان ابتداء خلقها ، و بغير امتناع منها کان فناؤها ، [6] و لو قدرت علي الامتناع لدام بقاؤها [7] لم يتکاءده صنع شي ء منها اذا صنعه ، و لم يؤده منها خلق ما خلقه و براه ، [8] و لم يکونها لتشديد سلطان ، و لا لخوف من زوال و نقصان ، [9] و لا للاستعانه بها علي ند مکاثر ، و لا للاحتراز بها من ضد مثاور ، [10] و لا للازدياد بها في ملکه ، و لا لمکاثره شريک في شرکه ، [11] و لا لوحشه کانت منه ، فاراد ان يستانس اليها [12] ثم هو يفنيها بعد تکوينها ، لا لسام دخل عليه في قصريفها و تدبيرها ، [13] و لا لراحه واصله اليه ، و لا لثقل شي ء منها عليه [14] لا يمله طول بقائها فيدعوه الي سرعه افنائها ، ولکنه سبحانه دبرها بلطفه ، [15] و امسکها بامره و اتفقنها بقدرته ، ثم يعيدها بعد الفناء من غير حاجه منه اليها ، [16] و لا استعانه بشي ء منها عليها ، و لا لانصراف من حال وحشه الي حال استئناس [17] و لا من حال جهل و عمي الي حال علم و التماس ، [1] و لا من فقر وحاجه الي غني و کثره ، و لا من ذل وضعه الي عز و قدره

ترجمه

[11] از خطبه هائي است که امام ( ع ) درباره توحيد ايراد فرموده است . در اين خطبه آنقدر اصول علمي گرد آمده که در هيچ خطبه ديگري وجود ندارد .[12] آن کس که کيفيتي برايش قائل گردد او را يکتا ندانسته و کسي که برايش مانندي قرار دهد به حقيقتش پي نبرده و هر کس وي را شبيه چيزي بداند به مقصد نرسيده است [13] آن کس که به او اشاره کند و يا در وهم و انديشه آورد وي را از جهات و ابعاد منزه ندانسته است . آنچه کنه ذاتش شناخته شده مصنوع است [14] و آنچه بقايش به ديگري باشد داراي علت و آفريننده اي است . انجام دهنده اي است که نيازمند وسيله نيست [15] و اندازه گيرنده اي است که محتاج جولان فکر نمي باشد . غني و بي نياز است اما نه اينکه آن را تحصيل کرده باشد نه زمان با او همنشين است و نه ابزار و وسايل با او قرين 000[1] بودش بر زمان پيشي گرفته و وجودش بر عدم سبقت جسته و ازليتش بر آغاز مقدم بوده است [2] آفرينش حواس به وسيله او دليل آن است که خود را از داشتن حواسي پيراسته است و از آفرينش اشياء متضاد [ پي مي بريم ] که ضدي براي او تصور نشود [3] و از قراردادن تقارن بين اشياء روشن مي شود که خود قرين و همتائي ندارد [4] . روشني را با تاريکي و آشکار را با نهان خشکي را با تري و گرمي را با سردي ضد يکديگر قرار داد . [5] عناصر متضاد را با هم ترکيب نمود و بين موجودات متباين تقارن برقرار ساخته است [6] آنها که از هم فاصله داشته اند به هم نزديک گردانيده و بين آنها که به هم نزديکند جدائي انداخته است . حد و اندازه اي برايش متصور نيست [7] و به حساب و شمارش در نمي آيد زيرا ابزار دليل بر محدوديت خويشند و وسائل و آلات به مانند خود اشاره مي کنند . [8] همين که مي گوئيم موجودات از فلان وقت پيدا شده اند آنها را از قديم بودن منع کرده ايم و اينکه مي گوئيم قطعا به وجود آمده اند آنها را از ازلي بودن ممنوع ساخته ايم . و هنگامي که گفته مي شود . اگر چنين بود کامل مي شد دليل آن است که موجودات به تمام معني کامل نيستند . [9] با آفرينش موجودات آفريننده آنها در برابر عقول تجلي کرد و از همين نظر است که از ديده شدن با چشمهاي ظاهر مبرا و پيراسته است [10] و قوانين حرکت و سکون بر او جريان ندارد [زيرا] چگونه مي تواند چنين باشد در صورتي که او خود حرکت و سکون را ايجاد کرده است ؟ [11] و چگونه ممکن است آنچه را آشکار ساخته در خودش اثر بگذارد ؟ و مگر مي شود که خود تحت تاثير آفريده خويش قرار گيرد ؟ اگر چنين شود ذاتش تغيير مي پذيرد [12] و کنه وجودش تجزيه مي گردد و ازلي بودنش ممتنع مي شود و هنگامي که آغازي برايش معين شد انتهائي نيز خواهد داشت . [13] و لازمه اين آغاز و انجام نقصان و عدم تکامل خواهد بود . که نقصان داشتن دليل مسلم مخلوق بودن است [14] و خود دليل وجود خالقي ديگر و نه اينکه خود آفريدگار باشد [15] و سرانجام از اين دايره که هيچ چيز در او مؤثر نيست [16] و زوال و تغيير و افول در او راه ندارد خارج مي گردد [ و همچون ساير موجودات تحت تاثير اشياء قرار خواهد گرفت ] [17] کسي را نزاده که خود نيز مولود باشد و از کسي زاده نشده تا محدود به حدودي گردد برتر از آن است که فرزنداني پذيرد 000 [1] و پاکتر از آن است که گمان آميزش با زنان درباره او رود . دست انديشه هاي بلند به دامن کبريائيش نرسد تا در حد و نهايتي محدودش کند و تيزهوشي هوشمندان نتواند نقش او را در خيال تصوير نمايد [2] حواس از درکش عاجزند و گذشت زمان و دستها از دسترسي و لمسش قاصرند . تغيير و گوناگوني در او راه ندارد [3] و گذشت زمان برايش هيچگونه تبديل و دگرگوني به وجود نياورد آمد و شد شبها و روزها وي را کهنه و سالخورده نسازند و روشنائي و تاريکي تغييرش ندهند [4] او به هيچيک از اجزاء و جوارح و اعضا [5] و نه به عرضي از اعراض و نه به تغاير و ابعاض به هيچکدام توصيف نگردد برايش حد و نهايتي گفته نشود [6] و انقطاع و انتهائي ندارد . اشياء به او احاطه ندارند تا وي را بالا برند و يا پائين آورند [7] و نه چيزي او را حمل مي کند که او را به جانبي متمايل يا ثابت نگهدارد نه در درون اشياء است و نه در بيرون آنها [ بلکه به همه چيز احاطه دارد ] . [8] خبر مي دهد اما نه با کام و زبان [9] مي شنود ولي نه بواسطه دستگاه شنوائي که از مجرا استخوانها و پرده ها تشکيل شده سخن مي گويد نه اينکه تلفظ کند همه چيز را حفظ مي کند ولي نه با قوه حافظه [10] اراده مي کند اما نه اينکه داراي ضميري باشد دوست مي دارد و خشنود مي شود اما نه از روي رقت قلب دشمن مي دارد و به خشم مي آيد اما نه از روي ناراحتي و رنج و مشقت . [11] به هر چه اراده کند مي فرمايد : باش [ کن ] پس بلادرنگ موجود مي شود [فيکون ] اما گفتن کلمه باش نه صوتي است که در گوشها نشيند و نه فريادي است که شنيده شود [12] بلکه سخن خدا همان کاري است که ايجاد مي کند [13] و پيش از او چيزي وجود نداشته و اگر بود خداي دومي مي بود [14] شايسته نيست گفته شود : پس از نبودن پيدايش يافته چه اينکه در اين صورت صفات نوپيداشدگان بر او جريان مي يابد [15] و بين او و حوادث تفاوتي نباشد و هيچگونه برتري بين او و مخلوقات نخواهد بود [16] و در نتيجه : صانع و مصنوع و آنکه از عدم به وجود آمده با آنکه موجودات را از نيستي به هستي آورده يکسان گردند . [17] مخلوقات را بدون الگو و نمونه اي که از غيرش گرفته باشد آفريد و در خلقت آنها از احدي استعانت نجست . [18] زمين را ايجاد فرمود و آن را نگهداشت بدون اينکه وي را مشغول سازد و آن را که در عين حرکت و بي قراري است قرار بخشيده و آن را بدون هيچ ستون و پايه اي برپاداشت 000 [1] و بي هيچ ستون و ارکاني برافراشت و آن را از کژي و فروريختن نگاهداشت و از سقوط و درهم شکافتن جلوگيري کرد [2] ميخهايش را محکم کوههايش پابرجا چشمه هايش را جاري [3] و دره هايش را ايجاد نمود آنچه بنا کرده به سستي نگرائيده و هر چه را توانائي داده ناتوان نگشته است . [4] او با عظمت و سيطره خويش بر زمين مسلط و با علم و آگاهي خود از باطن و درون آن با خبر [5] و به وسيله عزت و جلالش بر هر چيز آن برتري دارد . [6] هيچ چيز آن از قلمرو قدرتش خارج نشود و هرگز از فرمانش سرنپيچد و هيچ شتابگري از چنگ قدرتش نگريزد [7] و به هيچ ثروتمندي نياز ندارد . تمام کائنات در برابرش خاشع و فرمانبردارند [8] و در قبال عظمتش ذليل و خوارند هيچ جنبده اي قدرت فرار از محيط اقتدارش را ندارد تا به جانب ديگري روي آورد که از سود و زيان او در امان ماند [9] مانندي ندارد تا با او همتائي کند . و شبيهي برايش تصور نشود تا با او مساوي باشد [10] هموست که اشياء را پس از هستي نابود خواهد ساخت [ و بساط جهان را درهم مي پيچد ] آنچنان که وجودش همچون عدمش گردد . [11] فناء جهان پس از وجود شگفت آورتر از ايجاد آن از عدم نيست [12] چگونه غير از اين باشد در صورتي که اگر همه موجودات زنده جهان اعم از پرندگان چهارپايان [13] و آن گروه از آنها که شبانگاه به جايگاهشان بر مي گردند و همانها که [ در بيابان ] مشغول چرا هستند و تمامي انواع گوناگون آنها [14] هم آنها که کم هوشند و هم آنها که زيرکند [ اگر همه آنها گردآيند ] هرگز بر ايجاد پشه اي از عدم توانائي ندارند [15] و هيچگاه طريق ايجاد آن را نتوانند شناخت عقول آنها در راه يافتن اسرار آفرينش متحير ماند [16] و نيروهاي آنها ناتوان و خسته شود و پايان گيرد و سرانجام پس از تلاش شکست خورده و ناتوان بازگردند [17] و اعتراف نمايند که در برابر آفرينش پشه اي درمانده شده اند و به عجز از ايجاد آن اقرار نمايند و حتي به ناتواني خويش از نابودساختن آن اذعان کنند 000 [1] تنها خداوند پاک است که بعد از فناي جهان باقي خواهد ماند و هيچ چيز ديگر با او نخواهد بود [2] همانگونه که پيش از آفرينش جهان بوده بعد از فناي آن نيز خواهد بود و به هنگامي که جهان فاني شود وقت ،مکان ،لحظه و زمان مفهومي نخواهند داشت [3] [ آري آن هنگام ] اوقات ،سرآمدها ،ساعات و سالها از بين رفته و معدوم شده اند . [4] چيزي جز خداوند يکتاي قهار نيست همه امور بسوي او بازگشت مي کنند [5] کائنات همانگونه که در آغاز آفرينش از خود قدرتي نداشتند به هنگام فنا و نابودي نيز نيروي امتناع نخواهند داشت [6] چه اينکه اگر قدرت امتناع داشتند بقاء و دوام آنها ادامه مي يافت [7] آفرينش چيزي برايش رنج آور نبوده و در خلقت آنچه آفريده است فرسودگي و خستگي برايش پديد نيامده است . [8] موجودات را براي استحکام حکومتش نيافريده و براي ترس از کمبود نقصان پديد نياورده ،[9] نه براي کمک گرفتن از آنها در برابر همتائي که ممکن است بر او غلبه يابد و نه براي احتراز از دشمن که به او هجوم آورد [10] نه به خاطر ازدياد دوران اقتدار خود و نه پيروزي يافتن بر شريکي که با او قرين است [11] و نه به خاطر رفع تنهايي دست به خلقت آنها زده است [ نه او موجودات را براي هيچيک از اين مقاصد نيافريد چه او بي نياز محض است ] [12] پس موجودات را نابود مي سازد اما نه به خاطر خستگي از تدبير و اداره آنها [13] و نه براي اينکه آسايشي پيدا کند و نه به جهت رنج و سنگيني که براي او داشته اند [14] نه ،طولاني شدن آنها برايش ملال آور نيست تا نابودشان سازد بلکه خداوند با لطف خود آنها را اداره مي کند [15] و با فرمانش نگاهشان مي دارد و با قدرتش آنها را مستقر مي سازد پس همه آنها را بار ديگر بدون اينکه نيازي به آنها داشته باشد بازمي گرداند [16] ولي نه براي اينکه از آنها کمکي بگيرد و نه براي اينکه از بيم تنهائي با آنها انس گيرد [17] و نه از اين جهت که تجربه اي بيندوزد 000 [1] و نه به خاطر آنکه از فقر و نياز به توانگري و فزوني رسد و يا از ذلت و پستي به عزت و قدرت راه يابد

خطبه شماره 187

و من خطبه له عليه السلام [2] و هي في ذکر الملاحم [3] الا بابي وامي ، هم من عده اسماؤهم في السماء معروفه و في الارض مجهوله [4] الا فتوقعوا ما يکون من ادبار امورکم ، وانقطاع وصلکم ، واستعمال صغارکم [5] ذاک حيث تکون ضربه السيف علي المؤمن اهون من الدرهم من حله [6] ذاک حيث يکون المعطي اعظم اجرا من المعطي [7] ذاک حيث تسکرون من غير شراب ، بل من النعمه و النعيم ، و تحلفون من غير اضطرار ، و تکذبون من غير احراج [8] ذاک اذا عضکم البلاء کما يعض القتب غارب البعير [9] ما اطول هذا العناء ، و ابعد هذا الرجاء [10] ايها الناس ، القوا هذه الازمه التي تحمل ظهورها الاثقال من ايديکم ، [11] و لا تصدعوا علي سلطانکم فتذموا غب فعالکم [12] و لا تقتحموا ما استقبلتم من فور نار الفتنه ، و اميطوا عن سننها ، وخلوا قصد السبيل لها : [13] فقد لعمري يهلک في لهبها المؤمن ، ويسلم فيها غير المسلم [1] انما مثلي بينکم کمثل السراج في الظلمه ، يستضي ء به من ولجها [2] فاسمعوا ايها الناس وعوا ، و احضروا آذان قلوبکم تفهموا

ترجمه

[2] از خطبه هاي امام عليه السلام که درباره حوادث آينده ايراد فرموده .[3] هان پدر و مادرم فدايشان باد آنها از گروهي هستند که نامهايشان در آسمان معروف ولي در زمين گمنامند . [4] آگاه باشيد شما آماده عقب گردکردن امور خويش و گسيختگي پيوندها و سر کار آمدن خردسالان و بي تجربه گان و دون همتان خويشتن باشيد [5] اين وضع زماني پيش خواهد آمد که قرارگرفتن انسان مؤمن در زير ضربات شمشير براي او از يافتن يک درهم پول حلال آسانتر است . [6] زماني خواهد آمد که اجر و ثواب گيرنده از دهنده بيشتر است [ زيرا دهنده در آن زمان از پول حرام و به خاطر ريا و تظاهر و اسراف مي بخشد ولي گيرنده آن را در راه وظيفه شرعي خويش مصرف مي کند ] [7] اين به هنگامي رخ خواهد داد که مست مي شويد اما نه با شراب بلکه بر اثر فراواني نعمت و قسم مي خوريد اما نه از روي ناچاري دروغ مي گوئيد اما نه در اثر واقع شدن در تنگنا [8] اين موقعي خواهد بود که بلاها و مصائب همچون باري گران که بر پشت شتران نهاده باشند و سنگيني جهاز گردن آنها را مجروح کند بر شما فشار وارد خواهند ساخت . [9] آه اين شکنجه و سختي چه طولاني است ؟ و اميد رهائي از آن چه دور [10] اي مردم اين افسارهائي که از سنگيني بارها حکايت مي کند از دست بيندازيد [ دست از افکار پراکنده و نظرات فاسد و پيروي هوسهاي سرکش برداريد ] [11] و از گرد پيشواي خود پراکنده مشويد که سرانجام خويشتن را مذمت خواهيد کرد [12] خود را در آتش فتنه اي که برافروخته ايد ميندازيد از اين کار دوري گزينيد و راهي را که به آن منتهي ميشود رها سازيد که [13] بجان خودم سوگند حوادث دردناکي در پيش است که مؤمن در شعله هايش هلاک مي شود اما غير مسلمان از آن سالم مي ماند [1] من در ميان شما همچون چراغ در تاريکي هستم که هر کس به سوي آن روي آورد و کنارش نشيند از نورش بهره مند گردد . [2] اي مردم بشنويد و سخنانم را حفظ کنيد گوش هاي قلب خويش را باز کنيد و گفته هايم را بفهميد

خطبه شماره 188

و من خطبه له عليه السلام [3] في الوصيه بامورالتقوي [4] اوصيکم ، ايها الناس ، بتقوي الله و کثره حمده علي آلائه اليکم ، و نعمائه عليکم ، و بلائه لديکم [5] فکم خصکم بنعمه ، و تدارککم برحمه [6] اعورتم له فسترکم ، و تعرضتم لاخذه فامهلکم [7] الموت [8] و اوصيکم بذکر الموت و اقلال الغفله عنه و کيف غفلتکم عما ليس يغفلکم ، [9] وطمعکم فيمن ليس يمهلکم فکفي واعظا بموتي عاينتموهم ، [10] حملوا الي قبورهم غير راکبين ، و انزلوا فيها غير نازلين ، [11] فکانهم لم يکونوا للدنيا عمارا ، و کان الاخره لم تزل لهم دارا [12] اوحشوا ما کانوا يوطنون ، و اوطنوا ما کانوا يوحشون ، [13] واشتغلوا بما فارقوا ، و اضاعوا ما اليه انتقلوا [1] لا عن قبيح يستطيعون انتقالا ، و لا في حسن يستطيعون ازديادا [2] انسوا بالدنيا فغرتهم ، و وثقوا بها فصرعتهم [3] سرعه النفاد [4] فسابقوا رحمکم الله الي منازلکم التي امرتم ان تعمروها ، و التي رغبتم فيها ، ودعيتم اليها [5] واستتموا نعم الله عليکم بالصبر علي طاعته ، [6] و المجانبه لمعصيته ، فان غدا من اليوم قريب ما اسرع الساعات في اليوم ، [7] و اسرع الايام في الشهر ، و اسرع الشهور في السنه و اسرع السنين في العمر

ترجمه

[3] از خطبه هاي امام ( ع ) که در آن مردم را به امور مهمي توصيه مي کندپرهيزکاري و تقوا [4] اي مردم من شما را به تقوا و پرهيزکاري و شکر فراوان خداوند بر نعمتها و احسان و رحمتش که بر شما فروباريده است سفارش ميکنم [5] چه بسيار نعمتهائي که ويژه شما قرار داده و شما را به رحمت خويش مورد عنايت خاص گردانيده : [6] شما عيبهاي خود را آشکار کرديد و او پوشانيد و خويش را در معرض مواخذه او قرار داديد اما به شما مهلت داد [7] بهترين اندرزدهنده [8] شما را توصيه مي کنم که همواره به ياد مرگ باشيد و از آن کمتر غفلت کنيد چگونه از آن غافل مي مانيد در صورتي که او از شما غفلت نمي کند؟[9] و چگونه در چيزي طمع ميورزيد که به شما مهلت نخواهد داد.آن مردگاني که با چشم خود ديده ايد براي عبرت و اندرز شما کافي است .[10] آنهارا به گورستان حمل کردند اما نه اينکه خود بر مرکبي سوار شده باشند، و آنان را در ميان قبر قرار دادند اما بدون اينکه خود بتوانند در آن فرودآيند،[11] [آنقدر طول نکشيد که ] گوياآنان از مردم اين گيتي نبودند و عمري در آن نگذراندند[اما از آن طرف ] گويا سراي آخرت همواره خانه آنها بوده [12] آنها از آنجا که وطنشان بود [ دنيا ] وحشت نمودند و آن جا را که از آن وحشت داشتند وطن هميشگي انتخاب کردند [13] به چيزهائي خود را مشغول ساختند که بالاخره از آنها جدا شدند اما آنچه را که مي بايست سرانجام به آن برسند ضايع ساختند 000 [1] نه قدرت دارند از اعمال قبيحي که انجام داده اند برکنار شوند و نه مي توانند کار نيکي بر نيکي هاي خود بيفزايند . [2] به دنيا انس گرفته بودند مغرورشان ساخت و به آن اطمينان نموده بودند مغلوبشان نمود . [3] زندگي زودگذر [4] خداي شما را رحمت کند به سوي منازلي که ماموريد آنها را آباد کنيد و به آنها ترغيب و دعوت شده ايد بشتابيد [5] و با صبر و استقامت بر اطاعت فرمان خداوند نعمتهاي او را بر خويش تمام گردانيد [6] و از معصيت و نافرماني کناره گيري کنيد زيرا فردا به امروز نزديک است چه ساعات در روز به سرعت مي روند ؟ [7] و چه روزها از ماه به سرعت مي گذرند ؟ و چه ماهها در سال و سالها در عمر با شتاب سپري مي شوند ؟

خطبه شماره 189

و من کلام له عليه السلام [8] في الايمان و وجوب الهجره اقسام الايمان [9] فمن الايمان ما يکون ثابتا مستقرا في القلوب ، و منه ما يکون عواري بين القلوب و الصدور ، الي اجل معلوم ] ] [10] فاذا کانت لکم براءه من احد فقفوه حتي يحضره الموت ، فعند ذلک يقع حد البراءه [11] وجوب الهجره [12] و الهجره قائمه علي حدها الاول ما کان لله في اهل الارض حاجه من مستسر الامه و معلنها [1] لا يقع اسم الهجره علي احد بمعرفه الحجه في الارض [2] فمن عرفها و اقر بها فهو مهاجر [3] و لا يقع اسم الاستضعاف علي من بلغته الحجه فسمعتها اذنه ووعاها قلبه [4] صعوبه الايمان [5] ان امرنا صعب مستصعب ، لا يحمله الا عبد مؤمن امتحن الله قلبه للايمان [6] و لا يعي حديثنا الا صدور امينه ، و احلام رزينه [7] علم الوصي [8] ايها الناس ، سلوني قبل ان تفقدوني ، فلانا بطرق السماء اعلم مني بطرق الارض ، [9] قبل ان تشغر برجلها فتنه تطا في خطامها ، و تذهب باحلام قومها

ترجمه

[8] از سخنان امام ( ع ) درباره ايمان و وجوب هجرت اقسام ايمان [9] ايمان بر دو گونه است يکي ثابت و استوار در دلها و قلوب و ديگري موقت وعاريتي بين قلبها و سينه ها تا سرآمدي معلوم [10] آن گاه که انگيزه بيزاري از کسي براي شما پديد آمد او را مهلت دهيد تا هنگامي که مرگش فرارسد که ساعت مرگ مرز بيزاري جستن است [ اگر در آن موقع از اعمال ناشايستش توبه نکرد مي توان از او بيزاري جست ] [11] وجوب هجرت [12] اما مهاجرت بر همان حد نخست خود باقي است . [ زيرا ] خداوند به مردم روي زمين از اين که ايمانشان را پنهان دارند و يا آشکار کنند نيازي ندارد . [1] نام هجرت را بر کسي نمي توان گذارد جز آن کس که حجت خدا را بر روي زمين بشناسد [2] بنابراين آنکس که حجت خدايرا شناخت و به آن اقرار نمود او مهاجر است . [3] و نام مستضعف بر کسي که حجت برايش اقامه شده گوشش آن را شنيده و قلبش آن را حفظ کرده صدق نمي کند . [4] امر مشکل معرفت [5] شناسائي امر ما کاري است بس دشوار که جز بنده مؤمني که خداوند قلبش را با ايمان آزموده آن را نپذيرد [6] و احاديث و سخنان ما را جز سينه ها و حافظه هاي امانت پذير و عقلهاي سالم نگاه نخواهد داشت . [7] دانش پر وسعت وصي پيامبر ( ص ) [8] اي مردم پيش از آنکه مرا نيابيد آنچه مي خواهيد بپرسيد که من به راههاي آسمان از طرق زمين آشناترم [9] [ بپرسيد ] پيش از آنکه فتنه و فساد سرزمين شما را پايمال کند سايه شوم خود را بر آن بگستراند و عقلهاي شما را دگرگون سازد

خطبه شماره 190

و من خطبه له عليه السلام [10] يحمد الله و يثني علي نبيه و يعظ بالتقوي حمد الله [11] احمده شکرا لانعامه ، و استعينه علي وظائف حقوقه ، عزيز الجند ، عظيم المجد[1] الثناء علي النبي [2] و اشهد ان محمدا عبده و رسوله ، دعا الي طاعته ، و قاهر اعداءه جهادا عن دينه ، [3] لا يثنيه عن ذلک اجتماع علي تکذيبه ، والتماس لاطفاء نوره [4] العظه بالتقوي [5] فاعتصموا بتقوي الله ، فان لها حبلا وثيقا عروته ، و معقلا منيعا ذروته [6] وبادروا الموت و غمراته ، وامهدوا له قبل حلوله ، [7] و اعدوا له قبل نزوله : فان الغايه القيامه ، و کفي بذلک واعظا لمن عقل [8] و معتبرا لمن جهل و قبل بلوغ الغايه ما تعلمون من ضيق الارماس ، [9] و شده الابلاس ، و هول المطلع ، وروعات الفزع ، واختلاف الاضلاع ، واستکاک الاسماع ، [10] و ظلمه اللحد ، وخيفه الوعد ، وغم الضريح ، وردم الصفيح [11] فالله الله عباد الله فان الدنيا ماضيه بکم علي سنن ، و انتم و الساعه في قرن [12] و کانها قد جاءت باشراطها ، و ازفت بافراطها ، [13] ووقفت بکم علي صراطها و کانها قد اشرفت بزلازلها ، [14] و اناخت بکلاکلها ، وانصرمت الدنيا باهلها ، [15] و اخرجتهم من حضنها ، فکانت کيوم مضي ، او شهر انقضي ، و صار جديدها رثا ، [1] و سمينها غثا في موقف ضنک المقام ، [2] و امور مشتبهه عظام ، و نار شديد کلبها ، عال لجبها ، [3] ساطع لهبها ، متغيظ زفيرها ، متاجج سعيرها ، بعيد خمودها ، [4] ذاک وقودها ، مخوف وعيدها ، عم قرارها ، [5] مظلمه اقطارها ، حاميه قدورها ، فظيعه امورها [[ و سيق الذين اتقوا ربهم الي الجنه زمرا ] ] [6] قد امن العذاب ، وانقطع العتاب ، و زحزحوا عن النار ، [7] واطمانت بهم الدار ، ورضوا المثوي و القرار [8] الذين کانت اعمالهم في الدنيا زاکيه ، واعينهم باکيه ، [9] و کان ليلهم في دنيا هم نهارا ، تخشعا واستغفارا ، و کان نهارهم ليلا ، توحشا وانقطاعا [10] فجعل الله لهم الجنه مابا ، والجزاء ثوابا ، [[ و کانوا احق بها واهلها ] ] [11] في ملک دائم ، و نعيم قائم [12] فارعوا عباد الله ما برعايته يفوز فائزکم ، و باضاعته يخسر مبطلکم [13] و بادروا آجالکم باعمالکم ، فانکم مرتهنون بما اسلفتم ، و مدينون بما قدمتم [14] و کان قد نزل بکم المخوف ، فلا رجعه تنالون ، و لا عثره تقالون [15] استعملنا الله و اياکم بطاعته و طاعه رسوله ، و عفا عنا و عنکم بفضل رحمته [16] الزموا الارض ، واصبروا علي البلاء و لا تحرکوا بايديکم و سيوفکم في هوي السنتکم ، [17] و لا تستعجلوا بما لم يعجله الله لکم [1] فانه من مات منکم علي فراشه و هو علي معرفه حق ربه و حق رسوله و اهل بيته مات شهيدا ، [2] و وقع اجره علي الله ، واستوجب ثواب ما نوي من صالح عمله ، [3] و قامت النيه مقام اصلاته لسيفه ، فان لکل شي ء مده و اجلا

ترجمه

[10] از خطبه هاي امام ( ع ) که در آن از : حمد خداوند تمجيد پيامبر موعظه و اندرز سخن بميان آورده است ستايش خداوند [11] خداوند را به پاس بخشيدن نعمت هايش مي ستايم . و بر انجام فرمانش از او ياري مي جويم خداوندي که سپاهيانش نيرومند و مجد و عظمتش بزرگ است 000 [1] پيامبر راستين [2] گواهي مي دهم که محمد صلي الله عليه و آله و سلم بنده و فرستاده اوست انسانها را به اطاعت از حق دعوت فرمود و با دشمنان خدا در راه دين پيکار کرد [3] و پيروز شد و هيچگاه هماهنگي و اتحاد دشمنانش در تکذيب و خاموش ساختن نور او وي را از کوشش در راه آئينش بازنداشت . [4] اندرز به تقوا [5] بنابراين تقوا پيشه کنيد که رشته اي است استوار دستگيره اي است محکم و قله آن پناهگاهي است مطمئن . [6] خود را براي مرگ و پيشامدهاي هنگام آن پيش از فراررسيدنش آماده سازيد [7] و قبل از اينکه مرگ شما را فراگيرد آنچه لازمه روياروئي با آن است مهيا کنيد : چه اينکه مرگ پايان زندگي است که منتهي به قيامت مي شود . و آن براي خردمندان پند و اندرز [8] و براي جاهلان وسيله عبرت است [ آري ] پيش از فرارسيدنش خويش را مهيا کنيد براي آنچه آگاهي داريد [9] از : تنگي قبرها شدت غم و اندوه ترس از قيامت بيمهاي مکرر به هم ريختن و درهم فرورفتن استخوانها کرشدن گوشها [10] تاريکي لحد وحشت از آينده غم و اندوه در تنگناي گور و پوشاندن آن از سنگ و خاک . [11] زنهار زنهار شما را به خدا اي بندگان خدا دنيا با روش مخصوص خود بر شما خواهد گذشت رشته شما و قيامت بهم پيوسته [12] و گويا علامتهاي آن فرا رسيده و با تمام بلاها و نشانه هايش نزديک شده است [13] گوئي شما را در طريق خود متوقف ساخته زلزله هايش در شرف وقوع است [14] و سينه بر زمين گذارده دنيا از اهل خويش بريده [15] و آنها را از آغوش گرم خود خارج ساخته است . زندگي بر آنان [ که رفتند ] چون روزي بود که گذشت و يا ماهي که سپري شد 000 تازه هاي آن کهنه شده [1] و فربه هايش لاغر گرديده در جايگاهي تنگ [2] در ميان مشکلاتي بزرگ آتشي پر شور که صداي زبانه هايش وحشتزا [3] و شراره هايش تا دل آسمان زبانه مي کشد غرشش پر هيجان فروزنده و گدازنده و خاموشيش بسيار دور [4] آتشگيره اش مشتعل تهديدش خوفناک قرارگاهش تاريک [5] اطراف و جوانبش تيره و ظلماتي ديگ هاي جوشانش سخت داغ و اوضاعش سخت وحشتناک [ اين جايگاه گناهکاران است ] [اما] پرهيزکاران را گروه گروه بسوي بهشت رهنمون مي شوند [6] از کيفر و عذاب ايمنند و از سرزنش ها آسوده و از آتش بر کنارند [7] در خانه هاي مطمئن قرار گرفته و از اين قرارگاه خشنودند [8] اينها کساني هستند که در دنيا کردارشان پاک چشمانشان گريان [9] شبهايشان در دنيا در اثر خشوع و استغفار روز و روزشان از بيم [ گناه ] شب بوده است . [10] و خداوند بهشت را سرمنزل [ شادماني آنها ] قرار داده است آنها سزاوار اين نعمت و شايسته آن بودند [11] و در اين خانه جاوداني در ميان نعمتهاي پايدار و نابودنشدني قرار خواهند داشت . [12] بنابراين اي بندگان خدا مراقب چيزي باشيد که رستگاران با رعايتش به رستگاري رسيدند و تبهکاران با ضايع ساختنش در خسران و زيان قرار گرفتند . [13] پيش از آنکه مرگتان فرارسد خويش را با اعمالتان آماده سازيد چه اينکه شما در گرو کارهائي هستيد که پيشتر انجام داده ايد و مديون کرداري هستيد که از پيش فرستاده ايد . [14] [ از هم اکنون ] فکر کنيد مرگ وحشتناک به شما حمله آورده و ديگر بازگشتي نيست و از لغزش ها نميتوان پوزش خواست . [15] خداوند ما و شما را در راه اطاعت خود و پيامبرش وادارد و از ما و شما بفضل و رحمتش بگذرد . [16] بر جاي خود بايستيد [ و بدون اجازه دست به نبرد مبريد ] در برابر بلاها و مشکلات استقامت ورزيد شمشيرهايتان را در راه هوا و هوس و کلماتي که از زبانتان بيرون مي آيد به کار نيندازيد [17] و درباره آن چه خداوند تعجيل آن را لازم ندانسته شتاب مکنيد 000 [1] زيرا آنکس از شما که در بستر خويش بميرد ولي بطور شايسته معرفت خدا و پيامبر و اهلبيتش را داشته باشد شهيد از دنيا رفته [2] و اجر و پاداشش بر خدا است . و ثواب اعمال شايسته اي را که قصد انجام آن را داشته است مي برد [3] و نيتش جانشين ضربات شمشيرش قرار مي گيرد [ اين سخن را به اين خاطر مي گويم که ] هر چيزي وقت مشخصي دارد و سرآمدي معين