|
منظور از پاسخگو بودن دين اسلام آن است كه اين دين در پرتو برخورداري از جامعيّت و كمال مي تواند به همه نيازهاي جسمي و روحي و مادي و معنوي او پاسخ دهد و سعادت دنيايي و آخرتي او را تأمين كند. برخي آياتي كه اين جامعيت را بيان مي كنند، به قرار زير هستند:«وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْءٍ؛ و اين كتاب را كه بيانگر همه چيز است بر تو نازل كرديم.» (نحل،آیه 9 - 8) و «مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ؛ ما در اين كتاب از (توضيح) چيزي فروگذار نكرده ايم».(انعام،آیه38) و «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلاَمَ دِيناً؛ امروز دين شما را براي شما كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دين اسلام را براي شما پسنديدم».(مائده،آیه3) اكمال دين و اتمام نعمت در آيه اخير يعني تحقق هدف نهايي و تماميّت دين اسلام به معناي رسيدنش به آن مرتبه اي كه به خارج از خود هيچ نيازي ندارد. اميرالمؤمنان(ع) فرمود:«اَمْ اَنْزَلَ اللَّهُ ديناً ناقِصاً فَاسْتَعانَ بِهِمْ عَلي اِتْمامَهِ،اَمْ كانُوا شُرَكاءَ لَه، فَلَهُمْ اَنْ يَقُولُوا وَ عَلَيْهِ اَنيَرْضي؟اَمْ اَنْزَلَ ديناً تاماً فَقَصَّرَ عَنْ تَبْليغِهِ وَ اَدائِهِ وَ اللَّه سُبْحانَهُ يَقُولُ: (ما فَرَّطْنا في الْكِتابِ مِنشَيءٍ) وَ فيهِ تِبَياناً لِكُلِ شَيءٍ؛ آيا خداوند دين ناقصي را فرو فرستاده، تا بر اتمام آن از ديگران ياري جويد، يا آنان در تكميلش با خدا شريك باشند كه هر چه بگويند، خداوند بر آن راضي باشد؟ يا خداوند دين كاملي فرستاده، اما پيامبر(ص) در تبليغ و بيان آن كوتاهي كرده است؟! در حالي كه خداوند مي فرمايد: «ما در اين كتاب چيزي فرو گذار نكرديم و در آن بيان همه چيز هست».(77)
علاوه بر دلايل نقلي، دلايل عقلي نيز گواه بر اين مدعاست. با اين بيان كه خداوند دين پيامبر(ص) را دين خاتم معرفي كرده است. خاتميّت دين و عدم ارسال پيامبر يا پيامبراني ديگر در صورتي صحيح است كه آيين رسول اكرم(ص) جامع و كامل بوده و خداوند به وسيله آن حجّت را بر بندگان تمام كرده باشد، وگرنه نيامدن دين جامع تر نقض غرض خواهد بود كه به ساحت قدس الهي راه ندارد.
تقرير ديگر برهان عقلي بر پاسخگو بودن دين، همان تقريري است كه اثبات كننده اصل دين است؛ بدين بيان كه خداوند براي هدايت و سعادت بشر پيامبراني فرستاده است كه مقتضاي حكمت و لطف اوست. برنامه هدايتي او در قلمرو دين خاتم بايد به گونه اي باشد كه بشر را به هدايت و كمال برساند و در صورت ناقص بودن محتواي برنامه، بشر به هدايت و كمال مطلوب نخواهد رسيد، و اين نقض غرض و خلاف حكمت و لطف الهي است.
با استناد به دلايل ياد شده و دلايل و شواهد بسيار ديگر و نيز با توجه به اين نكته كه در نگرش ديني، عقل و احكام عقلي از قلمرو دين خارج نيست.(78) اسلام توان پاسخگويي به همه نيازهاي مادي و معنوي و نيز دنيايي و آخرتي بشر را تا قيامت دارد. چگونگي و ابزار و راهكارهاي آن، موضوعي ديگر است كه در جاي خود بدان مي پردازيم.
بنابراين، با توجه به جامعيت و خاتميت اسلام، مي توان گفت كه اسلام در جهت گيري ها و اهداف مقدسش، توسعه عادلانه زندگي بشر و پيشرفت همه جانبه مادي و معنوي اش را مد نظر قرار داده است.
جمع بندي ونتیجه گیری
- اسلام ديني جامع، كامل و پايان بخش همه اديان الهي است.
- لازمه جامعيت و كمال دين، پاسخگو بودن آن به همه نيازهاي بشر است.
- لازمه اعتقاد به خاتميّت دين اسلام، اعتقاد به پاسخگو بودن آن است.
- با توجه به جامعيت و خاتميت اسلام، جهت گيري اسلام، توسعه عادلانه و پيشرفت همه جانبه زندگي بشر است./ح
---------------------------------------------------
پی نوشت:
77) نهج البلاغه، خ 18.
78) در نگرش دين اسلام، عقل در جايگاه (رسول باطني) در كنار (رسول ظاهري) ايفاي نقش نموده و هم رديف دو منبع نقلي(كتاب و سنت) به صورت مستقل يا مكّمل در استنباط احكام شرع قرار دارد.
|