|
روش‌هايي كه امام مهدي(ع) براي تربيت مردم به كار مي‌برند تأ‌ثير به‌سزايي در طهارت فكري و اخلاقي مردم داشته و زمينه را براي گرايش آن‌ها به حقيقت فراهم مي‌كند.در اين جا به كوتاهي شيو ه‌هاي تربيتي حضرت را بررسي مي‌كنيم. البته منظور ما از شيوه‌هاي تربيتي، تربيت به معناي عام آن نيست، بلكه شيوه‌هايي است كه حضرت براي تربيت خاص‌يعني ايجاد زمينه مناسب براي گرايش به اسلام اعمال مي‌كنند.
پيش از عصر ظهور عوامل فراواني باعث گرايش يا تداوم اعتقاد مردم به مكاتب باطل و اديان منسوخ مي‌شوند از جمله:
الف) تربيت نادرستي كه از سوي دولت‌ها و يا اشخاص در مدارس و آموزشگاه‌ها و وسايل ارتباط جمعي به كار مي‌رود و بر اساس آن حقانيت يک دين و يا يک مكتب فكري باطل به وسيله روش‌هاي تربيتي به دانش‌آموزان تلقين مي‌شود.
ب) موانع آشكار و پنهاني كه از سوي حكومت‌ها براي جلوگيري از آشنايي مردم با تعاليم نجات بخش و انسان ساز اسلام ايجاد مي‌شود.
پ) فشارهايي كه از سوي دولت‌ها، مجموعه‌ها و افراد منحرف براي گسترش فرهنگ‌هاي نادرست و نيز رفتارهاي متناسب با آن اعمال مي‌شود.1
اين‌ها و عواملي از اين دست زمينه مساعدي براي گرايش و يا تداوم اعتقاد به اديان منسوخ و مكاتب باطل را ايجاد مي‌كنند.
يكي از شيوه‌هاي تربيتي حضرت از ميان بردن زمينه‌هاي تربيت انحرافي‌مذکور است.
در سايه اين اقدامات و تلاش‌هايي كه حضرت و ياران خاصش براي تربيت جامعه جهاني به‌كار خواهند بست، جامعه جهاني از نظر اخلاقي و عقلاني رشد چشمگيري خواهد يافت و اين رشد و ترقي اخلاقي و عقلاني تأ‌ثير به‌سزايي در گرايش مردم دنيا به دين اسلام و پيوستن به امام مهدي(ع) و فرمانبرداري از او خواهد داشت.
با بررسي رواياتي كه ترسيم كننده چهره جهان در عصر ظهور هستند، به شواهد و قراين فراواني براي اين رشد و ترقّي دست مي‌يابيم، به عنوان نمونه برخي از آن ها را ذكر مي‌كنيم:
از ميان رفتن ستم، با ايجاد ترس و وحشت و اعمال زور و تهديد نخواهد بود؛ چرا كه عدالت برآمده از اجبار و زور سطحي و ناپايدار خواهد بود. عدالتي كه در عصر ظهور به وجود خواهد آمد، عدالت ريشه‌اي و ماندني خواهد بود و يكي از مهم‌ترين راه‌هاي گسترش عدالت و ماندگاري آن ايجاد زمينه‌هاي فكري و عقلاني آن است.
روايات در باب رشد اخلاقي:
الف) امام علي(ع):
امام زمان(عج)
ولو قد قام قائمنا لا نزلت السماء قطرها و لا خرجت الارض نباتها و لذهبت الشحناء من قلوب العباد.2؛ چون قائم ما قيام كند، آسمان بارانش را فرو ريزد و زمين گياهانش را بروياند و كينه‌ها از دل‌هاي بندگان برود.
ب) امام صادق(ع):
و يؤ‌لف الله بين قلوب مختلفه و لا يعصون الله عزوجل في ارضه.3
و خداوند ميان قلب‌هاي پراكنده الفت برقرار مي‌كند و آن‌ها خداي عزوجل را در زمين معصيت نمي‌كنند.
اين‌ها شواهدي بر رشد اخلاقي جامعه بودند و با تأ‌مل در آن‌ها مي‌بينيم كه اين رشد اخلاقي براي گروه يا دسته معيني آورده نشده است؛ به تعبير ديگر از نظر موضوع، عام و يا مطلق‌اند. بنابراين، از آن‌ها مي‌توان عموميت رشد اخلاقي را استفاده نمود.
روايات در باب رشد عقلاني:
الف) امام باقر(ع):
اذا قام قائمنا وضع يده علي روِ‌س العباد فجمع بها عقولهم و كملت به احلامهم.4 ؛ چون قائم ما قيام كند، دستش را بر سر بندگان گذارد و عقول‌شان را متمركز سازد و عقل‌هاشان كامل شود.
روشن است كه واژه العباد در اين روايت عام است و (ال) آن ظهور در استغراق دارد و شامل همه بندگان مي‌شود. بنابراين، تربيت امام و رشد و ترقّي حاصل از آن تمام بشريت عصر ظهور را در بر مي‌گيرد.
ب) امام باقر(ع):
و تؤ‌تون الحكمه في زمانه ؛ در زمان مهدي به شما حكمت بياموزند. 5
پ) تمامي رواياتي كه بر رفع ظلم و جور در زمان ظهور دلالت دارند، نيز مي‌توانند شاهد خوبي براي رشد عقلاني بشريت باشند. بي‌ترديد از ميان رفتن ستم، آن هم در همه جاي دنيا و نه بخشي از آن چنان‌چه مدلول روايات است با ايجاد ترس و وحشت و اعمال زور و تهديد نخواهد بود؛ چرا كه عدالت برآمده از اجبار و زور سطحي و ناپايدار خواهد بود. حال آن‌كه عدالتي كه در عصر ظهور به وجود خواهد آمد، عدالت ريشه‌اي و ماندني خواهد بود و مسلماً يكي از مهم‌ترين راه‌هاي گسترش عدالت و ماندگاري آن ايجاد زمينه‌هاي فكري و عقلاني آن است.
-------------------------------
1. محمد صدر، تاريخ ما بعد الظهور، ص 532، نقل به مضمون.
2. لطف الله صافي، منتخب الاثر، ص 592.
3. علي كوراني، معجم احاديث الامام المهدي، ج 3.
4. لطف الله صافي، منتخب الاثر، ص 607.
5. محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، ج 52، (تهران: انتشارات اسلاميه، چاپ سوم، 1372) ص 352
تنظيم : گروه دين و انديشه تبيان |