سراج اندیشه

تدبير ش 17
بايد الگوي اقتصاد اسلامي موفق را به دنيا عرضه كنيم
صريحاً عرض مي‌كنيم در زمينه اقتصادي تحولاتي كه انجام گرفته، متناسب با تحولات در بخشهاي ديگر نيست. ما بايد مي‌توانستيم يك الگوي موفقي از اقتصاد به دنيا عرضه كنيم. به طور خلاصه بايد ما هم كارآمدي در سطح و در جهت رشد و رونق اقتصاد، هم كارآمدي در جهت تأمين عدالت را به دنيا نشان مي‌داديم ... كارهاي بسيار مهمي انجام گرفته، لكن به آن سطحي كه بايد مي‌رسيديم قطعاً نرسيده ايم و اين براي ما دردناك است. 30/11/85
هر طرح اقتصادي كه افزايش ثروت ملي و توزيع عادلانه آن را تأمين نكند، اسلامي نيست. در زمينه اقتصاد اسلامي ... دو تا پايه اصلي مشاهده مي‌كنيم. هر روش اقتصادي ، هر توجه و نسخه اقتصادي كه اين دو پايه را بتواند تأمين كند آن معتبر است. هر نسخه اي هرچه هم مستند به منابع علي الظاهر ديني باشد و نتواند اين دو را تأمين كند، لامي‌نيست. آن دو پايه عبارتست از :
1ـ افزايش ثروت ملي كشور اسلامي بايد كشور ثروتمندي باشد، كشور فقيري نبايد باشد. بايد بتواند با ثروت خود، با قدرت اقتصادي خود، اهداف والاي خودش را در سطح بين المللي پيش ببرد.
2ــ توزيع عادلانه و رفع محروميت در درون جامعه اسلامي.
اين دوتا بايد تأمين شود و اولي شـرط دومـي است. اگر توليد ثروت نشود اگر ارزش افزوده در كشور بالا نرود، نمي توانيم محروميت را برطرف كنيم. 30/11/85
سهم رشد و توسعه بخش هاي اقتصاد دولتي، تعاوني و خصوصي، با تشخيص عدم زيان تعيين مي‌گردد
به نظر من، نويسندگان قانون اساسي ... هم مردمان هوشمندي بودند هم مردمان با انصافي بودند. اينها آمدند ... سه محور اصلي مالكيت در اصل 44 ... مالكيتهاي اختصاصي دولتي، مالكيت تعاوني و مالكيت بخش خصوصي؛ اينها را تقسيم بندي كردند . بعد در ذيلش براي اين شرط قرار دادند ... يكي از شرطها اين است ... كه ذكر كردن مصاديق بايد موجب رشد و توسعه اقتصاد بشود؛ بايد مايه زيان نباشد.يعني اگر يك روزي مسئولين كشور تشخيص دادند كه اين تقسيم بندي، به اين شكل مايه زيان است، موجب رشد اقتصادي نيست،اين قانون ديگر آن روز به اين شكل اعتبار ندارد ،به شكلي كه منطبق بر مصلحت باشد اعتبار دارد.اين، هوشمندي وانصاف آنها را مي‌رساند. در دهه اول انقلاب بخاطر مسائل دفاع مقدس وجنگ و گرفتاريهاي گوناگون ومحاصرات عجيب وغريب اقتصادي وغيره اقداماتي را كرديم كه به مالكيت گسترده دولت منتهي شد؛بيش از آن مقداري كه در اين اصل قانون اساسي ذكر شده ... به هر حال ضرورتها اين را بر آنها و بر كشور تحميل كرد ... لكن در دهه دوم و سوم - يعني بعد از جنگ - تا امروز، نبايد ... شركتهاي دولتي غيرضروري- كه چند هزار شركت دولتي وجود دارد و تعداد مهمي از اينها حقيقتاًغير ضروري بوده اند يعني تشكيل آنها به وسيله دولت عمل موافق مصلحتي نبود - توليد مي‌شد ... از واگذاري شركتهاي دولتي به مردم در آن بخشي كه قانون اساسي به آن تصريح كرده بود، نبايد كوتاهي مي‌شد. بايد مالكيت دولت را روز بروز كمتر مي‌كرديم، اينجور ،بيشتر،شد،گسترده تر شد و خيلي از درآمدهايي كه بايد در خدمت توليد و گردش صحيح پول در جامعه انجام مي‌گرفت، صرف كارهاي غير لازم شد، فعاليتهاي اسراف آميز، ساختمان سازيهاي بيخودي، لطمه خورد به اقتصاد كشور؛ حتماً اين كار نبايد انجام مي‌گرفت در اين دو دهه. 30/11/85
توليد و مصرف ثروت از راه قانوني و مشروع در اسلام، نه تنها مباح بلكه يك حسنه الهي است
ثروتمند شدن از راه قانوني و مشروع از نظر اسلام هيچ اشكالي ندارد ... دو چيز را نبايد با هم مخلوط كرد؛ يكي ثروت است. كسي فعاليت كند به شكل صحيحي و ثروت توليد كند؛ يكي نحوه توليد ونحوه استفاده است. بخش اول قضيه چيز مطلوبي است چون هر ثروتي كه در جامعه توليد مي‌شود اين به معناي ثروتمند شدن مجموع جامعه است . بخش دوم كه بخش حساس است، اين است كه چگونگي توليد مورد توجه قرار بگيرد. از راه هاي غير قانوني، با استفاده از تقلبات و تخلفات نباشد، مصرف آن مصرف نامطلوبي از نظر شرع نباشد، بتواند مثل خوني در رگهاي جامعه جريان پيدا كند، صرف در فساد نباشد ... امير المؤمنين اوقاف زيادي دارد . وقف « لا وَقْفَ اِلاّ فِي مِلْكٍ » كسي كه مالك نباشد نمي‌تواند وقف كند . اين اوقاف املاك امير المؤمنين بود، اين املاك را به ارث نبرده بود اميرالمؤمنين ، توليد كرده بود؛ با كار خودش . در آن وضعيت كم آبي اميرالمؤمنين چاه مي‌زد آب مي‌آورد بيرون ، مزرعه درست مي‌كرد، آباد مي‌كرد، بعد وقف مي‌كرد ... توليد ثروت چيز خوبي است اگر چنانچه در اين توليد ثروت قصد صرف او براي كار خير براي پيشرفت كشور، براي كمك به محرومين باشد، حسنه هم هست، ثواب هم دارد ... توليد ثروت في نفسه ممدوح است اگر با نيت كمك باشد آن وقت حسنه الهي هم هست، اجر اخروي و الهي هم دارد ... ما با اين بد نيستيم. چرا بيخود منعكس مي‌شود در بيرون كه نظام اسلامي و مسؤولين كشور تا كسي بخواهد يك مقدار پول بدست بياورد اخمهايشان را توي هم مي‌كنند احساس بغض و نفرت نسبت به او مي‌كنند، اينجوري نيست، واقعيت اين نيست. 30/11/85
تدبير ش18
بايد براي رشد و توسعه توأمان مادي و معنـوي برنامه ريزي شود
ما براى رسيدن به اين دو هدف، توانايى‏هاى لازم را داريم. اين (دو) هدف بزرگ عبارت است از سربلندى ايران اسلامى، الگوشدن در ميان ملتهاى مسلمان، هم ا ز لحاظ مادى و هم از لحاظ معنوى. معناى اين حرف اين است كه ملت ما، هم از لحاظ مادى و هم از جنبه‏هاى معنوى ارتقاء پيدا كند؛ استقلال ملى ... عزت ملى ... توان و ظرفيت ملى داشته باشد؛ بتواند از همه‏ى ظرفيتهاى خود استفاده كند؛ از رفاه عمومى برخوردار باشد و عدالت عمومى و اجتماعى بر زندگى او حاكم باشد. اين ملت در آن صورت مى‏شود الگو براى همه‏ى جوامع مسلمان و حتّى غير مسلمان. ملت ايران مى‏خواهد ملتى باشد آزاد، مرفه، باايمان، و كشورى داشته باشد آباد و پيشرفته؛ اين هدف ملت ايران است.
در اين هدف، اختلافى هم وجود ندارد؛ دعواهاى جناحى و اختلافات سياسى در اينجا همه برطرف مى‏شود؛ اين هدفِ مورد قبول همه‏ى آحاد ملت ايران است. كشورى آباد داشته باشيم، ملتى آزاد و سربلند داشته باشيم، از ظرفيتهاى ملىِ خودمان بخوبى استفاده كنيم، بتوانيم پيشرو باشيم، پرچم عدالت اجتماعى را در دست داشته باشيم، پرچم ايمان اسلامى را در پيشاپيش همه‏ى ملتهاى مسلمان به دوش بگيريم؛ اين چيزى است كه همه‏ى ملت ايران طالب و عاشق آن هستند. و مى‏توانيم به اين هدف دست پيدا كنيم؛ هم شناخت ظرفيتهاى ملى به ما اين اميد را مى‏دهد، هم تجربه‏ها اين را تأييد مى‏كند. 1/1/86
با پرهيز از كنز و اسراف، براي توليد قانوني ثروت همت گماريد
سياستهاي اصل 44 به معناى توليد ثروت عمومى براى جامعه است. توليـد ثروت از نظـر اسلامى بى‏مانع است. توليد ثروت با غارت ثروت ديگران فرق دارد. يك وقت كسى به اموال عمومى دست‏درازى مى‏كند، يك وقت كسى بى‏قانون و بدون پيروى از قانون به دستاوردهاى مادى مى‏رسد؛ اينها ممنوع است؛ اما از طريق قانونى، توليد ثروت از نظر شارع مقدس و از نظر اسلام، مطلوب و مستحسن است. ثروت را توليد كنند، منتها در كنارش اسراف نباشد. اسلام به ما مى‏گويد ثروت توليد كنيد، اما اسراف نكنيد. مصرف‏گرايى افراطى مورد قبول اسلام نيست. آنچه كه از توليد ثروت به دست مى‏آوريد، باز همان را وسيله‏اى براى توليد ثروت ديگر بكنيد. مال را نه به صورت راكد و نازا دربياوريد - كه در اسلام اسمش كنز كردن است - نه به صورت ولخرجى و ولنگارى در مصــرف مــال، آن را صرف در چيزهاى غير لازم زندگى كنيد؛ اما با توجه به اينها، ثروت را براى خودتان توليد كنيد. ثروت آحاد مردم، ثروت عموم كشور است؛ همه از آن سود مى‏برند. روح اصل 44 و سياستهاى اصل 44 اين است. 1/1/86
تدبير ش19
بايد الگوي اسلامي - ايراني پيشرفت را به بشريت امروز عرضه كنيد
ما بايد پيشرفت را با الگوى اسلامى - ايرانى پيدا كنيم. اين براى ما حياتى است. چرا مي گوييم اسلامى و چرا مي گوييم ايرانى؟ اسلامى به خاطر اينكه بر مبانى نظرى و فلسفى اسلام و مبانى انسان‏شناختى اسلام استوار است. چرا مي گوييم ايرانى؟ چون فكر و ابتكار ايرانى، اين را به دست آورده؛ اسلام در اختيار ملتهاى ديگر هم بود. اين ملت ما بوده است كه توانسته است يا مي تواند اين الگو را تهيه و فراهم كند. پس الگوى اسلامى ايرانى است. البته كشورهاى ديگر هم از آن، بدون ترديد استفاده خواهند كرد؛ همچنانى كه تا امروز هم ملت ما و كشور ما براى بسيارى از كشورها در بسيارى از چيزها الگو قرار گرفته، اينجا هم يقيناً اين الگو مورد تقليد و متابعت بسيارى از ملتها واقع خواهد شد. 25/2/86
پيشرفت اقتصادي در گرو تنظيم روابط و حفظ كرامت متقابل كارگر، سرمـايـه گــذار و دولت اسـت
دولت بايد با تنظيم مناسب روابط کارگر و سرمايه گذار و برطرف کردن احساس ناامني آنان، به ويژه کـارگـران، زمينــه شتـاب گرفتن رونق اقتصادي کشور را از طريق سرمايه‌گذاري و ايجاد ارزش افزوده فراهم کند ... كارگر، سرمايه‌گذار و دولت سه ضلع مثلث پيشرفت اقتصادي کشور هستند. همانگونه که در آغاز سال 86 گفته شد، پيشرفت اقتصادي، از اهداف مهم کشور است و لازمه اين پيشرفت و افزايش توليد، همکاري کارگر، سرمايه‌گذار و دولت و اداي صحيح وظايف مربوط به هريک از آنهاست.
برخلاف برخي مکاتب شکست خورده که جامعه را به دو قطب تقسيـم مـي کـردنـد و همچنيـن برخلاف جوامع غربي که در آن، سرمايه دارهــا در همه شئون کشور دخـالـت و بـه تعبيــري خدايــي مي کنند، در نظام اسلامي کرامت سرمايه گذار در کنار کرامت کارگر است و در اين همکاري دو طرفه، هـر کـدام بايـد از سهـم عـادلانه و منصفانه خود بهره‌مند شود ... تنظيم روابط سرمايه‌گذار و کارگر وظيفه دولت است دولت بايد با زيرنظر گرفتن وابط کارگر و سرمايه گذار، هرگونه احساس ناامني هريک از آنان را برطرف کند و ضمن جلوگيري از تعرض هريک از دو طرف به طرف ديگر، کارگران را بيشتر زير چتر حمايتي خود قرار دهد. (گزارش خبري) 10/2/86
با بازشناسي مدل توسعه، تحول را براي كشور اسلامي مديريت كنيد
(يكــي از مســائل مهــم) لـزوم بازشناسى الگوى توسعه و پيشرفت است. ما مي خواهيم پيشرفت كنيم. مدل اين پيشرفت چيست؟ اين مدل را بايد بازشناسى كنيم... - چند ماه قبل در سمنان- بحث تحول را مطرح كردم. گفتم تحول، سنت الهى است در زندگى بشر. با او سينه به سينه نبايد شد؛ از او استقبال بايد كرد. بايـد تحـول را مـديريت كرد، تا به پيشرفت بينجامد؛ جامعه را پيش ببرد. اين را آنجا مطرح كردم. البته همان‏جا هم گفتم - الان هم تكرار مي كنم – دانشگاهيان، چه دانشجو، چه استـاد؛ و حـوزويان، چه طلبه، چه استاد؛ همه بايد اين خط و رشته‏ى فكرى را تعقيب و دنبال كنند ... كارهاى بزرگ از ايده‏پردازى آغاز مي شود. اين ايده‏پردازى كارى نيست كه در اتاقهاى دربسته و در خلأ انجام بگيرد. بايد فكرهاى گوناگون، انديشه‏هاى گوناگون با آن سر و كار پيدا كنند، تماس پيدا كنند تا آنچه كه محصول كار هست، يك چيز عملى و منطقى از آب در بيايد. پس جان كلام، ... اين است كه ما بايد توسعه و پيشرفت را بازشناسى كنيم، ببينيم براى كشور ما، براى جامعه‏ى ما، مدل پيشرفت چيست. 25/2/86
با تعريف شفاف از پيشرفت و تحول ، مانع انحراف آن به دو گرايش افـراطـي و تفـريطـي شـويـد
دو گرايش غلط هميشه درباره‏ى پيشرفت و تحولِ منتهى به پيشرفت وجود داشته است. يك گرايش عبارت است از خيانتهايى كه به نام پيشرفت و تحول انجام گرفته؛ ضربه‏هايى كه به نام خدمت و زير پرچم اصلاحگرى بر پيكر ملت ما وارد شده است. از دوران قاجار خيلى از درباريان قاجار و شاهزادگان قاجارى ... عامل و وسيله‏ى وابستگىِ نادانسته‏ى كشور و فرهنگ ما به غرب شدند و ادعايشان اين بود كه اين، پيشرفت و تحول است! در قضيـه‏ى مشـروطه، ... همـان كسانى كه رهبران مشروطه را نابودكردند؛ ... شعار آنها هم همين ترقى‏خواهى بود! ... رضاخـان با شعار ترقى و اصلاح سر كار آمد. كـودتا كـرد؛ ... محمد رضا پسر او در كودتاي مرداد 32 - هم ادعاى حركت اصلاحى داشت ... در سطح جهانى هم ... استعمار ملتها ... به نام پيشرفت ملتها انجام گرفت. استعمار يعنى نوسازى...در دوره‏ى بعد هم كه نواستعمار پديد آمد، ... اين همه تجاوز، اين همه جنگ‏افروزى، اين همه كودتا كه به وسيله‏ى سرويسهاى امنيتى كشورهاى غربى ... انجام گرفته، همه زير پرچم تجددخواهى و پيشـرفت و تحـول و توسعه انجـام گرفته ... از يك طرف هم در نقطه‏ى مقابل، كسانى بوده‏اند و هستند كه با هر نوع نوآورى و تحولى مخالفت كرده‏اند؛ به اسم اينكه اين سابقه ندارد، اين را نمى‏شناسيم، اين را نمي دانيم، به اين مشكوكيم. حديثِ « شرّ الأمور محـدثاتها»را بد معنـا كـرده‏اند. با اينكه نوآورى سنت تاريخ است؛ سنت طبيعت است و بدون نـوآورى زندگـى بشـر معنــا پيدا نمي كند؛ اما اينها مخالفت كردند. اين دو گرايش متضاد وجود داشته است.پس ما بايد پيشرفت و آن چيــزى را كـه از تحــول اراده مي كنيم و مي خواهيم، درست براى خودمان معنا كنيم و بفهميم دنبال چه هستيم، تا نه آن سوء استفاده انجام بگيرد، نه اين مخالفت و ضديت. 25/2/86
نقشه‌ي پيشرفت و تحول كشور بايد بر منطق رشد و تعالي انسان ترسيم شود
از نظر اسلام، ... البته پيشرفت مادى مطلوب است، اما به عنوان وسيله. هدف، رشد و تعالى انسان است. پيشرفت كشور و تحولى كه بـه پيشـرفت منتهى مي شـود، بايـد طورى برنامه‏ريزى و ترتيب داده شود كه انسان بتواند در آن به رشد و تعالى برسد انسان در آن تحقير نشود. هـــدف، انتفاع انسانيت است، نه طبقه‏اى از انسان، حتّى نه انسانِ ايرانى. پيشرفتى كه ما مي خواهيم بر اساس اسلام و با تفكر اسلامى معنا كنيم، فقط براى انسان ايرانى سودمند نيست، چه برسد بگوييم براى طبقــه‏اى خاص. اين پيشـرفت، براى كل بشريت و براى انسانيت است. نقطه‏ى تفارق اساسى، نگاه به انسان است ... انسان در الگو و نگاه اسلامى، موجودى است هم طبيعى و هم الهى؛ دوبُعدى است؛ ... در جهان‏بينى اسلام، ثروت و قدرت و علم، وسيله‏اند براى تعالى انسان ... آن چيزى كه ما به آن نياز داريم، اين است كه نقشه‏ى پيشرفت كشورمان را بر اساس جهان‏بينى اسلام براى اين انسان، انسانِ در منطق اسلام، فراهم و تهيه كنيم ... مجموعه‏ى دانشگاهى كشور ما، مجموعه‏ى نخبگان كشور ما - هم حوزه و دانشگاه - يكى از بزرگترين كارهاشان بايد اين باشد كه نقشه‏ى جامع پيشرفت كشور را براساس مبانى اسلام تنظيم كنند. 25/2/86
تدبير ش28-29-30
براي پيشرفت اقتصادي ،بگرديد آن فكر نو را پيدا كنيد
ممکن‌است بعضي ازصاحبنظران و به اصطـــلاح تئوريسيـــن‌هاي اقتصادي بگويند: آقا نمي‌شود؛ اگر بخواهيد به پيشرفت اقتصادي دست پيدا کنيد، ناچار بايد فاصله‌ي طبقاتي را قبول کنيد و بپذيريـد! اينجـاســت که ما عرض مي‌کنيم «نوآوري». نبايد خيال کنيم که نسخه‌هاي اقتصادي غرب، آخرين حد دستـاورد بشري است؛ نه، اين هم يک نسخه‌اي است، دوره اي دارد؛ آن دوره طي مي‌شود و فکر تازه‌وفکرنويي‌به ميدان وارد مي‌شود؛ بگرديد آن فکر نو را پيدا کنيد؛ شاخص بايد اين باشد. 1/1/87
بنگاههاي اشتغال و كار آفريني و وجود نيروي كار بايد هر دو باشند و همكاري كنند
اسلام و نظام اسلامي‌و‌جمهوري اسلامي ... معتقد است كه اين دو عامل، يعني...ايجاد بنگاه‏هاي اشتغال و كارآفريني يك بازوست، وجود نيروي كار يك بازوي ديگر است. اينها بايد هردو باشند و همكاري كنند. نقش دولت، ايجاد يك خط عادلانه‏ي ميانه براي اين همكاري است؛ ظلم نشود. نه آنها به اينها تعرض كنند، نه اينها از كار آنها كم بگذارند؛هيچكدام به حقوق يكديگر تعرض نكنند. اگر اينجور باشد، آن وقت جامعه با سلامت و صفا پيش خواهد رفت؛ نه آن پرخوري‏ها و اسرافها و زياده‏روي‏ها فرهنگ رايج خواهد شد، نه محروميت يك طبقه براي آن طبقه فرهنگ ثابت خواهد شد. اين، منطق نظام جمهوري اسلامي است. 4/2/87
وجدان‌كاري، محكم كاري و درستكاري در مجموعه‌ي توليد لازم است
امروز در كشور ما خوشبختانه تحرك و تلاش كار، تلاش خوبي است. مجموعه‏ي دست‏اندركاران توليد، تلاش خوبي را انجام دادند و پيشرفت كردند ولـي مـا هـنوز در اوايل راهــيم. ما بايد خيــلي جلو برويم، خيلي بايد تلاش كنيم. هم وجدان‌كاري،محكم‏كاري‌ودرستكاري در مجموعه‏ي توليد - يعني كارگر و مولد كار و توليدكننده‏ي كار - لازم است، هم در مسؤولين دولتي و مسؤولين رسمي، رعايت و مراقبت و توجه لازم است كه اين حركت، حركت صحيح و متــعادلي باشــد و انجام بگيرد. 4/2/87
راه مقابله با دشمن، انضباط مالي و صرفه جويي و (اقتصادي) نگاه پرهيز گرانه‌ي به مصرف گرايي است
امروز دشمن چشمش به نقطه‏ي حساس‌اقتصادي است تا بلكه بتوانند اين كشور را از لحاظ اقتصادي دچار اختلال كنند. هرچه مي‌توانند اختلال ايجاد كنند و هرچه هم نمي‌توانند، در تبليغاتشان وانمود كنند كه اختلال هست! اين كاري است كه امروز در تبليغاتِ دشمنان ما، با قدرت و به شكلهاي مختلف انجام مي‏گيرد. راه مقابله هم انضباط مالي وصرفه‏جويي ونگاه پرهيزگرانه‏ي به مصرف‏گرايي است. 11/2/87
تدبير ش 35
تلاش اقتصادي حتماً بايد با شاخص و شاقول عدالت باشد
فعاليت اقتصادي و كار اقتصادي و تلاش اقتصادي، حتماً بايد با شاخص و شاقول عدالت باشد. بدون عدالت، هر تلاش اقتصادي به ضرر منتهي خواهد شد. عدالت هم معنايش اين نيست كه ما سرمايه‏گذاري نكنيم؛ يا به سرمايه‏گذار اجازه‏ي سرمايه‏گذاري ندهيم. اين تصورات غلطِ آن افرادي است كه آن روز خودشان را طرفدار‌عدالت معرفي مي‌كردند. نه! كارآفريني هم يك خير است؛ يك عبادت است؛ يك كار بزرگ است كه بايد انجام بگيرد. مسئله‏ي صحيح مديريت كردن اين مجموعه است. مديريتهاي كشوري، مديريتهاي دولتي، چه در بخش تقنين، چه در بخش اجرا، چه در بخش قضا، بايستي مديريت كنند تا تجاوز از حق انجام نگيرد؛ تجاوزازحقوق انجام نگيرد؛ تعرض به‌يكديگر انجام نگيرد؛ اين كاروان ‌با‌ همه‏ي ‌اجزاي ‌خودش ان‏شاءالله ‌به ‌پيش برود. ديداراساتيدودانشجويان‌دانشگاههاي‌شيراز14/2/87
تدبير ش 40- 41
پيشرفت‌هاي اقتصادي بايد روزبه‏روز شكوفاتر بشود و ملت را خوشحال‏تر كند
در زمينه‏ي مسائل اقتصادي هم من بايد به ملت عزيزمان عرض كنم كه علي‏رغم موج عظيم و توفان خانه‏برانداز ركود اقتصادي و بحران اقتصادي در عالم، و علي‏رغم تحريم‌هايي كه عليه ايران به خاطر مسئله‏ي انرژي هسته‏اي و ديگر مسائل انجام گرفت، مسئولين كشور توانسته‏اند بر اين موج فائق بيايند و تا حدود زيادي تبعات و آثار منفي اين موج را در كشور كنترل كنند و نگذارند كه ملت ما در اين موج عظيمي كه خيلي از كشورها را دچار مشكلات بسيار زيادي كرد، بغلتد و ملت سر پاي خود بايستد. ان‏شاءاللَّه پيشرفت‌هاي اقتصادي بايد روزبه‏روز شكوفاتر بشود و ملت را خوشحال‏تر كند و ان‏شاءاللَّه امكان و زمينه‏ي پيشرفت‌هاي گوناگون را در عرصه‏هاي مختلف به وجود بياورد.1 1 . 01/01/88 پيام نوروزي
افزايش در آمد ناخالص ملي به تنهايي نمي‌تواند نشانه‌ي پيشرفت باشد
يكي از شاخص‌هاي مهم، افزايش درآمد ناخالص ملي در كشورهاست. ... افزايش درآمد ناخالص ملي - يعني درآمد عمومي يك كشور - به تنهايي نمي‌تواند نشانه‏ي پيشرفت باشد؛ بايد ديد اين درآمد چگونه تقسيم مي‌شود. ... اگر در جامعه‏اي، انسان‌هايي وجود دارند كه بي سرپناه زندگي مي‌كنند، يا بايد چهارده ساعت در روز كار كنند تا نان بخور و نمير پيدا كنند، درآمد ناخالص ملي ده برابر ايني هم كه امروز هست باشد، اين پيشرفت نيست. در منطق اسلامي اين پيشرفت نيست. بنابراين پسوند عدالت اينقدر اهميت دارد. ... اساس نگاه اسلامي به پيشرفت، بر پايه‏ي اين نگاه به انسان است: اسلام انسان را يك موجود دوساحتي مي‌داند؛ داراي دنيا و آخرت؛ اين پايه‏ي همه‏ي مطالبي است كه در باب پيشرفت بايد در نظر گرفته بشود؛ شاخص عمده اين است؛ فارق عمده اين است. اگر يك تمدني، يك فرهنگي و يك آييني، انسان را تك ساحتي دانست و خوشبختي انسان را فقط در زندگي مادي دنيايي به حساب آورد، طبعاً پيشرفت در منطق او، با پيشرفت در منطق اسلام - كه انسان را دو ساحتي مي‌داند - بكلي متفاوت خواهد بود17. 17. 27/02/88 بيانات در ديدار استادان و دانشجويان كردستان
تدبير ش 52
ملاحظات ديني، اخلاقي و انساني در صنعت كاملاً رعايت بشود
ما مي‌خواهيم و مي‌توانيم هم عقلاني و منطقي و علمي و پيشرفته زندگي كنيم، هم در عين حال متمسك به ارزش‌هاي اخلاقي خودمان و پايبند به ايمان ديني خودمان و عامل به فرايض و لوازم زندگي مذهبي خودمان باقي بمانيم؛ بلكه در اين جهت هم پيشتر برويم.
اسلام كه دين معنويت است، دين علم هم هست. ...امروز حركت ما رو به جلو است؛ حركت جهشي است و بايد اين‌جور باشد؛ هم در زمينه‌هاي علمي، هم در زمينه‌هاي معنوي و اخلاقي. صنعت مي‌تواند يك صنعت پيشرفته باشد، در عين حال ملاحظات ديني، ملاحظات اخلاقي، ملاحظات انساني در صنعت كاملاً رعايت بشود. ما مي‌خواهيم شما صنعتگران كشورمان، مديران صنعت، نماد اين حقيقت باشيد. پايبند به دين و در همان حال و به همان استناد، پايبند به پيشرفت جهشي صنعت.2 2. 09/01/88 بيانات در بازديد از توانمندي‌هاي صنعت خودروسازي
تدبير ش 53
بايد توليدِ متكي به دانش و مهارت‌هاي علمي و تجربي در كشور پيش برود
پيشرفت مادي كشور در درجة اول، متوقف بر دو عنصر است: يك عنصر، عنصر علم است؛ يك عنصر، عنصر توليد است. اگر علم نباشد، توليد هم صدمه مي‌بيند؛ كشور با علم پيش مي‌رود. اگر علم باشد، اما بر اساس اين علم و بر بنياد دانش، توليد تحول و تكامل و افزايش پيدا نكند، باز كشور درجا مي‌زند. ... ما بر اثر حكومت ... طواغيت و شرايط گوناگون، عقب مانديم. اگر مي‌خواهيم جبران كنيم ... بايد به علم و توليد اهميت بدهيم؛ بايد در مراكز علم، در مراكز تحقيق، با شكل‌هاي نو و مدرن پيگيري شود. چند سال است كه من روي مسئلة علم تكيه مي‌كنم و الحمدللَّه چرخ‌هاي پيشرفت علمي و توليد علم در كشور به حركت درآمده است؛ البته بايد باز هم سرعت بگيرد، هنوز اول راهيم.
و دوم، توليد است. توليد، چه در عرصة صنعت، چه در عرصة كشاورزي، از اهميت درجة اول برخوردار است. كشوري كه توليد نداشته باشد، خواهي نخواهي وابسته است. اگر همة نفت و گاز دنيا هم زير زمين‌هاي ما و در چاه‌هاي ما ذخيره شده باشد، به دردمان نمي‌خورد؛ كما اينكه مي‌بينيد كشورهايي وجود دارند كه از لحاظ ذخاير معدني و طبيعي - چه ذخاير انرژي، چه ذخاير فلزهاي بسيار ذي‌قيمت و كمياب - در كمال ثروتمندي هستند؛ اما خودشان بر روي اين زميني كه زيرش اين همه گنج خفته است، زندگي نكبت‌بار و فلاكت‌باري دارند. بايد توليد در كشور - بخصوص توليد دانش‌بنيان، متكي به دانش و مهارت‌هاي علمي و تجربي - پيش برود؛ اين به دست كارگر و كارفرماست. مديريت آن هم با دولت است؛ بايستي سازماندهي كنند. كار كنند.2 2. ۸۹/۰۲/۰۸ بيانات در ديدار هزاران نفر از کارگران سراسر کشور
لزوم رعايت روابط انساني و اسلامي بين كارفرمايان و كارگران
در زمينة ... رابطة كارگر و كارفرما ... هر دو روشي كه در دنياي متعارفِ زمان ما معمول بود - روش سوسياليستي و روش سرمايه‌داري - غلط است. در منطق تفكر سوسياليستي، كارگر و كارفرما دو تا دشمن بودند در مقابل هم؛ دو تا دشمن، به خون هم تشنه؛ اين تحليلشان بود. راه‌حلي هم كه نشان دادند، راه‌حل ضايعِ باطلِ غلطي بود: مالكيت دولت بر همة منابع توليد و ابزارهاي توليد؛ كه بعد از گذشت چند دهه، به آن فضاحت انجاميد. ... نگاه ديگر، نگاه منطق غربي است كه كارفرما سلطان كارگر است، صاحب‌اختيار كارگر است، كارگر ابزاري است در دست او و در اختيار او. اين هم تحقير شخصيت انسان است؛ غلط اندر غلط. هر دو نگاه، غلط است.
... نظرية اسلام در مقابل نظرية تضاد ماركسيستي، نظرية التيام و ائتلاف و ازدواج و همراهي و همسويي است. در مورد مسئلة كارگر و كارفرما هم همين است؛ دو تا عنصرند. اينها بايد دست‌ها را در دست هم بگذارند تا كار به وجود بيايد. تا توليد به وجود بيايد. كارگر بدون كارفرما كاري از او ساخته نيست. كارفرما هم بدون كارگر هيچ كاري نمي‌تواند بكند. اين دو تا كنار هم كه قرار گرفتند، يك رابطة سالم، اخلاقي و انساني بين خودشان تعريف كردند، آن وقت فضا مي‌شود فضاي گسترش توليد. علاوه بر پيشرفت مادي، معنويت هم به وجود مي‌آيد. اين، نگاه ماست. ما نه كارفرما را مثل آن جريان چپ، ملعون و مطرود مي‌دانيم؛ نه مثل آن جريان راست، سلطان و صاحب‌اختيار مي‌دانيم؛ نه! كارفرما مي‌تواند عنصر شريفي باشد- وقتي حقيقتاً همكاري بكند، واقعاً شريف است - عنصر شريف ديگري در كنار عنصر شريف كارگر؛ با همديگر، دست در دست هم، با روابط تعريف شدة انساني و اسلامي حركت كنند. اين، آن پاية كار است. همه بايد در اين جهت كار كنند. طراحان، سياست‌سازان، سياستمداران، كساني كه در مرحلة اجرا قرار دادند، بايد در اين جهت كار كنند. آن وقت خود كارگر و خود كارفرما هم بايد با اخلاص كامل سعي كنند محصول كارشان كشور را جلو ببرد.2 2. ۸۹/۰۲/۰۸ بيانات در ديدار هزاران نفر از کارگران سراسر کشور
تدبير ش 63
ما بايد بتوانيم قدرت نظام اسلامي را در زمينة حل مشكلات اقتصادي به همة دنيا نشان دهيم
در مورد شعار امسال و كاري كه امسال بايد انجام بگيرد، البته سرفصل‌هاي مهمي وجود دارد كه همه داراي اولويتند. مثلاً: تحول نظام اداري يك كار لازم است كه بايد انجام بگيرد. تحول آموزش و پرورش، يك كار بنياني است. جايگاه علوم انساني در دانشگاه‌ها و در مراكز آموزش و تحقيق، يك كار اساسي است. مسائل مربوط به فرهنگ عمومي، مسائل مربوط به اخلاق جامعه، اين كارها همه‌اش كارهاي مهمي است؛ ليكن به نظر صاحبنظران، امروز در اين برهة از زمان، مسئلة اقتصادي از همة مسائل كشور فوريت و اولويت بيشتري دارد. اگر كشور عزيز ما بتواند در زمينة مسائل اقتصادي، يك حركت جهادگونه‌اي انجام بدهد، اين گام بلندي را كه برداشته است، با گام‌هاي بلند بعدي همراه كند، بلاشك براي كشور و پيشرفت كشور و عزت ملت ايران تأثيرات بسيار زيادي خواهد داشت. ما بايد بتوانيم قدرت نظام اسلامي را در زمينة حل مشكلات اقتصادي به همة دنيا نشان دهيم؛ الگو را بر سر دست بگيريم تا ملت‌ها بتوانند ببينند كه يك ملت در ساية اسلام و با تعاليم اسلام چگونه مي‌تواند پيشرفت كند.7 7. 01/01/90 بيانات در حرم مطهر رضوي در آغاز سال 90
ضرورت تبيين اهميت سهم بهره‌وري در رشد اقتصادي كشور و كاهش فاصلة درآمدي
آنچه كه در اين زمينه[جهاد اقتصادي] با عنوان شاخص وجود دارد و مهم است، رشد پرشتاب كشور به ميزان تعيين شدة در برنامة پنجم است كه اعلام شده است؛ يعني حداقل رشد هشت درصدي. در اين رشد، سهم بيشتر مربوط به بهره‌وري است؛ يعني ما بتوانيم از امكانات كشور به شكل بهتري استفاده كنيم. من دو سال قبل در زمينة مسئلة صرفه‌جويي و مشكلاتي كه در باب بهره‌وري وجود دارد، در همين سخنراني اول سال مطالبي عرض كردم. مردم بايد اينها را بدانند. من به مسئولان كشور توصيه مي‌كنم كه: در زمينة اهميت ارتقاي سهم بهره‌وري در رشد اقتصادي كشور، با مردم حرف بزنند؛ بگويند ارتقاي سهم بهره‌وري در رشد اقتصادي كشور و همچنين كاهش فاصلة درآمدي دهك‌هاي بالا و پايين جامعه - اين شكاف درآمدها، شكاف اقتصادي بين بخش‌هاي مختلف جامعه - چقدر اهميت دارد. اين فاصله‌ها و شكاف‌ها مطلوب ما نيست؛ اسلام اين را نمي‌پسندد. تا حدي كه در برنامة پنجم تعيين شده است، بايد تلاش كنند اين كارها انجام بگيرد.7 7. 01/01/90 بيانات در حرم مطهر رضوي در آغاز سال 90
تدبير ش 81 اسفند 91 و فروردين 92
مقايسة مشکلات اقتصادي ايران با کشورهاي غربي
واقعيت اين است که کشورهايي که امروز ملت ايران را تحت تحريم قرار داده‌اند، خودشان گرفتار مشکلات اقتصادي به‌مراتب سخت‌تر، سنگين‌تر و غيرقابل حل هستند. ... آمريکا و اروپا اکنون، بين دو محظور قرار گرفته‌اند و در حال حرکت به سمت استهلاک نيروي اقتصادي هستند. ... غربي‌ها علاوه بر مشکلات اقتصادي خود، گرفتار برخي مشکلات ناشي از تحريم ايران نيز شده‌اند. اين در حالي است که آنها براي مشکلات خود راه حل ندارند؛ اما ايران براي مشکلات اقتصادي خود راه حل دارد. ... اگر اعتقاد قلبي واقعي داشته باشيم که همة امور به دست خداوند متعال است و او حاضر، ناظر، مجيب و سامع است، همة دغدغه‌ها و مشکلات برطرف خواهد شد، به‌خصوص که نظام اسلامي داراي عزم راسخ، مردم خوب و با ايمان، اهداف روشن و راه معين است.9
9. 17/12/91 (گزارش خبري) بيانات در ديدار رئيس و اعضاي مجلس خبرگان رهبري
تدبير ش 82 ارديبهشت و نيمه اول خرداد92
بزرگ‌ترين دليل بر غلط بودن اقتصادِ سرمايه‌داري
اين افراط و تفريط‌هايي كه با نام‌هاي گوناگون به وجود آمد، چه در منطقة فعاليت اقتصاد ليبرال و به قول خودشان آزاد - آزاد يعني آزاد براي سرمايه‌دار، اما زندان و حبس و فشار براي طبقة مظلوم و فقير؛ كه امروز شما داريد در اروپا واكنش‌ها و بازخوردهايش را ملاحظه مي‌كنيد - و چه در عرصة سوسياليسم، ... بزرگ‌ترين دليل بر غلط بودن اقتصادِ به اصطلاح ليبرال ... است كه امروز در اروپا و به شكل ديگري در آمريكا وجود دارد. در ميدان عمل و در عرصة تجربه، اقتصاد سرمايه‌داري نشان داد كه غلط است، ناكام است؛ حتّي به سود خود آن طبقاتي كه اين اقتصاد براي حمايت از آنها به وجود آمد، نيست. حالا طبقة كارگر كه سال‌هاي متمادي در آن‌جاها لگدمال مي‌شد، اما حتّي به سود خود سرمايه‌دار و بانكدار و صاحبان كارتل‌ها و تراست‌ها هم نيست؛ و اين هنوز اولِ كار است؛ بعد از اين بدتر هم خواهد شد. هي وعده مي‌دهند كه درستش مي‌كنيم؛ نخواهند توانست درست كنند. اين راه، راه سراشيبِ لغزان است؛ دارند مي‌روند پايين، و اين يك بخشي از تزلزل تمدن مادي و غلط غرب است؛ بخش اخلاقي و اعتقادي و نظري و فكري‌شان هم كه جداست. اينها براي ما تجربه است. آن بخش عرصة سوسياليسم و اينها هم كه خب! سال‌ها پيش ناتواني و ناكامي‌اش ظاهر شد.
اسلام نگاه متعادل، انسان‌مدار و عدالت‌مدار به همة عرصه‌ها دارد، از جمله به اين عرصه؛ هم رعايت اين طرف، هم رعايت آن طرف؛ برادري اينها با همديگر، نه تضاد آنها؛ و همه متوجه به تكليف الهي و به اينكه خداي متعال ناظر و حاضر است. اينها بايد بشود فرهنگ زندگي ما و همين‌جور عمل كنيم.1 1. ۹۲/۰۲/۰۷ بيانات در ديدار كارگران و فعالان بخش توليد كشور به مناسبت هفته كارگر

درون زایی در اقتصاد
• بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در نخستین روز از سال ۱۳۹۷
جزو سیاستهای اقتصاد مقاومتی و خصوصیات اقتصاد مقاومتی، درون زایی است؛ درون زایی یعنی تولید ثروت به وسیله ی فعّالیت درونی کشور انجام بگیرد؛ چشم به بیرون نباشد، نگاه مان به بیرون نباشد. در طول سالهای گذشته، در دولتهای مختلف، چندبار میخواستند از بانک جهانی یا صندوق بین المللی پول، وام بگیرند، بنده نگذاشتم؛ جلویش را گرفتم؛ مقدمات را فراهم کرده بودند که این کار را انجام بدهند. اینکه ما از بیگانه طلب بکنیم و متعهّد در مقابل بیگانه بشویم، این خطای بزرگی است؛ باید اقتصاد درون زا باشد. البته معنای درون زا بودن اقتصاد این نیست که درهای کشور را ببندیم؛ نه، ما گفته ایم «درون زا و برون گرا که حالا بعد در توضیح «حمایت از کالای ایرانی این را عرض خواهم کرد. یکی از موانع هم عدم توجّه به سیاست درون زایی اقتصاد در کشور بوده است.
رهایی از اقتصاد نفتی
• بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در نخستین روز از سال ۱۳۹۷
عزیزان من! یکی از مشکلات ما، متّکی بودن کشور به نفت است. این نفت، نعمت خدا است در حقّ ما، امّا اینکه اقتصاد ما، متّکی به نفت است، این یکی از بزرگ ترین مشکلات کشور ما است. باید کاری کنیم، تلاشی بکنیم که نفت را مستقل از اقتصاد کشور بکنیم؛ اختیار ما دست نفت نباشد، اختیار نفت دست ما باشد. اختیار ما اگر دست نفت شد – چون قیمت نفت را قدرتهای دیگرند که معین میکنند، گاهی تحریم میکنند، گاهی میخرند، گاهی میگویند نباید از فلانی بخریم، از این کشور بخریم- این مشکلات وجود دارد. ما باید خودمان را از اقتصاد نفتی خلاص کنیم که البته کار بسیار دشواری هم هست؛ امّا بالاخره باید حتماً این کار در کشور انجام بگیرد.
تعصّب به اقتصاد ملی و تولید داخلی
• بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در نخستین روز از سال ۱۳۹۷
ما نسبت به اقتصاد ملّی خودمان باید تعصب داشته باشیم؛ مصرف جنس خارجی یکی از عیوب مهم ما است؛ ما بایستی تعصب داشته باشیم نسبت به مصرف داخلی و جنس داخلی و اقتصاد ملّی مان. جوانهای ما تعصب دارند نسبت به فلان تیم فوتبال؛ یکی طرف دار تیم قرمز است، یکی طرف دار تیم آبی است، آن هم با تعصب؛ و حتّی تعصب به تیم های خارجی؛ یکی طرف دار تیم رئال است، یکی طرف دار تیم دیگر ؛اینها تعصب نسبت به این تیم ها دارند؛ اگر همین مقدار و همین اندازه تعصب را نسبت به اقتصاد ملّی و تولید داخلی داشته باشیم، بسیاری از کارهای ما اصلاح خواهد شد؛ این هم یکی دیگر از موانع.
مسئله مهم و بافایده سال 97 کالای ایرانی
• بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی در نخستین روز از سال ۱۳۹۷
امروز برای کشور مسئله ی کالای ایرانی یک مسئله ی مهمی است. دولتی ها هم البته ممکن است در سالهای مختلف، بعضی هایشان این شعارهائی را که ما هر سال معیّن میکنیم قبول نداشته باشند، امّا آنهایی که قبول دارند تلاش میکنند، عمل میکنند، به قدر توان خودشان کار میکنند؛ البتّه اگر کار، بهتر و جامع تر انجام بگیرد، نتایج بیشتری به دست می آید. بنابراین، این جور نیست که این شعارها بی فایده باشد؛ نخیر، شعارها اتّفاقاً بافایده است.
گره زدن حل مسائل کشور به برجام یک خطای بزرگ است
بیانات در دیدار مسئولان نظام 2/3/1397
یک تجربه‌ی مهمّ دیگر در این قضایا ی برجام، این است که گره زدن حلّ مسائل کشور به برجام و امثال برجام یا به مسائل خارجی، یک خطای بزرگی است. ما نبایستی مسائل کشور را، مسائل اقتصادی کشور و مسائل گوناگون کشور را گره بزنیم به امری که از اختیار ما خارج است، در بیرون کشور تدبیر میشود و تصمیم گیری میشود. وقتی ما مسئله‌ی اقتصاد کشور را، کسب ‌و‌ کار کشور را به مسئله‌ی برجام گره میزنیم، نتیجه این میشود که صاحبان کار و سرمایه چند ماه باید منتظر بمانند تا ببینند خارجی‌ ها در مورد برجام چه تصمیمی میگیرند؛ چند ماه تأمّل کنند، صبر کنند، منتظر بمانند تا ببینند که آیا در توافق میمانند یا از توافق خارج میشوند؛ امضا میکنند یا امضا نمیکنند؛ بعد از آنکه امضا کردند، پابند امضا میمانند یا نمیمانند! مرتّب بایستی دستگاه فعّالِ اقتصادیِ مردمیِ کشور در انتظار رفتار خارجی ‌ها باشد. نمیتوانیم ظرفیّت کشور را معطّل توافق برجام بگذاریم؛ مدّتی معطّل اجرای برجام، مدّتی معطّل خروج و عدم خروج از برجام؛ آن هم در مقابل دشمنی مثل آمریکا. اینها بخشی از تجربه های ما است؛ این تجربه‌ ها را بایستی در نظر داشته باشیم تا تکرار نشود و از یک سوراخ دو بار گَزیده نشویم و در قضایای بعدی این تجربه ‌ها را به‌‌طور کامل به کار ببندیم.

استفاده از ظرفیتهای داخلی
بیانات در دیدار مسئولان نظام 2/3/1397
اینها امکانات ما است؛ ظرفیّتهای ما اینها است؛ از این ظرفیّتها باید استفاده کرد، و میشود استفاده کرد؛ میشود نشست فکر کرد، تدبیر کرد، برنامه‌ریزی کرد. البتّه اینها چیزهایی نیست که به‌صورت نقد به دست بیاید؛ لابد مقداری زمان خواهد برد لکن هروقت شروع کنیم، بالاخره به نتیجه خواهیم رسید. ما اینجا دو سه هفته پیش یک جلسه‌ای تشکیل دادیم درباره‌ی مسائل اقتصادی کشور؛ رؤسای محترم سه قوّه حضور داشتند، مسئولین فعّال اقتصادی در بخشهای دولت و مجلس و قوّه‌ی قضائیّه حضور داشتند؛ بحث نسبتاً خوبی در آنجا شد، حرفهایی زده شد. البتّه بنده اقتصاددان نیستم؛ حرفها متّکی به حرفهای کارشناس ها بود؛ مطالبی را گفتیم، یک ترتیبات شکلی ای قرار شد که انجام بگیرد. دوستان همینها را باید دنبال کنند؛ الان من توصیه میکنم -رؤسای سه قوّه تشریف دارند، همان آقایانی که در آن جلسه حضور داشتند، الان همه اینجا هستند- اگر همان چیزهایی را که آن شب صحبت شد و تصمیم گیری شد و تأکید شد، با جدّیّت دنبال کنید، قطعاً مسائل اقتصادی پیش خواهد رفت؛ ما تردید نداریم. من، بعد اطّلاع پیدا کردم که دوستان اقتصاددان دولت هم تأیید کردند همان چیزی را که آن شب اینجا صحبت شد و گفته شد و در جلسه به‌صورت تصمیم اعلام شد.
اسیر نفت نباشیم
بیانات در دیدار مسئولان نظام 97/3/2
نکته‌ی بعدی در باب اقتصاد. اقتصاد نفتی)یعنی تکیه‌ی اصلی به فروش نفت خام(یکی از عیوب اساسی اقتصاد ما است؛ آن حرفی را که بنده بیست سال قبل گفتم و بعضی از مسئولین دولتهای آن روز با نگه کردنِ چه جوری! یک لبخندی زدند و از آن عبور کردند که گفتم ما بایستی به جایی برسیم که هروقت اراده کردیم بتوانیم درِ چاه های نفتمان را ببندیم، بگوییم آقا، ما میخواهیم سه ماه نفت صادر نکنیم و این در اختیار ما باشد؛ ای کاش میتوانستیم؛ و این ممکن است، این را بعید نباید دانست؛ این چیزی است ممکن. حالا گفته میشود که مشتری‌ها از دست میروند و مانند این حرفها؛ نه، راه‌هایی برای همه‌ی اینها وجود دارد. ما اسیر نفت نباشیم؛ امروز ما اسیرِ نفتیم، ما توی مشت نفتیم؛ نفت هم دست ما نیست. تولیدش دست ما است، امّا قیمت‌ گذاری ‌اش دست دیگران است، امکان فرو شش دست دیگران است، تحریمش به دست دیگران است؛ ما در واقع اسیر نفتیم، ولی نفت باید اسیر ما باشد، نفت باید در اختیار ما باشد؛ این یک سیاست قطعی است. نفت یک سرمایه‌ی ملّی است. البتّه سالهای طولانی‌ای خواهد گذشت تا این سرمایه تمام بشود امّا خب تمام خواهد شد. ما عادت کرده‌ایم که نفت را یعنی این ذخیره‌ی ملّی را از زیر زمین می‌آوریم بیرون و بدون هیچ ارزش افزوده‌ای میفروشیم. خب اقلّاً کار کنیم، ارزش افزوده برایش درست کنیم؛ هم نفت را، هم گاز را -حالا برای گاز یک مقداری ارزش افزوده در پتر شیمی و مانند اینها درست میشود امّا نفت همینجور دارد میرود- اینها اشکالات اساسی ما است. بایستی وابستگی را روزبه روز به نفت کم کنیم. این هم این نکته است.
توجه به اقتصاد دانش بنیان
بیانات در دیدار مسئولان نظام97/3/2
نکته‌ی بعدی این است که اقتصاد دانش بنیان را اهمّیّت بدهیم. رشد شتابان اقتصاد به‌وسیله‌ی اقتصاد دانش بنیان ممکن خواهد شد. امروز ما امکانش را هم داریم؛ جوانهای بسیاری هستند آماده، تحصیل کرده، باسواد که میتوانند کارهایی انجام بدهند. گاهی می‌شنوید یا در تلویزیون می‌آیند یک کارآفرین جوان را نشان میدهند که آدم واقعاً لذّت میبرد، حظ میکند که این آمده وارد شده در یک مقوله‌ای -کشاورزی، دامداری، صنعت، صنعتها‌ی کوچک، خدمات و امثال اینها- با سرمایه‌ی کم شروع کرده و با پشتکار به یک جایی رسیده. [تولید] ثروت از راه فکر، از راه کارهای دانشی هم یک مسئله‌ است.
عدم گره زدن مسائل اقتصادی به برجام
بیانات در دیدار مسئولان نظام 97/3/2
بعد هم مسئله‌ی اقتصاد را همان‌طور که قبلاً هم عرض کردم به برجام و امثال آن گره نزنیم؛ اینکه بگوییم «اگر برجام شد، اقتصاد مردم خوب خواهد شد، اگر برجام نشد اقتصاد خراب خواهد شد»، نخیر، برجام یک مقوله‌ای است، همان‌طور که گفته شد با این مقوله به یک شکلی باید مواجه شد؛ با قدرت، با عقل، با تدبیر باید مواجه شد؛ این را با اقتصاد مخلوط نکنید. این‌جور نگویید که اگر این نشد اقتصاد ما خراب خواهد شد؛ اگر این شد اقتصاد درست خواهد شد؛ خب شد، دیدید برجام تشکیل شد، اقتصاد هم درست نشد؛ اقتصاد به عوامل دیگری، عناصر دیگری احتیاج دارد؛ با این چیزها درست نمیشود.
حل مشکلات اقتصادی بوسیله قانون
بیانات در دیدار نمایندگان و کارکنان مجلس شورای اسلامی 97/3/30
یک نکته‌ی مهم، قانون برای حلّ معضلات اقتصادی است. همان‌طور که اشاره کردند، یک جلسه‌ای تشکیل شده بحمداللّه که رؤسای قوا و عناصری از سه قوّه در آن شرکت دارند، برای اینکه به مسائل اقتصادی به‌طور جدّی ورود کنند و تصمیم بگیرند و ببُرند و راه را باز کنند؛ این خیلی مهم است که این جلسه هم حالا تشکیل میشود. مجلس در همین جهت، حرکت جدّی باید انجام بدهد. امروز معضلات اقتصادی کشور در اولویّت قرار دارد؛ بایستی این معضلات را به معنای حقیقی کلمه حل کرد. دشمن هم از این نقطه ضعف میخواهد استفاده کند؛ نباید اجازه داد که یک چنین چیزی را انجام بدهد.
استفاده از ظرفیت های استفاده نشده برای تولید ثروت ملّی
بیانات در همایش ده‌ها هزار نفری «خدمت بسیجیان» در ورزشگاه آزادی 97/07/12
واقعیّت دیگر [این است که] کشور ما دارای ظرفیّت های بسیاری است که کمتر کشوری در دنیا پیدا می شود که این همه ظرفیّت داشته باشد؛ هم ظرفیّت جغرافیایی، هم ظرفیّت اقلیمی، هم ظرفیّت نیروی انسانی، هم ظرفیّت منابع زیرزمینی، هم ظرفیّت امکانات روی زمین. ظرفیّت های این کشور که برای اقتصاد کشور
و پیشرفت کشور فوق‌العاده مهمّند بسیار زیادند. البتّه ما از این ظرفیّت ها درست استفاده نکرده‌ایم؛ بنده یک آماری را دیدم و در یک جلسه‌ای گفتم -و این حرف پخش هم شد، که ما از لحاظ استفاده نکردن از ظرفیّت های کشورمان، در دنیا اوّلیم! استفاده نکردن از ظرفیّت ها. توصیه‌ی بنده همیشه به مسئولین همین است که ظرفیّت های استفاده‌نشده را شناسایی کنند و از آنها استفاده کنند برای کشور، برای تولید ثروت ملّی.
شکست تحریم اقتصادی، شکست آمریکا است
بیانات در همایش ده‌ها هزار نفری «خدمت بسیجیان» در ورزشگاه آزادی97/07/12
دشمن برای مقابله با جمهوری اسلامی، بعد از کنکاش فراوان رسیده به تحریم؛ یعنی راه‌های دیگر در مقابل او بسته است. جز راه تحریم اقتصادی، راه‌های دیگری ندارد و بقیّه‌ی راه‌ ها در مقابل او مسدود است. ولی من به شما عرض بکنم که تحریم اقتصادی شکننده‌ تر از اقتصاد ملّی ما است. اقتصاد ملّی ما می تواند تحریم را شکست بدهد و به لطف ‌الهی، به حول و قوّه‌ی ‌الهی تحریم را شکست می دهیم و شکست تحریم، شکست آمریکا است و آمریکا از ملّت ایران با شکست تحریم، یک سیلی دیگر باید بخورد.

مسئله معیشت مردم، امروز مهم ترین کار و اولوّیت است
بیانات در دیدار مردم قم 97/10/19
به مسئله‌ی معیشت مردم یک اهتمام ویژه مصروف کنند؛ امروز مهم‌ترین کار و اولویّت این است، چون دشمن روی این متمرکز است؛ معیشت طبقات ضعیف. مشکلاتی که برای طبقات ضعیف در امر معیشت پیش می‌آید، جزو اساسی‌ترین کارها است برای مسئولان کشور، مسئولان دولتی، عمدتاً مسئولان دولتی؛ این مهم‌ترین کارها است. ممکن است منابع داخلی کم باشد امّا انسان مشاهده می کند که در درون کشور افرادی هستند، جریاناتی هستند که این منابع را ظالمانه می بلعند؛ این دلّال‌بازی‌ها، این انحصار طلبی ‌هایی که در زمینه‌ی مسائل مادّی، در تجارت و غیره وجود دارد، مانع پیشرفت کشور است. ما دائم تأکید می کنیم به تولید داخلی، فلان دلّال واردات چی چون برخلاف منافعش است، می رود از طُرُق مختلف کارشکنی می کند و انسان می بیند [کار] به نتیجه نمی رسد. رسیدگی به معیشت مردم فقط این نیست که ما پول پخش کنیم؛ نگاه کردن به این بخش های مضر و خطرناک و جلوگیری از آنها، جزو مسائل مهم است. ما این را به مسئولین کشور با خصوصیّات، گاهی با جزئیّات در مجالس کاری تذکّر داده‌ایم، تأکید کرده‌ایم، باز هم تأکید می کنیم؛ اینها حرفهایی است که ما با مسئولین داریم.
امّا خطاب با مردم. اوّلاً مردم عزیز به مسئولان باید کمک کنند، همه باید کمک کنند. اگر چنانچه بحث تقویت تولید داخلی و محصول داخلی می شود، یک بخش مهمّش‌ مربوط به مردم است. تولیدکننده‌ی محصول داخلی، مصرف‌کننده‌ی محصول داخلی، فروشنده و دکان‌داری که محصول داخلی را می فروشد، اینها همه می توانند اثرگذار باشند. کیفیّت تولید، نحوه‌ی توزیع، اینها چیزهای مهمّی است. خب ما امسال را سال «تولید کالای ایرانی» و تأکید بر روی کالای ایرانی اعلام کردیم، حالا آخر سال است؛ چقدر در این زمینه [کار شد]؟ البتّه کارهایی شده امّا چقدر پیش رفتیم؟ باید پیش برویم در این زمینه‌ها. مردم می توانند در این‌ باره کمک کنند، در کارهای خیر می توانند همکاری کنند.
بایستی ما کاری کنیم که این تحریم وسیله‌ای بشود برای شکوفایی و رسیدن به قلّه‌ی ابتکار و کار در کشور
بیانات در دیدار مردم قم97/10/19
امّا در مورد تحریم ها. خب تحریم فشارهایی را به یک ملّتی، به یک کشوری وارد می کند. تحریمی هم که علیه ملّت ایران راه انداختند، خود آمریکایی‌ها با خوشحالی می گویند «در تاریخ سابقه ندارد»! بله، در تاریخ سابقه ندارد و ان‌شاءالله شکستی هم که آمریکایی‌ها در این قضیّه می خورند، در تاریخ بی‌سابقه خواهد بود. ملّت، دولت، مسئولین، همه، می توانند کاری کنند که این تحریم ها صددرصد به نفع کشور تمام بشود. همچنان که ما در دوران جنگ تحریم بودیم که سلاح انفرادی هم به ما نمی فروختند و یک وقتی گفتیم سیم خاردار هم به ما نمی فروختند، [امّا] همین محرومیّت ها موجب شد استعدادهای داخلی به کار بیفتد و از لحاظ وضعیّت دفاعی به امروز برسیم که امروز در منطقه در سطح اوّلیم و از همه جلوتریم به توفیق الهی، و این به برکت تحریم بود؛ وَالّا اگر چنانچه از روز اوّل هر‌چه لازم داشتیم می رفتیم می خریدیم، به ما می دادند، پول هایمان را
می گرفتند، به فکر نمی‌افتادیم که خودمان درست کنیم و به اینجا نمی رسیدیم. در همه‌ی قضایا همین جور است؛ جوان های ما به من می گویند -و این را ثابت هم می کنند؛ فقط صِرف ادّعا هم نیست- که هیچ وسیله‌ای که کشور به آن نیاز دارد، از قطعه و غیر قطعه وجود ندارد که ما نتوانیم بسازیم؛ همه‌ چیز را می توانیم بسازیم؛ راست هم می گویند؛ در مواردی امتحان هم کردیم، دیدیم همین جوری است که می گویند. ما یک چنین ظرفیّت انسانی‌ای داریم. بایستی ما کاری کنیم که این تحریم وسیله‌ای بشود برای شکوفایی، وسیله‌ای بشود برای رسیدن به قلّه‌ی ابتکار و کار در کشور. [باید] از محصول دیگران خودمان را بی‌نیاز کنیم و دیگران را محتاج محصول خودمان بکنیم؛ این کاری است که می تواند انجام بگیرد.
ما به توفیق الهی از این مسائل مربوط به تحریم و مشکلات [عبور میکنیم]؛ البتّه مشکلاتی به‌ وجود می‌آورد، مشکلاتی هست، الان هم وجود دارد [امّا] این مشکلات مال اوّل کار است؛ اگر دولت و ملّت مقاومت کنند، هوشیاری به خرج بدهند، کار و تلاش کنند، دامن همّت به کمر بزنند، ما مطمئنّاً از این مرحله با پیروزی عبور خواهیم کرد. همچنان که در جنگ تحمیلی با پیروزی عبور کردیم، صدّام به خاک سیاه نشست و به درک اسفل رفت و جمهوری اسلامی شکوفاتر شد، دشمنان ما هم، آنهایی که در آمریکا و در اروپا و در غرب علیه ما اقدام می کنند، به درک اسفل خواهند رفت و جمهوری اسلامی ان‌شاءالله باقی خواهد ماند.

 

مقاومت در عرصه ی نظامی و اقتصادی
بیانات در دیدار مسئولان نظام 1398/02/24
خب مقاومت در عرصه‌ی نظامی یک چیز است، در عرصه‌ی اقتصادی یک چیز دیگر است. در عرصه‌ی اقتصادی مقاومت یعنی همین هایی که ما عرض کردیم، یعنی ساخت اقتصادی داخل را محکم کردن، پایه‌ریزی‌ها را محکم کردن، با مسائل جدّی برخورد کردن، مسائل را پیگیری کردن. یکی از مشکلات کار ما پیگیری نکردن است، مسئله رها می شود. یک موضوعی را خوب شروع می کنیم، یک مقداری حرکت می کنیم بعد یواش‌یواش رها می شود؛ پیگیری باید کرد. همه‌ی این مسائلی که گفته شد، مصداق های مقاومت است.

برای اصلاح امور نگاه به درون داشته باشید
بیانات در دیدار مسئولان نظام1398/02/24
برای اصلاح امور هم چشم به خارج از کشور نداشته باشید؛ دیگران به ما کمکی نخواهند کرد [بلکه] ضربه می زنند؛ خارج به ما ضربه [می زند]. اروپا را ملاحظه می کنید؟ این کشورهای اروپایی که دیگر آمریکا نبودند، ما با اینها که دعوایی نداشتیم، ما که با اینها اختلاف نداشتیم، با بعضی‌شان به‌اصطلاح روابط خوبِ دوستانه هم داشتیم. ملاحظه می کنید چه جوری برخورد کردند در همین قضیّه‌ی برجام و تعهداتشان و مانند اینها. حالا جالب هم این است که مدام هم تکرار می کنند که «ما پایبند برجامیم». اصلاً معنای پایبندی آلمان و فرانسه و انگلیس به برجام چیست؟ یکی از اینها سؤال کند که شما پایبندید، یعنی چه کار می کنید؟ شماها چه تعهدی در مقابل برجام دارید؟ به کدام تعهّد عمل می کنید؟ همین طور مدام می گویند ما متعهّدیم، ما پایبندیم. یعنی چه پایبندید؟ خب این [جور] است. بنابراین به بیرون نباید نگاه کرد. برای اصلاح کار باید درون را نگاه کرد. اصل اینجا است.

مسئله ی اصلی اقتصاد است
بیانات در سی‌امین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله) در جوار مرقد مطهر امام راحل1398/03/14
یک توصیه هم به مسئولین محترم کشور می کنم: تمرکز بر مسئله‌ی اصلی. در هر برهه‌ای یک مسئله‌ی اصلی در کشور هست که باید بر آن تمرکز کرد. قبل از پیروزی انقلاب، مسئله‌ی اصلی «رژیم طاغوت» بود که امام بر آن تمرکز کرد و موفّق شد؛ بعد از پیروزی انقلاب، در یک برهه‌ای، مسئله‌ی «تثبیت نظام» بود، در یک برهه‌ای «جنگ تحمیلیِ صدّام علیه کشور» بود که همه‌ی کشور بر مسئله‌ی جنگ تمرکز کردند، بحمدالله موفّقیّت حاصل شد. امروز مسئله‌ی اصلی و نقد، مسئله‌ی «اقتصاد» است. البتّه مسائل فرهنگی هم هست و بسیار مهم است، مسائل امنیّتی هم همین جور، امّا در بین همه‌ی این مسائل، آنچه از همه نقدتر است، مسائل اقتصاد است که به معیشت مردم ارتباط پیدا می کند و در مسائل فرهنگی و امنیّتی هم اثر می گذارد.
در مسئله‌ی اقتصاد، مسائل اصلی‌ای وجود دارد، عناوین مهمّی وجود دارد که من چند موردش را می گویم: یکی مسئله‌ی رونق تولید است، یکی مسئله‌ی ارزش پول ملّی است، یکی مسئله‌ی بهبود فضای کسب و کار است، یکی مسئله‌ی جدا کردن اقتصاد کشور از فروش نفت خام است -بند ناف بودجه و اقتصاد کشور را از نفت خام و فروش نفت خام و تجارت نفت خام بایستی ببُریم؛ این یکی از مسائل اصلیِ ما است- تبدیل دخالت دولت در اقتصاد به هدایت دولت و نظارت دولت هم جزو مسائل اصلی است، بریدن دست مفسدان اقتصادی یعنی اختلاس‌گر، تروریست اقتصادی، قاچاقچی بی‌رحم که دست اینها را از اقتصاد [باید برید]. ببینید، اینها مسائل اصلیِ اقتصاد کشور است. مسئولین کشور، عمدتاً قوّه‌ی مجریّه و در کنارش قوّه‌ی مقنّنه و در بعضی از مسائل قوّه‌ی قضائیّه باید متّفقاً روی این مسائل کار کنند، این مسائل را حل کنند؛ اینها مسائل اصلی است. روی این متمرکز بشویم، به حواشی و مسائل فرعی و مانند اینها نپردازیم، حاشیه‌سازی نکنیم. همبستگی ملّی بسیار مهم است، کنار گذاشتن دعواهای سیاسی و جناحی بسیار مهم است، و یکی از مهم‌ترین مسائل حفظ ارتباط قلبی با خدای متعال است.
 

 نقش اقتصاد در نظام اسلامی
بیانات در دیدار جمعی از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی 1398/8/28
من این را عرض بکنم: اینکه ما اهمّیّت می دهیم به مسائل اقتصاد، چون در نظام اسلامی، اقتصاد نقش بسیار مهمّی دارد. اینکه بعضی تصوّر کنند که در نظام اسلامی به مقوله‌ی تولید ثروت و گسترش رفاه عمومی و تولید بنگاه‌های مهمّ ثروت‌ساز بی‌اعتنائی شده، خطای بزرگی است؛ چنین چیزی نیست. یکی از ارکان مهمّ نظام اسلامی ثروتمند کردن جامعه و کشور است؛ ثروت ملّی. البتّه نوع نگاه نظام اسلامی به ثروت با نوع نگاه حکومت های مادّی و سیستم‌های مادّی -چه با آنچه در دنیا، سرمایه‌داری و تحت عنوان لیبرالیستی شناخته می شود؛ چه با آنچه تحت عنوان مارکسیستی و نظام سوسیالیستی و مانند اینها شناخته می شود- تفاوت دارد. در نظام اسلامی، تولید ثروت ملّی یک ارزش است، توزیع ثروت ملّی به نحو عادلانه هم یک ارزش است. آن مساواتی که در نظام سوسیالیستی ادّعای آن می شد و البتّه هرگز تحقّق پیدا نکرد، آن مساوات را اسلام قبول ندارد. در اسلام، مساوات به آن معنای سوسیالیستی‌اش اصلاً معنی ندارد، امّا برخورداری عمومی چرا؛ عموم باید برخوردار باشند. آنهایی هم که شعار مساوات می دادند، عملاً، با اطّلاع روشن و کاملی که ما داریم از حکومت های کمونیستی -چه حکومت های اصلی و مادر کمونیستی مثل شوروی و بقیّه، و چه حکومت های تبعه‌ی کمونیستی، حکومت های آمریکای لاتین و حکومت های آفریقایی و بعضی از حکومت های آسیایی[در آنها]- مطلقاً آن مساوات وجود نداشت و اصلاً قابل تحقّق هم نبود. اسلام اینها را قائل نیست؛ اسلام معتقد است به تولید ثروت ملّی و بالا رفتن سطح رفاه عمومی جامعه. البتّه در جامعه، یک عدّه‌ای بیشتر دارند، یک عدّه‌ای کمتر دارند؛ این اشکالی ندارد؛ منتها منابع عمومی بایستی عادلانه توزیع بشود؛ این نگاه اسلام به ثروت است. طبعاً در نظام اسلامی، شکاف طبقاتی پیش نمی‌آید؛ آن شکاف و آن درّه‌های طبقاتی دیگر تحقّق پیدا نمی کند؛ تفاوت هست، امّا آن شکاف طبقاتی دیگر نیست.
 

کلید پیروزی در جنگ اقتصادی تولید و رونق تولید
بیانات در دیدار جمعی از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی 1398/8/28
خب، حرف ما تمام شد. همه بدانند؛ هم دوستان ما، هم دشمنان ما. ما در عرصه‌ی جنگ نظامی دشمن را عقب زدیم، در عرصه‌ی جنگ سیاسی دشمن را عقب زدیم، در عرصه‌ی جنگ امنیّتی دشمن را عقب زدیم -همین کارهای این چند روز، کارهای امنیّتی بود؛ اینها کارهای مردمی نبود، کار امنیّتی بود؛ عقب‌زده شدند- در عرصه‌های مختلف دشمن را عقب زده‌ایم؛ به توفیق الهی، در عرصه‌ی جنگ اقتصادی هم دشمن را به طور قاطع عقب خواهیم زد.
امیدواریم که ان‌شاء‌الله خدای متعال توفیقات شماها را زیاد کند. و آن طوری که از مسائل مربوط به تولید و آنچه امسال پیش آمده برای من گزارش شده، بنده آینده‌ی روشنی را ان‌شاء‌الله می‌بینم در زمینه‌ی مسائل اقتصادی، که عرض کردیم کلید آن هم همین تولید است و رونق تولید است و ان‌شاء‌الله روزبه‌روز این راه روشن‌تر خواهد شد و دوستان ان‌شاء‌الله توفیقات بیشتری را به دست خواهند آورد. و بحمدالله اوضاع را، افق را، بنده روشن می‌بینم؛ یعنی [با توجّه به] آنچه در مقابل چشم بنده است، بر اساس تجربه‌ها و بر اساس اطّلاعاتی که بنده دارم، افق را کاملاً من روشن می‌بینم.