سراج اندیشه

تدبير ش23
پرهيز از اسراف و ميانه روي در خرج كردن را به صورت يك فرهنگ ملي در بياوريم
يكي از مسائل مهم كشور و اجتماع ما اين است(كه)ما مردم مسرفي هستيم؛ ما اسراف مي‌كنيم؛ اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسائل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزين. ..اما ملت، به عنوان يك عيب ملي به اين نگاه كنيم. اسراف بد است؛ حتي در انفاق راه خدا هم مي گويند. خداي متعال در قرآن به پيغمبرش مي فرمايد: «لا تجعل يدك مغلوله الي عنقك و لا تبسطها كل البسط»؛ در انفاق بـراي خدا هم اينجوري عمل كن. افراط و تفريط نكنيد. ميانه روي؛ ميانه روي در خرج كردن. اين را بايد ما به صورت يك فرهنگ ‌ملي ‌در بـــاوريم.... ‌اسلام‌‌ نمي‌گويد كه مردم بايستي با رياضت و زهد آنچناني زندگي كنند؛ نه، معمولي زندگي كنند، متوسط‌زندگي كنند. اينكه مي بينيد بعضي از فضول هاي خارجي،‌ دولت هاي ‌خارجي،‌ دائم‌ و‌ دم به ساعت ، چندين سال است‌ كه ملت ما را تهديد مي‌كنند كه تحريم مي‌كنيم، تحريم‌ مي‌كنيم، تحريم مي كنيم - بارها هم تحريم كرده اند - به خاطر اين است كه چشم اميدشان به همين خصوصيت‌ منفي ماست. ما اگر آدمهاي اهل اسراف و ولنگاري در خرج باشيم، ممكن‌ است تحريم براي آدم مسرف و ولنگار سخت تمام بشود؛ اما ملتي كه نه، حساب كار خودش را دارد، حساب دخل و خرج خود را دارد، حساب مصلحت خود را دارد، زياده روي نمي‌كند، اسراف نمي‌كند. ‌خوب، تحريم كنند. بر يك چنين ملتي از تحريم ضرري وارد نمي‌شود. اين نكته را از ماه رمضان به ياد نگه داريم و ان شاءاللَّه عمل كنيم. 21/7/86
تدبير ش28-29-30
وظيفه‌ي مسؤولين و دست‌اندركاران است كه به مسئله اسراف بايد با اهميت نگاه كنند
من اين را مي خواهم به مردم عزيزمان تأكيد كنم: مصرف گرايي به صورت اسراف يكي از بيماريهاي خطرناك هرملتي است. ما يك خرده به اين مصرف گرايي افراطي دچار هستيم. يكي از نمونه هايش را به مناسبت مشكل كم آبي.... عرض بكنم؛ يكي از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبي كه مصرف شُرب درخانه ها مي شود، نوع آبياري كشاورزي ما هم يك نوع مسرفانه است وآب را هدر مي دهيم. وظيفه ي مسؤولين ودست اندركاران اين بخش است كه به اين مسئله به طور ويژه توجه كنند! پس به مسئله ي اسراف - هم درمسئله ي آب وهم در مسايل ديگر - بايد با اهميت نگاه كنند. 11/2/87
اگر اسراف نكنيم مي‌توانيم نياز كشور را برآورده كنيم
سرزمين وسيع و امکانات فراواني داريم. البته محدوديتهايي داريم. .. اگر ما اسراف نکنيم، مي‌توانيم نياز کشور را برآورده کنيم. يکي‌از چيزهايي که ما در اين کشور نتوانستيم بر خودمان فايق بياييم و اصلاح کنيم، مسئله‎ي اسراف است و يکي از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ اتفاقاً کشور ما جزو مناطقي است که از لحاظ آب آنچنان غني نيست؛ اما درصورتي‌که اسراف نکنيم و روش کار را آن چنان که عاقلانه و درست است در پيش بگيريم، با همين آبِ موجود مي‌توانيم نياز کشور را برآورده کنيم. اينها وظايف همه‎ي مردم ايران است و دولت اسلامي موظف است که با ترتيب صحيح و با برنامه‎ي درست، از اين آمادگي ملت ايران استفاده کند و ان‎شاءالله يکي پس از ديگري مشکلات را برطرف کنند. 15/2/87
تدبير ش 35
همه دست به دست هم بدهند وقضيه‌ي مصرف گرايي و اسراف را حل كنند
مصرف گرايي و اسراف... جزو ميراثهاي ما از گذشته است و متأسفانه اين ميراث را نگه داشتيم. ما ملت ايران بايد اين جامه ي ناسازِ بي اندامِ زشت را از تنمان بيرون بياوريم. ما خيلي مصرف زده هستيم؛ بايد اين را حلش كنيم. همه بايد دست به دست هم بدهند و اين قضيه را حل كنند. البته صدا و سيما هم بلاشك نقش دارد... امروز متأسفانه...، مصرف گرايي و مسابقه ي تجمل پرستي و مسابقه ي پول درآوردن و تلاش براي پول كردن، يك طبقه ي جديدي درست كرده. نظام اسلامي با توليد ثروت مخالف نيست. با ايجاد ثروت مخالف نيست. بلكه مشوق اوست. اگر توليد نباشد، اگر ايجاد ثروت نباشد، حيات و بقاي جامعه به خطر خواهد افتاد. اقتدار لازم را جامعه به دست نخواهد آورد. اين يك اصل اسلامي است. اما ايني كه آحاد مردم دلشان لك بزند براي مسابقه ي اشرافيگري، براي تجمل پرستي، اين يك چيز بسيار نامطلوب است؛اين‌چيزي‌است كه متأسفانه در درون ماهست. ديدار اساتيد و دانشجويان دانشگاههاي شيراز 14/2/87
تدبير ش 40 - 41
سال 1388، سال حركت مردم و مسئولين به سوي اصلاح الگوي مصرف
من اين سال را، سال «حركت مردم و مسئولين به سوي اصلاح الگوي مصرف» مي‌دانم و اميدوارم كه اين عنوان - كه «اصلاح الگوي مصرف» است براي همه ي ما دستورالعمل باشد و همه ي ما بتوانيم برطبق اين شعار مهم و حياتي و اساسي براي كشور عمل كنيم و از منابع كشورمان به بهترين وجهي استفاده نماييم1. 1. 01/01/88 پيام نوروزي
بايستي مصرف كردن را مدبرانه و عاقلانه مديريت كنيم
ما در زمينه ي مصرف، در زمينه ي هزينه كردن منابع مالي كشور ... دچار نوعي بي توجهي هستيم؛ كه بايستي اين را تبديل كنيم به يك توجه و اهتمام خاص. ما دچار اسراف هستيم، ما دچار ولخرجي و ولنگاري در مصرف هستيم؛ ... بسياري از منابع كشور، شايد بشود گفت بخش مهمي از منابع كشور در همه ي زمينه ها - چه در زمينه ي مسائل شخصي، و چه تا حدودي در زمينه هاي عمومي - صرف اسراف‌ها و زياده روي هاي ما در مصرف مي‌شود. ما بايستي مصرف كردن را مدبرانه و عاقلانه مديريت كنيم. مصرف نه فقط از نظر اسلام، بلكه از نظر همه ي عقلاي عالم، چيزي است كه بايد تحت كنترل عقل قرار بگيرد. با هوي و هوس، با خواهش دل و آنچه كه نفس انسان از انسان مطالبه مي‌كند، نمي‌شود مصرف را مديريت كرد. كار به جايي مي‌رسد كه منابع كشور به هدر مي‌رود، شكاف بين فقرا و اغنيا زياد مي‌شود، عده اي در حسرت اوّليات زندگي مي‌مانند و عده اي با ولخرجي و ولنگاري در مصرف، منابع را هرز و به هدر مي‌دهند1. 1. 01/01/88 پيام نوروزي
آحاد مردم و بخصوص مسئولين، براي اصلاح الگوي مصرف برنامه ريزي كنند
ما بايستي الگوي مصرف را اصلاح كنيم. ما بايستي به سمت اصلاح الگوي مصرف حركت كنيم. مسئولين كشور در درجه ي اول ... و اشخاص و شخصيت‌ها در رتبه هاي مختلف اجتماعي، و آحاد مردم ما از فقير و غني، بايستي به اين اصل توجه كنند كه بايد الگوي مصرف را اصلاح كنند. اينجور مصرف كردن در همه ي زمينه ها - در امور ضروري زندگي، در زيادي هاي زندگي - مصرف كردن بي رويّه و بدون منطق و بدون تدبير عقلاني، به ضرر كشور و به ضرر آحاد و اشخاص ماست. من از عموم مردم و بخصوص از مسئولين درخواست مي‌كنم، خواهش مي‌كنم كه در اين زمينه فعاليت خودشان را در اين سال زياد كنند، افزايش بدهند و براي اصلاح الگوي مصرف برنامه ريزي كنند1. 1. 01/01/88 پيام نوروزي
لازم است، مسئله ي صرفه جويي را در خطوط اساسي برنامه ريزي هايمان در سطوح مختلف اعمال كنيم
يك اقدام اساسي در زمينه ي ... پيشرفت و عدالت ... مسئله ي مبارزه ي با اسراف، حركت به سمت اصلاح الگوي مصرف، جلوگيري از ولخرجي ها و تضييع اموال جامعه است؛ اين بسيار مسئله ي مهمي است. ...لازم است به عنوان يك سياست، ما مسئله ي صرفه جويي را در خطوط اساسي برنامه ريزي هايمان در سطوح مختلف اعمال كنيم. مردم عزيزمان توجه داشته باشند كه صرفه جويي به معناي مصرف نكردن نيست؛صرفه جويي به معناي درست مصرف كردن، بجا مصرف كردن، ضايع نكردن مال، مصرف را كارآمد و ثمربخش كردن است. ... مصرف بيهوده و مصرف هرز، در حقيقت هدر دادن مال است. جامعه ي ما بايد اين مطلب را به عنوان يك شعار هميشگي در مقابل داشته باشد2.2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
حداكثر صرفه‌جويي را در آب بايد انجام دهيم
در مورد آب بررسي هايي كه كرده اند، مي‌گويند تلفات آب در مصرف خانگي تا حدود 22 درصد است. كشور ما كشور پرآبي نيست. حداكثر صرفه جويي را ما مردم ايران در آب بايد انجام دهيم. آن وقت اين آبي كه با اين زحمت توليد مي‌شود، از راه هاي دور آورده مي‌شود؛ با بهاي سنگين، سدهايي به وجود مي آيد؛ اين همه دانش، تجربه و تلاش به كار مي‌رود تا اين آب به خانه ي ما بيايد؛ بعد در خانه ي ما 22 درصد از اين آب هدر برود! اين فقط مصرف خانگي است؛ مصرف كشت و مصرف صنعت هم يك جور ديگر اسراف‌هايي دارد. آنچه كه برحسب بررسي ها به عنوان آمار در اختيار ماست، ما مجموعاً بيش از دو برابر مصرف متوسط جهان در انرژي - چه برق، چه حامل‌هاي انرژي - مصرف مي‌كنيم؛ يعني نفت، گاز، گازوئيل، بنزين. مصرف اين چيزها در كشور ما از دو برابر متوسط جهان بيشتر است. خوب، اين اسراف است. اسراف نيست2؟ 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
توليد هميشه بايد بر مصرف جامعه افزايش داشته باشد
ما بايد اعتراف كنيم به اين مسئله: عادت‌هاي ما، سنت‌هاي ما، روش‌هاي غلطي كه از اين و آن ياد گرفته ايم، ما را سوق داده است به زياده روي در مصرف به نحو اسراف. يك نسبتي بايد در جامعه ميان توليد و مصرف وجود داشته باشد؛ يك نسبت شايسته اي به سود توليد؛ يعني توليد جامعه هميشه بايد بر مصرف جامعه افزايش داشته باشد. جامعه از توليد موجود كشور استفاده كند؛ آنچه كه زيادي هست، صرف اعتلاي كشور شود. امروز در كشور ما اينجوري نيست؛ مصرف ما به نسبت، از توليدمان بيشتر است. اين، كشور را به عقب مي‌رساند؛ اين، ضررهاي مهم اقتصادي بر ما وارد مي‌كند؛ جامعه دچار مشكلات اقتصادي مي‌شود. در آيات شريفه ي قرآن بارها راجع به پرهيز از اسراف در امور اقتصادي تأكيد شده؛ اين به خاطر همين است. اسراف، هم لطمه ي اقتصادي مي‌زند، هم لطمه ي فرهنگي مي‌زند. وقتي جامعه اي دچار بيماري اسراف شد، از لحاظ فرهنگي هم بر روي او تأثيرهاي منفي مي‌گذارد. بنابراين مسئله ي صرفه جويي و اجتناب از اسراف، فقط يك مسئله ي اقتصادي نيست؛ هم اقتصادي است، هم اجتماعي است، هم فرهنگي است؛ آينده ي كشور را تهديد مي‌كند2. 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
بايد الگوي مصرف كشور اصلاح شود؛
در مصارف گوناگون شخصي و خانوادگي، اسراف فردي صورت مي‌گيرد. تجمل گرايي ها، چشم و هم چشمي ها، هوسراني افراد خانواده، مرد خانواده، زن خانواده، جوان خانواده، چيزهاي غير لازم خريدن؛ اينها از موارد اسراف است. وسايل تجملات، وسايل آرايش، مبلمان خانه، تزئينات داخل خانه؛ اينها چيزهايي است كه ما براي آنها پول صرف مي‌كنيم. ... مسافرت مي‌روند، مي آيند، ميهماني درست مي‌كنند - گاهي خرج آن ميهماني، از مسافرت مكه اي كه رفته اند، بيشتر است! - عروسي مي‌گيرند، عزا مي‌گيرند؛ هزينه اي كه براي اين ميهماني ها مصرف مي‌كنند، هزينه هاي گزافي است؛ انواع غذاها! چرا؟ چه خبر است؟ در كشور ما هنوز هستند كساني كه از اوّليات هم محرومند. بايد كمك كنيم كشور پيش برود. نمي‌گوييم پول را برداريد برويد حتماً انفاق كنيد - البته اگر انسان انفاق بكند، بهترين كار است - اما حتّي اگر انفاق هم نكنند، همين پولي كه صرف اين تجملات مي‌شود، در توليد براي خودشان به كار بيندازند، در كارخانجات سهيم شوند و توليد كنند، باز براي كشور مفيد است. ما به جاي اين كارها ميهماني درست مي‌كنيم، عزا درست مي‌كنيم، هي رخت و برِ روزبه روز دگرگون براي خودمان درست مي‌كنيم؛ چرا؟ چه لزومي دارد؟ عقلاي عالم اين كار را نمي‌كنند؛ اين فقط سخن دين نيست. قرآن مي‌فرمايد:« كلوا و اشربوا و لاتسرفوا انه لا يحبّ المسرفين»،( اعراف31 ) بخوريد، بياشاميد، اما زياده روي نكنيد. در آيه ي شريفه ي ديگر: «كلوا من ثمره اذا اثمر و اتوا حقّه يوم حصاده و لاتسرفوا انّه لايحبّ المسرفين».(انعام141 ) خداوند اسراف كنندگان را دوست نمي‌دارد. ما بندگان خدا هستيم. اينها حرف دين است و روايات فراواني در اين زمينه وجود دارد. در روايت دارد كه كسي ميوه اي را خورد و نيمي از ميوه ماند، آن را دور انداخت. امام(ع) به او نهيب زد كه اسراف كردي؛ چرا انداختي؟ در روايات ما هست كه از دانه ي خرما استفاده كنيد. تا اين حد! خرده هاي نان را استفاده كنيد. آن وقت در هتل‌ها ميهماني درست كنند و به يك عده اي ميهماني بدهند؛ بعد هرچه كه غذا ماند، به بهانه ي اينكه بهداشتي نيست، توي سطل آشغال بريزند! اين مناسب يك جامعه ي اسلامي است؟ اينجوري مي‌شود به عدالت رسيد؟بايد خودمان را اصلاح كنيم. بايد الگوي مصرف جامعه و كشور اصلاح شود. ما الگوي مصرفمان غلط است. چه جوري بخوريم؟ چه بخوريم؟ چه بپوشيم؟ تلفن همراه توي جيبمان گذاشته ايم؛ به مجرد اينكه يك مدل بالاتر وارد بازار مي‌شود، اين را كأنّه دور مي اندازيم و آن مدل جديدرابايدبخريم؛ چرا؟! اين چه هوس بازي اي است كه ما به آن دچار هستيم2. 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
بايد با مراقبت و نظارت، از اسراف سازماني جلوگيري كرد
اسراف فقط در زمينه ي فردي نيست؛ در سطح ملي هم اسراف مي‌شود. همين برق و انرژي كه گفتيم اسراف مي‌شود، بخش مهمي از اين اسراف در اختيار مردم نيست؛ در اختيار مسئولين كشور است. اين شبكه هاي ارتباطاتي، شبكه هاي انتقال برق، سيم‌هاي برق، اينها وقتي فرسوده بشود، برق هدر مي‌رود. برق را توليد كنيم، بعد با اين شبكه ي فرسوده آن را هدر بدهيم، كه بخش مهمي هدر مي‌رود. يا شبكه هاي انتقال آب اگر فرسوده باشد، آب هدر مي‌رود. اينها اسرافهاي ملي است؛ درسطح ملي است؛ مسئولين آن، مسئولين كشورند. اسراف درسطح سازمان هم اتفاق مي افتد. رؤساي سازمان‌هاي گوناگون مصرف شخصي نمي‌كنند، اما مصرف بي رويّه در مورد سازمان خودشان اتفاق مي افتد؛ تجملات اداره، اتاق كار، تزئيناتش، سفرهاي بيهوده، مبلمان‌هاي گوناگون؛ بايدبامراقبت ونظارت ازاين كارها جلوگيري كرد2. 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
بايستي نگاه عيب جويانه‌ي به اسراف وجود داشته باشد
هم در سطح دولت، هم در سطح آحاد مردم، هم در سطح سازمان‌ها بايستي نگاه عيب جويانه ي به اسراف وجود داشته باشد. همان طور كه عرض كرديم، با حرف هم تمام نمي‌شود؛ بايد برنامه ريزي كنند. قوه ي مقننه و قوه ي مجريه موظفند به پيگيري. برنامه ريزي كنند، قانونگذاري كنند، قانون را با قاطعيت تمام اجرا كنند. اين پيشرفتي كه ما در اين ده سال خواهيم داشت، بخش مهمي اش مربوط به همين قضيه است2. 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
آبياري‌هاي با صرفه‌ي در كشاورزي بايد توسعه پيدا كند
صرفه جويي لازم است؛ از توليد تا مصرف تا بازيافت. آب را صرفه جويي كنيم؛ يعني از سدهايمان صيانت كنيم، شبكه هاي آبرساني را اصلاح كنيم، آبياري هاي باصرفه ي در كشاورزي را آموزش بدهيم كه چه جوري آبياري بشود2. 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
پرداخت يارانه كمتر، زمينه‌ساز كاهش مصرف
زمينه سازي كنيم براي كاهش مصرف آب خانگي. اينكه گفته مي‌شود از كساني كه مصرف زياد دارند، ماليات بيشتري گرفته شود، يارانه ي كمتري به آنها داده شود، حرف بسيار معقولي است، حرف خوبي است. آن كساني كه مصرف كمي دارند، از كمك‌هاي دولتي، از كمك‌هاي عمومي بهره مند شوند. بعضي ها هستند به قدري كم آب مصرف مي‌كنند كه اگر دولت از آنها پول آب را هم نگيرد، مانعي ندارد. بعضي ها ده برابر آنها، بيست برابر آنها آب مصرف مي‌كنند؛ خوب، اينها بايستي هزينه ي بيشتري بدهن2. 2. 01/01/88 بيانات در حرم رضوي
مسئولين، نزديكان و وابستگانشان،اهل اسراف و اشرافيگري نباشند
ايني كه ما گفتيم امسال، سال حركت به سوي اصلاح الگوي مصرف است، يعني امسال سالي است كه ملت ايران تصميم بگيرد كه با اسراف مبارزه كند. نمي‌گوييم بكلي و يكباره و در طول يك سال، اسراف تمام بشود؛ نه، ما واقع بين تر از اين هستيم؛ مي‌دانيم اين كار مال ساليان پي‌درپي است و بايد كار‌ بشود تا به اين فرهنگ برسيم؛ بايد اين كار را شروع كنيم.
يكي از اساسي ترين كارها براي اينكه ما جلوي اسراف را بگيريم اين است كه مسئولين كشور، خودشان، كسانشان، نزديكانشان و وابستگانشان، اهل اسراف و اهل اشرافيگري نباشند. چطور مي‌توانيم اگر خودمان اهل اسراف باشيم، به مردم بگوييم اسراف نكنيد9. 9. 22/02/88 بيانات در جمع مردم استان كردستان
تدبير ش 45
مسئولين بايددر زمينة اصلاح الگوي مصرف تلاش كنند
امسال ما اعلام كرديم سال اصلاح الگوي مصرف؛ همه هم استقبال كردند؛ مسئولين استقبال كردند، مردم - هر كدام صدايشان به ما رسيد - استقبال كردند، متخصّصين و نخبگان و افراد مطّلع در زمينه هاي اجتماعي و اقتصادي استقبال كردند، گفتند: عجب شعار درستي است! شعار خوبي است؛ خوب، چه شد؟ سه چهار ماه متأسّفانه كشور دنبال همين هيجان‌هاي كاذب، در اين زمينه وقت را از دست داد. ما الآن در پايان نيمة اول سال قرار داريم. البته اصلاح الگوي مصرف مخصوص يك سال نيست؛ سال‌ها طول مي‌كشد. من ايّام عيد هم اين را گفتم؛ شايد ده سال طول بكشد كه انسان بخواهد اين كار را بكند؛ امّا بايد شروع كنيم. مسئولين بايد در اين زمينه تلاش كنند، كار كنند، همكاري كنند، دانشگاه ها، افراد مطّلع، حوزه هاي علميه، هر كدام نقشي دارند؛ ان شاءاللَّه اين نقش را ايفا كنند و بتوانيم به كمك الهي، با همّت دولت محترم كه در اين زمينه بايد پيشتاز باشد و پيشرو باشد و با كمك مردم، اين كار را پيش ببريم.10 10. 29/06/88 خطبه هاي نماز عيد سعيد فطر
در همة امور، انسان از افراط و تفريط بايد بپرهيزد
خداي متعال به پيغمبرش فرمود كه: « وَلاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَي عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ »؛( اسراء 29) نه دستهايت را به گردن خودت غل و زنجير كن - يعني امساك بيش از حد. معنايش امساك بيش از حد است - نه اين كار را بكن؛ و نه « تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ»؛ بكلّي بازِ باز كن. يك وقت انسان دستش را جمعِ جمع مي‌كند، يك وقت بازِ باز؛ نه، هيچ‌كدام از اينها نباشد. منظور اين است كه در امور مادّي و مالي و اقتصادي، نه مشت بسته داشته باش، نه ولخرجي داشته باش. به پيغمبرش خداي متعال اين‌جوري سفارش مي‌كند. « وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا» ( فرقان 67) - آخرسورة فرقان- يعني ميانه رو در همة امور. انسان از افراط و تفريط بايد بپرهيزد.6 6 . ۸۸/۰۶/۱۶ بيانات در ديدار اعضاي هيئت دولت
تدبير ش 48 ( استثناء3/4/88)
ضرورت پرهيز از اسراف در هزينه‌ها و سفرها
اسراف در هزينه‌ها، اسراف در سفرها؛ اينها هم چيزهايي است كه گاهي بعضي از نمايندگان محترم به من مي‌نويسند يا مي‌گويند. خود شما بايد به اين نكته توجه كنيد، نگذاريد جوري بشود كه مجلس شوراي اسلامي آن حالت پارسايي و زهد را از دست بدهد؛ خيلي بايستي به اين مسئله توجه شود.9 9 . 03/04/88 بيانات در ديدار نمايندگان مجلس شوراي اسلامي
تدبير ش 51 ( استثناء 1/1/89)
ضرورت استفادة بهينه از منابع و امكانات كشور
همت مضاعف و كار مضاعف در استفادة بهينه از منابع موجود كشور و امكاناتي كه وجود دارد. از همة آن چيزهايي كه مي‌تواند براي سازندگي كشور در دوران‌هاي آينده مورد استفاده قرار بگيرد، يا زندگي عمومي مردم را رفاه و رونق ببخشد، بايد حداكثر استفاده بشود؛ يعني همان چيزي كه يكي از اركانش اصلاح الگوي مصرف است. از آب در كشور استفادة بهينه بشود. ما امروز از آب در كشور استفادة بهينه نمي‌كنيم. سال گذشته كه بنده مسئلة اصلاح الگوي مصرف را مطرح كردم، پژوهشگران كشورمان تحقيق كردند، به ما اطلاع دادند كه اگر آبي كه در كشور مصرف مي‌شود، ده درصد آن صرفه‌جويي شود، اين ده درصد به قدر تمام استفاده‌اي است كه امروز براي شرب خانگي و براي صنعت مورد استفاده قرار مي‌گيرد. امروز نود درصد آب كشور در بخش‌هاي كشاورزي مصرف مي‌‌شود - مصرف غلط، مصرف اسراف‌آميز - ده درصد ديگر براي آب شرب و براي صنعت و براي مصارف گوناگون به كار مي‌رود. يعني اگر در كار كشاورزي ما ده درصد صرفه‌جويي كنيم، مقدار مصرف شرب و صنعت و امثال اينها به دو برابر خواهد رسيد؛ اينقدر مسئله مهم است. مسئلة مصرف برق و مصرف حامل‌هاي انرژي - بنزين،گازوئيل- هم مهم است. ... بنابراين استفادة بهينه از امكانات و منابع موجود كشور و بهره‌وري مهم است؛ بهره‌وري بيشتر از آنچه كه داريم و آنچه كه بسياري از آنها متأسفانه مورد اسراف و استفادة غلط قرار مي‌گيرد.10 10. ۸۹/۰۱/۰۱ بيانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوي
تدبير ش 63
ضرورت صرفه جويي در مصرف آب و اصلاح شيوه هاي آبياري
امروز نود درصد آبي كه ما در كشور مصرف مي‌كنيم، در بخش كشاورزي مصرف مي‌شود. اگر دولت به توفيق الهي بتواند شيوه‌هاي آبياري كشاورزي را اصلاح كند، اگر از اين نود درصد، ده درصد كم بشود، شما ببينيد چه اتفاقي مي‌افتد. غير از بخش كشاورزي، در همة بخش‌هاي ديگر – بخش خانگي، بخش صنعتي و بخش‌هايي كه احتياج به آب دارد - ما فقط از ده درصد آب كشور داريم استفاده مي‌كنيم. اگر ما بتوانيم در بخش كشاورزي ده درصد صرفه‌جويي كنيم، ببينيد چه اتفاقي مي‌افتد. در واقع امكانات بهره‌برداري از آب در بخش غير كشاورزي دو برابر مي‌شود؛ كه اين بسيار چيز مهم و باارزشي است.7 7. 01/01/90 بيانات در حرم مطهر رضوي در آغاز سال 90
تدبير ش 72
مصرف‌زدگي را بايد كم كنيم
ما امروز متأسفانه دچار اسراف و مصرف‌زدگي هستيم. من بار‌ها اين را عرض كرده‌ام، باز هم عرض مي‌كنم؛ اين خطر است در راه ما. مصرف‌زدگي را بايد كم كنيم؛ حرص به متاع و كالاي دنيا را بايد كم كنيم. تا يك شايعه‌اي درست مي‌شود كه فلان چيز كم است، مردم هجوم مي‌آورند براي اينكه بيشتر آن را جمع كنند، كه نبادا دچار كمبود آن شوند؛ در حالي كه آن شي‌ء ممكن است جزو چيزهاي لازم زندگي هم نباشد. خب! اگر آن جنس كم هم نيست، همين هجوم مردم آن را كم مي‌كند. ما به اين مسئله توجه نمي‌كنيم. اين يكي از ضعف‌هاي ماست؛ ما اين ضعف را بايد برطرف كنيم.5 14/11/90 خطبه‌هاي نماز جمعه تهران
تدبير ش 78 شهريور و مهر 91
ضرورت فرهنگ‌‌سازي و عملياتي كردن صرفه‌‌جويي و پرهيز از اسراف
يك مسئله هم در اقتصاد مقاومتي، مديريت مصرف است. مصرف هم بايد مديريت شود. اين قضية اسراف و زياده‌‌روي، قضية مهمي در كشور است. خب! حالا چگونه بايد جلوي اسراف را گرفت؟ فرهنگ‌‌سازي هـم لازم اسـت، اقـدام عملي هـم لازم اسـت. فرهنگ‌‌سازي‌‌اش بيشتر به عهدة رسانه‌‌هاست. واقعاً در اين زمينه، هم صدا و سيما در درجة اول و بيش از همه مسئوليت دارد، هم دستگاه‌‌هاي ديگر مسئوليت دارند. بايد فرهنگ‌‌سازي كنيد. ما يك ملت مسلمانِ علاقه‌‌مند به مفاهيم اسلامي هستيم، اين‌قدر در اسلام اسراف منع شده، و ما متأسفانه در زندگي‌‌مان اهل اسرافيم! بخش عملياتي‌‌اش هم به نظر من از خود دولت بايد آغاز شود. ... دولت خودش يك مصرف‌‌كنندة بسيار بزرگي است. شما از بنزين بگيريد تا وسايل گوناگون، يك مصرف‌‌كنندة بزرگ، دولت است. حقيقتاً در كار مصرف، صرفه‌‌جويي كنيد. صرفه‌‌جويي، چيز بسيار لازم و مهمي است.1 1. 02/06/91 بيانات در ديدار رئيس‌جمهوری و اعضاي هيات دولت
تدبير ش87 - اسفند92 و فروردين93
پرهيز از ريخت‌وپاش و هزينه‌کَردهاي زايد
مسئلة اصلاح الگوي مصرف ... مسئلة صرفه‌جويي، پرهيز از ريخت‌وپاش، پرهيز از اسراف، پرهيز از هزينه‌کَردهاي زايد. البته در اين زمينه خطاب اول من متوجه به مسئولان است؛ مسئولان نه فقط در زندگي‌هاي شخصي خـودشـان – کـه حالا آن يک مسئلة درجة دو است - [بلکه] در درجـة اول و در حـوزة مأموريت خودشان بـايـد بـه‌جّد از ريخت‌وپاش پرهيز کنند. اگر چنانچه اين شد، يعني ما مسئولين کشور به اين اصل پايبند بوديم، آن وقت ايـن روحيه، ايـن خصلت، ايـن اخلاق، سرريز خواهد شد به مردم. ما امروز در بين مردم و کساني که دستشان به دهانشان مي‌رسد هم اسراف زياد مي‌بينيم، در خيلي از موارد اسراف وجود دارد؛ خطاب هم مي‌کنيم به مردم، لکن اين از جملة جاهايي است که «کونوا دُعاةَ الناسِ بِغَيرِ اَلسِنَتِکُم».(بحارلانوار، ج ۶۷ ص ۳۰۹) مجموعة مسئولين کشور بايستي در شئون مجموعة تحت مديريت خودشان به اين توجه کنند: اسراف نباشد؛ الگوي مصرف، يک الگوي حقيقتاً عاقلانـه، مدبـرانـه، اسلامي باشد. ما به مردم نمي‌گوييم که رياضت بکشند؛ ايـن‌جـور گاهـي بعضـي القاء مـي‌کنند. بعـد از آنکه سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي ابلاغ شد، هنوز مرکب آن خشک نشده، يک عده‌اي شروع کردند که:«اينها دارند مـردم را بـه رياضت دعـوت مي‌کنند»؛ نـه، به‌هيچ‌وجه اين‌جور نيست، بلکه به‌عکس است؛ ما معتقديم که اگر اين سياست‌ها اعمال بشود، وضع مردم بهتر خواهد شد، طبقات ضعيف گشايش پيدا خواهند کرد. در کشوري که تورم در حد مطلوب باشد، اشتغال در حد مطلوب باشد، آنجا عموم مردم در راحتي و آسايش و رفاه زنـدگي خـواهند کـرد. مـا بـه‌هيچ‌وجـه بـه مـردم نمـي‌گوييم رياضـت [بکشند] مـا مـي‌گـوييـم ريخت‌وپـاش نباشـد؛ مصرف کـردن يک حـرف است، بد مصرف کردن يک حرف ديگر است.
من چند سال قبل از اين در سخنراني اول سال، بـه تفصيل دربـارة ايـن صحبت کـردم.(۱۳۷۷/۱/۱) ما مسئولين بايد اين را وجهة همت خودمان قرار بدهيم؛ اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در مواد غذايي، اسراف در دارو، اسراف در وسايل زندگي، اسراف در وسايل تجمل و آرايش و مانند اينها، بخش مهمي از منابع زندة کشور را هدر مي‌دهد؛ اين هم يکي از چيزهايي است که بايستي مورد ملاحظه قرار بگيرد؛ مصرف خوب و درست، غير از اسراف کردن و دور ريختن و ريخت‌وپاش کردن است.5
5. 20/12/92 بيانات در جلسه تبيين سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي
تدبير ش92 – دي و بهمن 93
ضرورت مراقبت همگاني
اجتناب از اسراف هم يک سرفصل ديگر است؛ اجتناب از اسراف، تضييع مال، هدر دادن منابع عمومي، هدر دادن آب، هدر دادن نان، از بين بردن خاک. خاک يک ثروت است، آب يک ثروت است، نان يک محصول ذي‌قيمت است؛ مراقب باشند، همه مراقب باشند، احساس مسئوليت کنند، اينها را از بين نبرند.13 13. 93/11/29 بيانات در ديدار مردم آذربايجان
تدبير ش93 – اسفند93 و فروردين94
همّت استفادة بهينه از آب تکرار در ک4 - ساير
1ـ بنده يک مورد را خودم ديدم در يکي از ييلاقات مشهد ـ جاغرق ـ يک دوست قديمي ما يک زمين کوچکي داشت و دارد. يک آب مختصري به‌قدر مثلاً نصف آنچه از لولة قوري مي‌آيد بيرون، آن بالا بود. اين آب را جمع کردند، هدايت کردند، حفظ کردند، چند استخر در اين زمين از اين آب به‌وجود آمد و زمين آباد شد؛ از يک آب خيلي مختصر که مي‌توانست به هدر برود و هيچ‌کس هم نفهمد و نبيند.
2ـ يکي از دوستان ما نقل مي‌کرد و مي‌گفت: در يزد ـ که خب! يزد جزو مناطق کم‌آب کشور است ـ يک نفري دعوت کرد از ما در يک باغي، بوستاني ـ يک جايي ترتيب داده بود با درخت و کشت و زرع و همه‌چيز ـ گفتش که مي‌خواهيد منبع آب اينجا را ببينيد؟ گفتيم: بله! گفت ما را مبالغ طولاني‌اي برد ـ شايد مثلاً چند کيلومتر؛ حالا من درست يادم نيست خصوصيات را ـ آنجا رفتيم، ديديم: بله! به‌قدر يک لولة آفتابه، مختصر آبي دارد مي‌آيد؛ اين آدم همّت کرده، اين آب را حفظ کرده، هدايت کرده، آورده، از اين آب استفادة بهينه کرده. يعني از اين آب‌هاي کشور مي‌شود مردم در محيط‌هاي زندگي خودشان استفاده‌هاي بهينه بکنند.5
5. ۹۳/۱۲/۱۷ بيانات در ديدار مسئولان و فعالان حفظ منابع طبيعي، محيط زيست و فضاي سبز شهري

یکی از مشکلات بزرگ ما مصرف بالای بنزین است
بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت 07/06/1397
حالا در داخل کشور هم یکی از مشکلات بزرگ ما از این به‌اصطلاح به نظر من بد استفاده کردن از ظرفیّت های داخلی، مصرف بالای بنزین در داخل است؛ آن روز ایشان به من گفتند که روزانه ۱۰۵میلیون لیتر مصرف بنزین کشور است؛ حالا یک جای دیگر من خواندم در یک گزارشی که بیشتر است، ۱۲۰ میلیون لیتر. حالا، ۱۰۵ میلیون لیتر! چرا؟ چرا باید این‌قدر ما مصرف بکنیم؟ یک دوره‌ای مسئولین توانستند مصرف روزانه را برسانند به حدود ۶۵ میلیون لیتر، یعنی کمتر از ۶۵ میلیون لیتر؛ شد این کار؛ البتّه خود آنها بعداً خرابش کردند، لکن این کار ممکن است، این کار می شود، شدنی است، راه‌هایی وجود دارد، دنبال کنید آن راه‌ها را، با قدرت پیش بروید. حالا ممکن است یک تعدادی (آدمهایی یا هر خانواده‌ای که پنج ماشین دارند و مصارف زیاد دارند) ناراحت بشوند؛ خب بشوند! از این ۱۰۵ میلیون لیتر در روز، چقدرش دست آحاد مردم و اکثریّت مردم کشور می‌افتد؟ یعنی اینها به نظر من یک چیزهای مهمّی است؛ جلوی این را بگیرید، نگذارید. بخش عمده‌ای‌ از این به عهده‌ی وزارت نفت است و نیزمجموعه‌ی دولت؛ باید روی این تصمیم‌گیری کنید و نگذارید. بحث مدیریّت اقتصادی دولت هم یک نکته است و اینها همه ابعاد گوناگون مدیریّت است. حالا حرف در این زمینه‌ها زیاد است، دیگر نمی خواهیم طولانی صحبت کنیم.

 کم اثر شدن صندوق توسعه ملّی
بیانات در دیدار جمعی از تولیدکنندگان، کارآفرینان و فعالان اقتصادی 1398/8/28
این حرفی که بنده [می زنم]، حرف امروز من هم نیست، من از دهه‌ی ۷۰ از دولت مرحوم آقای هاشمی (رحمة الله ‌علیه) -برادر عزیز و رفیق عزیزمان- به خود او و به وزرائش می گفتم باید کاری کنیم که ما وابستگی‌مان را به نفت بتدریج کم کنیم؛ این صندوق توسعه‌ی ملّی که شما ملاحظه می کنید، اصلاً برای این به وجود آمد. معنای صندوق توسعه‌ی ملّی این است که هر سالی چند درصد از درآمد نفت را ما از اختیار دستگاه‌های مصرف‌کننده خارج کنیم، بگذاریم در یک صندوقی؛ البتّه آن صندوق هم دست دولت است، منتها مصرف آن صندوق، دیگر مصرف در امور جاری نیست؛ [قرار بود] همین ‌طور دائم، بتدریج زیاد بشود که امسال اگر قرار بود به همان ترتیب قانونی پیش برود، بایستی حدود ۳۵ درصد از درآمد نفت می رفت داخل صندوق توسعه، منتها دولتی‌ها در همه‌ی دوره‌ها -نه فقط دولت کنونی- سرِ قضایای مختلف می‌آیند اصرار می کنند که [برداشت کنند]؛ قانونی هم نیست؛ چون قانونی نیست، به بنده مراجعه می کنند؛ اگر قانونی بود که برمی داشتند؛ چون قانونی نیست برای اینکه یک‌ جوری درست بشود، به بنده مراجعه می کنند و اصرار، التماس که این مشکل است و شما اجازه بدهید ما مثلاً فلان مقدار از صندوق توسعه برداریم. متأسّفانه صندوق توسعه کم‌اثر شده، کم‌خاصیّت شده. بنده هم گفته‌ام وقتی شخص رئیس‌جمهور به من بنویسد که این ضرورت است، اضطراری است، من قبول می کنم، من موافقت می کنم که این کار انجام بگیرد. البتّه صندوق دست خود دولت است؛ رئیسش را هم دولتی‌ها می گذارند؛ اداره‌اش هم دست آنها است، دست ما نیست، منتها اجازه‌ی برداشت در این شکلِ غیر قانونی را حقیر بایستی متحمّل بشوم و اجازه‌اش را بنده باید بدهم؛ بنابراین مشکل فقط این است. ما بایستی یک مسیری را که این مسیر، مسیر جدیدی است، مسیر نویی است، انتخاب کنیم و در این مسیر با جدّیّت حرکت بکنیم؛ مسیر تولید داخلی.